Bl@ck*roz
14th August 2009, 10:32 PM
انتشار مقاله «الهيات شيعه» در اولين شماره فصلنامه «الهيات اجتماعی»
گروه انديشه: مقاله «الهيات شيعه» به قلم محمود تقی‌زاده داوری، استاديار دانشگاه قم در اولين شماره فصلنامه تخصصی پژوهشی «الهيات اجتماعی» منتشر شد.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، نويسنده ابتدا در اين مقاله در تعريف الهيات اجتماعی (Social Theology) می‌نويسد: الهيات اجتماعی به آن بخش از دانش الهيات اطلاق می‌شود كه به حيات اجتماعی انسان و عوارض و لوازم و تبعات آن حيات، همچون حكومت، تجارت، تعليم و تربيت، قضاوت، نكاح و طلاق، و جنگ و صلح می‌پردازد.
بر اساس باور نگارنده، اين رشته بين رشته‌ای، خود از پنج بخش حديث اجتماعی، تفسير اجتماعی، فقه اجتماعی، كلام اجتماعی، اخلاق اجتماعی تشكيل می‌شود. به شاخه‌های مذكور از آن جهت عنوان الهيات اطلاق می‌شود كه همه آن‌ها با متون دينی (قرآن و احاديث) سر و كار داشته، هر يك با شيوه اختصاصی مدعيات، آموزه‌ها و احكام دينی را شرح، توضيح و تفريع و توجيه می‌كنند. موضوع آن نيز، هم متون دينی مربوط به اصل زندگی انسان و هم لوازم و عوارض و تبعات و آثار ناشی است. از اين رو حيات اجتماعی بشر و مسائل مرتبط با آن (بدان گونه كه در متون دينی، اسلامی و شيعی مطرح شده است) موضوع اين رشته را تشكيل می‌دهد، كه اين موضوع، طبعا دارای وحدت اعتباری و انتزاعی است و نه ذاتی و حقيقی.
نويسنده در پژوهش خود ابتدا به بررسی تفاسير اجتماعی می‌پردازد و آيات اجتماعی قرآن را هر آنچه به زندگی اجتماعی انسان و لوازم و آثار و پيامدهای آن مربوط باشد، معرفی میكند. سپس نمونه‌هايی از تفاسير قرآنی مثال می آورد. از جمله به تفسير الميزان ذيل آيه شريفه 200 از سوره مباركه آل‌عمران «يا ايها الذين آمنوا اصبروا وصابروا ورابطوا واتقوا الله لعلكم تفلحون» اشاره میكند كه علامه طباطبايی فصلی را تحت عنوان «گفتاری پيرامون رابطه متقابل در جامعه اسلامی» از مباحث اجتماعی آورده كه در آن به اعتبار رابطه فردی و رابطه اجتماعی در اسلام اشاره شده است. نگارنده در ادامه از تفاسير و كتب استاد مرتضی مطهری، آيات محمدباقر صدر، محمدتقی مصباح يزدی و ناصر مكارم شيرازی نمونه‌های ديگری می‌آورد.
در بخش بعدی به «احاديث اجتماعی» می‌پردازد كه طيف وسيعی از روايات را شامل می‌شود؛ از جدی‌ترين عرضه‌های روابط اجتماعی قرآن تا شايع‌ترين عرصه آن؛ يعنی روابط اجتماعی و نيز حاشيه‌ای‌ترين آن؛ يعنی اوقات فراغت و تفريحات. در ادامه اين بخش گزيده از احاديث مربوط به سياست و روابط قدرت را از كتب كافی، وسائل‌الشيعه، علل‌الشرايع ارائه و شرح می‌دهد.
جنبه بعدی مورد تحليل نويسنده «كلام اجتماعی» است كه در آن متكلمان با شرح دادن ضرورت رابطه (هدايتی) خداوند با انسان و اجتماعات انسانی به كلام را به الهيات اجتماعی پيوند می‌زنند. البته اگرچه اعمال و افعال خداوند يك بحث كلامی است ولی از حيث مرتبط بودن به زندگی اجتماعی متكلم با فيلسوف اجتماع و كلام را با فلسفه اجتماع پيوند می‌خورد. نگارنده در تأييد اين برداشت، به نگاشته‌هايی از شيخ مفيد، شيخ طوسی، علامه حلی و شيخ محمدرضا مظفراستناد میكند.
نويسنده در بخش ديگر مقاله در زمينه «اخلاق اجتماعی»، هنجارهای اجتماعی را معادل آداب اجتماعی می‌گيرد و بدين وسيله بخش عمده‌ای از اخلاق اسلامی و مخصوصا شيعی را داخل در حوزه اخلاق اجتماعی میكند. در اين راستا از منابع مشهور در اين زمينه از جمله كتاب «معراج‌السعادة» ملااحمد نراقی و «محجةالبيضاء» ملا فيض كاشانی مسائل اخلاقی ـ اجتماعی را مطرح میكند.
اين استاديار دانشگاه در پايان نتيجه می‌گيرد كه در قرآن مجيد و احاديث اسلامی، مسائل متنوع و گسترده زندگی اجتماعی بشر مطرح شده و اين مباحث پراكنده به طور كلی الهيات اجتماعی را پديد می‌آورند.
لازم به ذكر است كه اين مقاله در اولين شماره فصلنامه تخصصی «الهيات اجتماعی» (شماره اول/ بهارـ تابستان1388) به صاحب امتيازی مؤسسه شيعه‌شناسی منتشر شده است.
گروه انديشه: مقاله «الهيات شيعه» به قلم محمود تقی‌زاده داوری، استاديار دانشگاه قم در اولين شماره فصلنامه تخصصی پژوهشی «الهيات اجتماعی» منتشر شد.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، نويسنده ابتدا در اين مقاله در تعريف الهيات اجتماعی (Social Theology) می‌نويسد: الهيات اجتماعی به آن بخش از دانش الهيات اطلاق می‌شود كه به حيات اجتماعی انسان و عوارض و لوازم و تبعات آن حيات، همچون حكومت، تجارت، تعليم و تربيت، قضاوت، نكاح و طلاق، و جنگ و صلح می‌پردازد.
بر اساس باور نگارنده، اين رشته بين رشته‌ای، خود از پنج بخش حديث اجتماعی، تفسير اجتماعی، فقه اجتماعی، كلام اجتماعی، اخلاق اجتماعی تشكيل می‌شود. به شاخه‌های مذكور از آن جهت عنوان الهيات اطلاق می‌شود كه همه آن‌ها با متون دينی (قرآن و احاديث) سر و كار داشته، هر يك با شيوه اختصاصی مدعيات، آموزه‌ها و احكام دينی را شرح، توضيح و تفريع و توجيه می‌كنند. موضوع آن نيز، هم متون دينی مربوط به اصل زندگی انسان و هم لوازم و عوارض و تبعات و آثار ناشی است. از اين رو حيات اجتماعی بشر و مسائل مرتبط با آن (بدان گونه كه در متون دينی، اسلامی و شيعی مطرح شده است) موضوع اين رشته را تشكيل می‌دهد، كه اين موضوع، طبعا دارای وحدت اعتباری و انتزاعی است و نه ذاتی و حقيقی.
نويسنده در پژوهش خود ابتدا به بررسی تفاسير اجتماعی می‌پردازد و آيات اجتماعی قرآن را هر آنچه به زندگی اجتماعی انسان و لوازم و آثار و پيامدهای آن مربوط باشد، معرفی میكند. سپس نمونه‌هايی از تفاسير قرآنی مثال می آورد. از جمله به تفسير الميزان ذيل آيه شريفه 200 از سوره مباركه آل‌عمران «يا ايها الذين آمنوا اصبروا وصابروا ورابطوا واتقوا الله لعلكم تفلحون» اشاره میكند كه علامه طباطبايی فصلی را تحت عنوان «گفتاری پيرامون رابطه متقابل در جامعه اسلامی» از مباحث اجتماعی آورده كه در آن به اعتبار رابطه فردی و رابطه اجتماعی در اسلام اشاره شده است. نگارنده در ادامه از تفاسير و كتب استاد مرتضی مطهری، آيات محمدباقر صدر، محمدتقی مصباح يزدی و ناصر مكارم شيرازی نمونه‌های ديگری می‌آورد.
در بخش بعدی به «احاديث اجتماعی» می‌پردازد كه طيف وسيعی از روايات را شامل می‌شود؛ از جدی‌ترين عرضه‌های روابط اجتماعی قرآن تا شايع‌ترين عرصه آن؛ يعنی روابط اجتماعی و نيز حاشيه‌ای‌ترين آن؛ يعنی اوقات فراغت و تفريحات. در ادامه اين بخش گزيده از احاديث مربوط به سياست و روابط قدرت را از كتب كافی، وسائل‌الشيعه، علل‌الشرايع ارائه و شرح می‌دهد.
جنبه بعدی مورد تحليل نويسنده «كلام اجتماعی» است كه در آن متكلمان با شرح دادن ضرورت رابطه (هدايتی) خداوند با انسان و اجتماعات انسانی به كلام را به الهيات اجتماعی پيوند می‌زنند. البته اگرچه اعمال و افعال خداوند يك بحث كلامی است ولی از حيث مرتبط بودن به زندگی اجتماعی متكلم با فيلسوف اجتماع و كلام را با فلسفه اجتماع پيوند می‌خورد. نگارنده در تأييد اين برداشت، به نگاشته‌هايی از شيخ مفيد، شيخ طوسی، علامه حلی و شيخ محمدرضا مظفراستناد میكند.
نويسنده در بخش ديگر مقاله در زمينه «اخلاق اجتماعی»، هنجارهای اجتماعی را معادل آداب اجتماعی می‌گيرد و بدين وسيله بخش عمده‌ای از اخلاق اسلامی و مخصوصا شيعی را داخل در حوزه اخلاق اجتماعی میكند. در اين راستا از منابع مشهور در اين زمينه از جمله كتاب «معراج‌السعادة» ملااحمد نراقی و «محجةالبيضاء» ملا فيض كاشانی مسائل اخلاقی ـ اجتماعی را مطرح میكند.
اين استاديار دانشگاه در پايان نتيجه می‌گيرد كه در قرآن مجيد و احاديث اسلامی، مسائل متنوع و گسترده زندگی اجتماعی بشر مطرح شده و اين مباحث پراكنده به طور كلی الهيات اجتماعی را پديد می‌آورند.
لازم به ذكر است كه اين مقاله در اولين شماره فصلنامه تخصصی «الهيات اجتماعی» (شماره اول/ بهارـ تابستان1388) به صاحب امتيازی مؤسسه شيعه‌شناسی منتشر شده است.