MR_Jentelman
10th August 2009, 12:12 PM
مقدمه
هورمون به موادی اطلاق می‌شود که در بخشی از بدن موجود زنده ساخته شده و پس از انتقال اثراتی در دیگر قسمتهای موجود به جای می‌‌گذارد و در تراکم‌های بسیار کم فعالند. هورمونهای گیاهی در بافتهای مریستمی و یا جوان ساخته میشوند و بعد از انتقال یافتن اثر خود را در بافتهای که تا حدودی از محل سازنده دور است بجای می‌‌گذارند. تاکنون پنج گروه هورمون شناخته شده که همه آنها در کشاورزی (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B 2%DB%8C) بخصوص در باغبانی (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A8%D8%A7%D8%BA%D8%A8%D8%A7%D9%8 6%DB%8C) دارای کاربردهای گسترده‌ای هستند که عبارتند از: اکسین ، جیبرلین ، سیتوکینین ، اتیلن ، اسید آبسیزیک.
http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh_up/f/ff/auxin1.JPG
ماهیت اکسین
اکسینها ، گروهی از هورمونهای گیاهی هستند که باعث طویل شدن سلولهای گیاهی (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84+%DA%AF%DB% 8C%D8%A7%D9%87%DB%8C) می‌گردند. این مواد طیف گسترده‌ای را از نظر واکنشهای رشد و نموی را در گیاهان سبب میشوند. واژه اکسین یک اصطلاح عمومی است و به تعدادی از مواد طبیعی گفته می‌شود که فراوان‌ترین و مهمترین اکسین در گیاهان ، اندول استیک اسید (IAA) میباشد.
مهمترین اثراتی که به اکسین نسبت داده شده است عبارتند از: بزرگ شدن سلول گیاهی ، طویل شدن ساقه گیاه ، تولید ریشه ، تولید آوندهای چوبی (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A8%D8%A7%D9%81%D8%AA+%D8%A2%D9% 88%D9%86%D8%AF+%DA%86%D9%88%D8%A8%DB%8C) ، افزایش رشد جوانه راسی ، جلوگیری از رشد جوانه جانبی ،تشکیل میوه (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%87) ، بزرگ شدن میوه ، تشکیل گرهک در ریشه گیاهانی که دارای باکتریهای تثبیت کننده نیتروژن هستند ، جلوگیری از ریزش برگ (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A8%D8%B1%DA%AF) ، بیوسنتز پروتئین (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87+%DB% 8C%D8%A7+%D8%A8%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%86%D8%AA%D8%B 2+%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9+%D9%BE%D8%B1%D9%8 8%D8%AA%D8%A6%DB%8C%D9%86) و RNA (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%85%D8%A 7%D9%86+RNA) و اثرات دیگر.
بیوسنتز اکسین
ساخت اکسین عمدتا در بخشهای مریستمی گیاه (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A8%D8%A7%D9%81%D8%AA+%DA%AF%DB% 8C%D8%A7%D9%87%DB%8C) بخصوص ، جوانه های راسی و برگهای جوان صورت می‌گیرد. در پژوهشهای اولیه در مورد اکسین گفته شده بود که چون اندول استیک اسید از نظر ساختمان شیمیایی شبیه اسید آمینه تریپتوفان (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF+%D8%A2%D9% 85%DB%8C%D9%86%D9%87) است احتمالا از تریپتوفان ساخته می‌شود. بعد از شناسایی عناصر رادیواکتیو و استفاده آنها در تحقیقات زیستی ، این نظر تائید شد.
با بکارگیری کربن رادیواکتیو (کربن 14) مسیر تشکیل اندول استیک اسید (IAA) در بسیاری از گیاهان شناخته شده است که شامل مسیر زیر میباشد: اسید آمینه تریپتوفان بوسیله واکنش دآمیناسیون به اندول پیروویک اسید تبدیل می‌شود. سپس این ماده بوسیله واکنش دکربوکسیلاسیون به اندول استالدوئید تبدیل می‌گردد.اندول استالدئید تحت تاثیر واکنش دهیدروزناسیون به اندول استیک اسید تبدیل می‌شود.
http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh_up/b/b1/auxin2.JPG
نقش اکسینها در گیاه
طویل شدن سلولها و اندام: کلا طول شدن سلولها فقط در حضور اکسین روی می‌دهد. اکسین در غلظتهای بالا اثر بازدارندگی روی این مرحله از رشد دارد مثلا غلظتی از اکسین که باعث ویل شدن ساقه می‌شود، طویل شدن ریشه را کند می‌سازد.
جلوگیری از ریزش برگ: اکسین از ریزش برگها جلوگیری می‌کند و ریزش میوه‌های رسیده را به عقب می‌اندازد.
تسریع در رسیدن میوه: اکسین رسیدن کامل میوه‌ها را تسریع می‌کند.
پارتنوکارپی: این اصطلاح به میوه‌های بدون دانه گفته می‌شود که بطور طبیعی در برخی گونه‌ها روی می‌دهد و در بعضی گونه‌ها هم می‌توان آن را با بکارگیری هورمون اکسین تحریک کرد.
اثرات سمی اکسین
استفاده از غلظتهای نسبتا زیاد اکسین باعث تغییر شکل برگ (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A8%D8%B1%DA%AF) ، ساقه ، ریشه (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%85%D9%88%D8%B1%D9%81%D9%88%D9%8 4%D9%88%DA%98%DB%8C+%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%87) ، رنگ پریدگی برگها ، جلوگیری از طویل شدن ساقه و ریشه و جلوگیری از باز شدن گلها می‌شود. از این خاصیت اکسینها در از بین بردن علفهای هرز و دیگر گیاهان مزاحم به عنوان علف کش استفاده می‌شود.
نحوه انتقال اکسین
انتقال اکسین در اندامهای هوایی گیاه از بالا به پایین و در بافتهای پارانشیمی در داخل آوندهای آبکشی (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A8%D8%A7%D9%81%D8%AA+%D8%A2%D9% 88%D9%86%D8%AF+%D8%A2%D8%A8%DA%A9%D8%B4) انجام می‌گیرد. نحوه انتقال اکسین در ریشه هم از نوک ریشه به سمت بالای ریشه صورت می‌گیرد.
نقش اکسین در باغبانی
تنک کردن
پایداری میوه‌های در حال رشد و گلها و برگها بستگی به تعادل بین اکسین داخل آنها و مقدار اکسین ساقه دارد. هر وقت این تعادل بهم بخورد در محل اتصال دمبرگ با میوه یا دمگل به ساقه یک لایه چوب پنبه‌ای بوجود می‌آید و اندام مربوط از درخت جدا می‌شود و ریزش می‌کند. این امر در میوه کاری اهمیت زیادی دارد. چون درختان میوه (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D9%8 6+%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%87) زیادی تولید می‌کنند اگر همه آنها روی درخت بماند ولی محصول از نظر کیفی نامرغوب می‌شود ثانیا به علت کمبود مواد غذایی ریزش می‌کنند ثالثا درخت ضعیف می‌شود. برای جلوگیری از این موارد با استفاده به موقع از محلولهایی از انواع اکسین گلهای ضعیف را وادار به ریزش می‌کنند یا به اصطلاح محل تنک کردن انجام می‌دهند.
http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh_up/3/3e/auxin3.JPG
تولید بافت پینه‌ای
هر وقت درخت به دلایلی از جمله هرس و قلمه‌گیری زخم شود، سلولهای پارانشیمی ناحیه زخم با ایجاد بافت یکنواخت محل زخم را ترمیم می‌کنند این بافت که پینه نام دارد دارای اکسین زیادی دارد.
جلوگیری از ریزش میوه قبل از برداشت
برای این منظور 4 - 3 هفته قبل از برداشت میوه از ترکیبات مختلف اکسینی به غلظت معینی استفاده می‌شود.
کاهش ترک خوردگی میوه گیلاس
میوه‌های گیلاس (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%DA%AF%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%B3) بعد از بارندگی دچار ترک خوردگی میشوند که با مصرف ترکیبی از اکسین با غلظت معین 35 روز قبل از برداشت می‌توان از این پدیده جلوگیری کرد.
ریشه‌دار کردن قلمه‌ها
ریشه‌دار کردن قلمه‌ها به کمک اکسین یکی از کاربردهای مهم این ماده در باغبانی (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A8%D8%A7%D8%BA%D8%A8%D8%A7%D9%8 6%DB%8C) است.
جلوگیری از رشد نوکها و پا جوشها
پس از هرس شدید گیاهان ، تعدادی شاخه غیر بارور بنام نوک تولید می‌شود که باید هرس شوند. اگر محل زخم هرس را با کمک اکسین محلول پاشی کنیم از رشد نوکها جلوگیری می‌شود که این ماده برای جلوگیری از رشد پاجوشها (پاگیاه) نیز بکار می‌رود.
رشد طولی شاخه
چون جوانه انتهایی شاخه دارای اکسین زیادی است و باعث رشد سریع طولی شاخه می‌شود.
منبع:دانشنامه رشد
هورمون به موادی اطلاق می‌شود که در بخشی از بدن موجود زنده ساخته شده و پس از انتقال اثراتی در دیگر قسمتهای موجود به جای می‌‌گذارد و در تراکم‌های بسیار کم فعالند. هورمونهای گیاهی در بافتهای مریستمی و یا جوان ساخته میشوند و بعد از انتقال یافتن اثر خود را در بافتهای که تا حدودی از محل سازنده دور است بجای می‌‌گذارند. تاکنون پنج گروه هورمون شناخته شده که همه آنها در کشاورزی (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B 2%DB%8C) بخصوص در باغبانی (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A8%D8%A7%D8%BA%D8%A8%D8%A7%D9%8 6%DB%8C) دارای کاربردهای گسترده‌ای هستند که عبارتند از: اکسین ، جیبرلین ، سیتوکینین ، اتیلن ، اسید آبسیزیک.
http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh_up/f/ff/auxin1.JPG
ماهیت اکسین
اکسینها ، گروهی از هورمونهای گیاهی هستند که باعث طویل شدن سلولهای گیاهی (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84+%DA%AF%DB% 8C%D8%A7%D9%87%DB%8C) می‌گردند. این مواد طیف گسترده‌ای را از نظر واکنشهای رشد و نموی را در گیاهان سبب میشوند. واژه اکسین یک اصطلاح عمومی است و به تعدادی از مواد طبیعی گفته می‌شود که فراوان‌ترین و مهمترین اکسین در گیاهان ، اندول استیک اسید (IAA) میباشد.
مهمترین اثراتی که به اکسین نسبت داده شده است عبارتند از: بزرگ شدن سلول گیاهی ، طویل شدن ساقه گیاه ، تولید ریشه ، تولید آوندهای چوبی (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A8%D8%A7%D9%81%D8%AA+%D8%A2%D9% 88%D9%86%D8%AF+%DA%86%D9%88%D8%A8%DB%8C) ، افزایش رشد جوانه راسی ، جلوگیری از رشد جوانه جانبی ،تشکیل میوه (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%87) ، بزرگ شدن میوه ، تشکیل گرهک در ریشه گیاهانی که دارای باکتریهای تثبیت کننده نیتروژن هستند ، جلوگیری از ریزش برگ (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A8%D8%B1%DA%AF) ، بیوسنتز پروتئین (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87+%DB% 8C%D8%A7+%D8%A8%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%86%D8%AA%D8%B 2+%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9+%D9%BE%D8%B1%D9%8 8%D8%AA%D8%A6%DB%8C%D9%86) و RNA (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%85%D8%A 7%D9%86+RNA) و اثرات دیگر.
بیوسنتز اکسین
ساخت اکسین عمدتا در بخشهای مریستمی گیاه (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A8%D8%A7%D9%81%D8%AA+%DA%AF%DB% 8C%D8%A7%D9%87%DB%8C) بخصوص ، جوانه های راسی و برگهای جوان صورت می‌گیرد. در پژوهشهای اولیه در مورد اکسین گفته شده بود که چون اندول استیک اسید از نظر ساختمان شیمیایی شبیه اسید آمینه تریپتوفان (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF+%D8%A2%D9% 85%DB%8C%D9%86%D9%87) است احتمالا از تریپتوفان ساخته می‌شود. بعد از شناسایی عناصر رادیواکتیو و استفاده آنها در تحقیقات زیستی ، این نظر تائید شد.
با بکارگیری کربن رادیواکتیو (کربن 14) مسیر تشکیل اندول استیک اسید (IAA) در بسیاری از گیاهان شناخته شده است که شامل مسیر زیر میباشد: اسید آمینه تریپتوفان بوسیله واکنش دآمیناسیون به اندول پیروویک اسید تبدیل می‌شود. سپس این ماده بوسیله واکنش دکربوکسیلاسیون به اندول استالدوئید تبدیل می‌گردد.اندول استالدئید تحت تاثیر واکنش دهیدروزناسیون به اندول استیک اسید تبدیل می‌شود.
http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh_up/b/b1/auxin2.JPG
نقش اکسینها در گیاه
طویل شدن سلولها و اندام: کلا طول شدن سلولها فقط در حضور اکسین روی می‌دهد. اکسین در غلظتهای بالا اثر بازدارندگی روی این مرحله از رشد دارد مثلا غلظتی از اکسین که باعث ویل شدن ساقه می‌شود، طویل شدن ریشه را کند می‌سازد.
جلوگیری از ریزش برگ: اکسین از ریزش برگها جلوگیری می‌کند و ریزش میوه‌های رسیده را به عقب می‌اندازد.
تسریع در رسیدن میوه: اکسین رسیدن کامل میوه‌ها را تسریع می‌کند.
پارتنوکارپی: این اصطلاح به میوه‌های بدون دانه گفته می‌شود که بطور طبیعی در برخی گونه‌ها روی می‌دهد و در بعضی گونه‌ها هم می‌توان آن را با بکارگیری هورمون اکسین تحریک کرد.
اثرات سمی اکسین
استفاده از غلظتهای نسبتا زیاد اکسین باعث تغییر شکل برگ (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A8%D8%B1%DA%AF) ، ساقه ، ریشه (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%85%D9%88%D8%B1%D9%81%D9%88%D9%8 4%D9%88%DA%98%DB%8C+%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%87) ، رنگ پریدگی برگها ، جلوگیری از طویل شدن ساقه و ریشه و جلوگیری از باز شدن گلها می‌شود. از این خاصیت اکسینها در از بین بردن علفهای هرز و دیگر گیاهان مزاحم به عنوان علف کش استفاده می‌شود.
نحوه انتقال اکسین
انتقال اکسین در اندامهای هوایی گیاه از بالا به پایین و در بافتهای پارانشیمی در داخل آوندهای آبکشی (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A8%D8%A7%D9%81%D8%AA+%D8%A2%D9% 88%D9%86%D8%AF+%D8%A2%D8%A8%DA%A9%D8%B4) انجام می‌گیرد. نحوه انتقال اکسین در ریشه هم از نوک ریشه به سمت بالای ریشه صورت می‌گیرد.
نقش اکسین در باغبانی
تنک کردن
پایداری میوه‌های در حال رشد و گلها و برگها بستگی به تعادل بین اکسین داخل آنها و مقدار اکسین ساقه دارد. هر وقت این تعادل بهم بخورد در محل اتصال دمبرگ با میوه یا دمگل به ساقه یک لایه چوب پنبه‌ای بوجود می‌آید و اندام مربوط از درخت جدا می‌شود و ریزش می‌کند. این امر در میوه کاری اهمیت زیادی دارد. چون درختان میوه (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D9%8 6+%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%87) زیادی تولید می‌کنند اگر همه آنها روی درخت بماند ولی محصول از نظر کیفی نامرغوب می‌شود ثانیا به علت کمبود مواد غذایی ریزش می‌کنند ثالثا درخت ضعیف می‌شود. برای جلوگیری از این موارد با استفاده به موقع از محلولهایی از انواع اکسین گلهای ضعیف را وادار به ریزش می‌کنند یا به اصطلاح محل تنک کردن انجام می‌دهند.
http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh_up/3/3e/auxin3.JPG
تولید بافت پینه‌ای
هر وقت درخت به دلایلی از جمله هرس و قلمه‌گیری زخم شود، سلولهای پارانشیمی ناحیه زخم با ایجاد بافت یکنواخت محل زخم را ترمیم می‌کنند این بافت که پینه نام دارد دارای اکسین زیادی دارد.
جلوگیری از ریزش میوه قبل از برداشت
برای این منظور 4 - 3 هفته قبل از برداشت میوه از ترکیبات مختلف اکسینی به غلظت معینی استفاده می‌شود.
کاهش ترک خوردگی میوه گیلاس
میوه‌های گیلاس (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%DA%AF%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%B3) بعد از بارندگی دچار ترک خوردگی میشوند که با مصرف ترکیبی از اکسین با غلظت معین 35 روز قبل از برداشت می‌توان از این پدیده جلوگیری کرد.
ریشه‌دار کردن قلمه‌ها
ریشه‌دار کردن قلمه‌ها به کمک اکسین یکی از کاربردهای مهم این ماده در باغبانی (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A8%D8%A7%D8%BA%D8%A8%D8%A7%D9%8 6%DB%8C) است.
جلوگیری از رشد نوکها و پا جوشها
پس از هرس شدید گیاهان ، تعدادی شاخه غیر بارور بنام نوک تولید می‌شود که باید هرس شوند. اگر محل زخم هرس را با کمک اکسین محلول پاشی کنیم از رشد نوکها جلوگیری می‌شود که این ماده برای جلوگیری از رشد پاجوشها (پاگیاه) نیز بکار می‌رود.
رشد طولی شاخه
چون جوانه انتهایی شاخه دارای اکسین زیادی است و باعث رشد سریع طولی شاخه می‌شود.
منبع:دانشنامه رشد