khoshkho
9th August 2014, 03:59 PM
افرا Acer
جنس افرا یکی از دو جنس تشکیل دهنده ی تیره ی افرا(Aceraceae) می باشد.نام علمی درختان افرا به معنای تیز و سخت است و آن به علت تیز بودن انتهای لوب برگ بعضی از گونه های آن است.افراها ANGIOSPERMAE هستند.در حدود 150 گونه(طبق نظر برخی گیاه شناسان بیش از 300 گونه) افرا که اکثرا در منطقه ی معتدله ی نیمکره ی شمالی یافت شده اند و فقط در جاوه تا آن سوی خط استوا گسترش یافته اند. در نواحی گرمسیری افراها درختان نواحی کوهستانی محسوب می شوند.شکل برگ و میوه و زاویه ی بین بال ها و صاف و یا کرکدار بودن بذر یا داخل میوه سبب تشخیص گونه های مختلف افرا از یکدیگر می گردد.همه ی گونه های افرا چوبی هستند از درختچه های کوچک گرفته تا درختانی با بزرگترین ابعاد,مانندA.macrophyllumدر آمریکای شمالی, A.pesudoplatanus در کوهستان های اروپای مرکزی و A.velutinum در بخش شرقی قفقاز و شمال غرب ایران. گلها انتهايي يا غیر انتهایی به شكل گل آذين ديهيم ، خوشه به صورت دسته هايي مجتمعند كاسه 4-5 پر . جام 5-4 پر كه به هم تابيده و گاه از بين رفته اند پرچم گاهي به كلي از بين رفته ، گاهي پر شمار و به تعداد 4-5-8-10 متغير است . ميوه كه ناشكوفاست در حقيقت نوعي شيزو كارپ دومريكارپي است كه هر يك از آنها بر اثر رشد يكي از تخمكها حاصل شده محتوي يكدانه است و ثمري را با بالة يك طرفي تشكيل مي دهد و به اين ترتيب در افراها ، شيزوكارپها به دو مريكارپ يا ميوة دو ثمري تبديل مي شوند .دانه ها داراي آلبومن نامشخص است.اکثر افراها خزان کننده هستد و تعداد کمی از آن ها همیشه سبزند.البته تمامی گونه های بومی ایران خزان کننده هستند.آرایش برگ های افرا همیشه متقابل است.کاربرد عمده ی افراها برای ایجاد چشم اندازهای ملکی و باغ ها و پارک های عمومی وبه منظور درختکاری خیابان و حاشیه ی جاده است.درختان افرا محیطی بسیار زیبا ایجاد می کنند.در ایران 14 گونه و زیرگونه از جنس افرا وجود دارد.
پراکندگی گونه های افرا در نواحی رویشی ایران
· ناحیه ی رویشی هیرکانی
A.campestre
A.cappadocicum
A.hyrcanum
A.ibericum
A.insigne
A.platanoides
A.turcomanicum
· ناحیه ی رویشی ارسباران
A.ibericum
A.campestre
· ناحیه ی رویشی زاگرس
A.assyriacum
A.cinerascens
A.persicum
· ناحیه ی رویشی ایران و تورانی
A.persicum
A.ibericum
کرب
A.campestre
ü مشخصات ظاهری
تیپ رویشی
درختی یا درختچه ای بسیار بزرگ با چند تنه
ارتفاع
10تا15متر-در شرایط مناسب به 20متر هم می رسد
برگ
3تا5لوب با فرو رفتگی های عمیق و قاعده ی قلبی شکل- لوب ها با حاشیه ی صاف یا لوب فرعی- دمبرگ دارای شیرابه ی سفید کمرنگ- سبز تیره در تابستان و زرد براق در پاییز
گل
سبز مایل به زرد و به صورت خوشه های برافراشته- بهاره- در اردیبهشت ماه ظاهر می شود
میوه و دانه
دی سامار- زاویه ی بین دو بال کاملا باز- دانه فشرده و کرک دار
تاج و شاخه ها
نامنظم و دارای انشعابات زیاد- شاخه ها قابل انعطاف و نرم ومنشعب- شاخه های جوان داذای شیارهای چوب پنبه ای و برجسته می باشد
پوست/تنه
پوست نازک- شیاردار- معمولا دارای چند تنه می باشد- درون چوب قهوه ای رنگ
ü نیازهای اکولوژیک/خصوصیات
رویشگاه طبیعی: اروپا و آسیای صغیر
سرعت رشد: بسیار کند رشد
نیاز نوری:آفتاب کامل یا نیم سایه- نورپسند
ارتفاع از سطح دریا:1100تا2600متر
خاک:آهک دوست- در خاک های لومی شنی با بستر آهکی به خوبی رشد می کند
دیر زیستی:100سال
نیاز به هرس:برای پرورش درخت به یک تنه واحد نیاز به هرس دارد.هرس اولیه و زود رس در طول زندگی درخت برای گسترش چند شاخه ی اصلی که حول یک ساقه ی مرکزی فضا داده شوند انجام می گیرد.این کار تداوم و ماندگاری درخت را در مقایسه با درختانی که دارای شاخه های متعدد و پخش شده بر روی ساقه دارند بهبود می بخشد.
این درخت در برابر خشکی,کم آبی و سرما مقاوم است.این گونه همچنین در برابر آفات پایدار و مقاوم است.
پوست نازک این درخت به آسانی به وسیله ی تاثیرات شیمیایی آسیب می بیند.
درخت کرب برای خاک هایی با فشردگی زیاد,مناسب نیست.
به دلیل رنگ زرد روشن برگ ها در پاییز حایز اهمیت می باشد.
آفات: گاهی اوقات مشکلات بالقوه ای از قبیل حشره ی چوب خوار ساقه و برگ,شته ها,پوسته پوسته شدن و حشره های دیگر را در بر میگیرد.در این شرایط درختت مستعد پژمردگی ورتیسیلیومی می باشد که می تواند درخت را از بین ببرد.
ازدیاد از طریق بذر
این درخت مخصوص ارتفاعات و جنگل های کوهستانی می باشد.
ü کاربرد
به منظور حفاظ و پوشش در کنار آلاچیق های پارک
به عنوان درختچه های مینیاتوری یا بونسای
در قالب ستون و تیر
به عنوان درخت مقاوم در فضاهای سبز شهری
ü مقایسه با سایر گونه ها/تمایز
قابلیت مقاوم بودن در برابر خشکی و مقاومت در خاک های قلیایی این درخت را نسبت به گونه های دیگر برتری می بخشد.
ü
افرا شیردار
A.cppadocicum
ü مشخصات ظاهری
تیپ رویشی
درختی
ارتفاع
25تا30متر
برگ
دارای5تا7 لوب- لوب ها در حاشیه صاف و در انتها کشیده- دمبرگ دارای شیرابه ی سفید رنگ
گل
گل آذین دیهیم- گل ها زرد رنگ
میوه و دانه
دی سامار- زاویه بین بال ها باز- دانه فشرده وتخم مرغی شکل و صاف
تاج و شاخه ها
تاج گسترده و انبوه- شاخه های جوان کبود و کرک دار- شاخه ها تا سال دوم سبز هستند
پوست/تنه
پوست به رنگ خاکستری روشن با بافت چین دار ملایم- چوب سفید رنگ
ü خصوصیات اکولوژیکی
ارتفاع از سطح دریا:150 تا 2300 متری
سرعت رشد: متوسط
خاک:رسی آهکی- این درخت در خاک های با زهکشی مناسب می روید
اغلب به صورت انفرادی یافت می شود و اجتماع تشکیل نمی دهد.
نیاز نوری:آفتاب کامل یا نیم سایه_نورپسند
برای رشد به فضای زیادی نیاز دارد
ü کاربرد
استفاده از برگ برای تعلیف دامداران
استفاده در پارک ها
مناسب برای مکان های بادخیز
درخت خیابان
ü مقایسه با سایر گونه ها/تمایز
شیردار از لحاظ مقاومت در برابر باد نسبت به سایر افراها برتری دارد.
ü
افرا چناری(کرکف)
A.platanoides
ü مشخصات ظاهری
تیپ رویشی
درختی یا درختچه ای
ارتفاع
20تا30متر
برگ
بزرگ,پنجه ای,بدون کرک و دارای 5تا7 لوب خیلی تیز می باشند که دارای دندانه های درشتی هستند- دمبرگ صاف و دارای شیرابه
گل
گل ها بدون دمگل-چتری و به رنگ زرد مایل به سبز- همزمان یا کمی بعد از ظاهر شدن برگ ها شکفته می شوند.
میوه و دانه
میوه دی سامار و فشرده- درشت- به رنگ قهوه ای_زاویه ی بین دو بال باز
تاج و شاخه ها
تاج گسترده و کروی- شاخه های جوان باریک و بلند و گسترده و با زاویه ی زیادی از تنه جدا می شوند.
پوست/تنه
پوست تنه ابتدا خاکستری متمایل به قرمز و دارای نوارهای سفید طولی است- چوب سفید رنگ وسنگین.
ü خصوصیات اکولوژیکی
رویشگاه طبیعی: اروپا و غرب آسیا
سرعت رشد: سریع
نیاز نوری:آفتاب کامل یا نیم سایه- نورپسند
نیاز آبی: به آبیاری زیادی نیاز دارد.
ارتفاع از سطح دریا:مخصوص ارتفاعات فوقانی جنگل های شمال_1800تا2600متری
خاک:در خاک های لومی رشد نموده و به زهکشی خوب نیازمند است
دیر زیستی:150سال
چوب کرکف در مقابل رطوبت و حمله ی قارچ ها مقاوم نیست
چوب این درخت دارای فیبر زبر و خشن است اما ارزش زیادی ندارد.
ازدیاد این گونه به راحتی از طریق بذر صورت می گیرد
مقاوم به سرما
میوه ی کرکف در زمستان روی درخت باقی می ماند.
گل ها قبل از باز شدن برگ ها در بهار پدیدار موشوند
به دلیل ترد و شکننده بودن شاخه ها, در مقابل وزش بادهای سنگین مقاومت ندارند.
نیاز به هرس:زمان هرس آن زمستان است. در ناهل هلی جوان شاخه های پایینی حذف می شود و در گیاه بالغ هر ساله هرس و تنک کردن انجام می شود در غیر این صورت درخت سنگین و شکننده می شود.
آفات: آفت این گیاه شته است که برای پیشگیری هر بهار و پاییز با مالاتیون سمپاشی می شود. پژمردگی ورتسیلیومی می تواند درخت را از بین ببرد.
ü کاربرد
از این گیاه جهت احداث مراتع مصنوعی به عنوان گیاه سایه دار استفاده می شود.
هیزم بسیار خوبی دارد
این درخت با تاج گسترده و قامت بلند و رنگ پاییزه ی زیبا,جلوه ی خاصی به فضای سبز می بخشد اما از آنجا که سیستم ریشه ای این گیاه بسیار گسترده است ممکن است به معابر و آسفالت خیابان ها آسیب برساند و همین امر استفاده از آن را محدود می سازد.
ü مقایسه با سایر گونه ها/تمایز
در مقابل رطوبت و حمله ی قارچ ها مقاوم نیست,به ویژه در مناطق مرطوب به سرعت دچار کرم خوردگی می شود و بر عکس در مناطق خشک مقاوم تر است
ü
سفید کرکو
A.hyrcanum=A.opalus
ü مشخصات ظاهری
تیپ رویشی
درختی
ارتفاع
20متر
برگ
برگ ها متنوع- عموما دارای 5 لوب کم عمق و یا فقط دارای 3 لوب سطحی با حاشیه ی دندانه دار نامنظم می باشند.
گل
گل آذین دیهیم گلدار با دمگل کوتاه یا بدون آن - گل ها زرد رنگ وآویخته- اواخر فروردین و قبل از پیدایش برگ ها ظاهر می شوند-
میوه و دانه
میوه بدون فشردگی- زاویه ی بین بال ها حاده یا موازی- داخل میوه صاف و بدون کرک- دانه گرد و صاف
تاج و شاخه ها
شاخه های جوان صاف یا کرکدار
پوست/تنه
در درختان جوان پوست تنه صاف است ولی در سنین بالا شیاردار و فلسی می شود- چوب قرمز رنگ
ü خصوصیات اکولوژیکی/نیازها
رویشگاه طبیعی: جنگل های اروپا و آسیا-جنگل های دامنه ی شمالی البرز
خاک: نیازمند خاک سبک
آب و هوا: مرطوب و سرد
ارتفاع از سطح دریا : 1500 تا 2600متری
این گونه بیشتر در نقاط کوهستانی آفتابگیر و باز می روید
بذر این درخت برای رویش نیازمند تیمار به صورت لایه گذاری سرد و مرطوب به مدت 150 تا 300 روز است.
ü کاربرد
دامنه ی رویش آن از نظر سطح محدود و از این رو کاربرد ناچیزی دارد و حتی الامکان باید از قطع آن خودداری کرد و در عوض به توسعه ی کاشت آن در ارتفاعات بالا به عنوان حفاظت خاک یا گونه ی پرستار اهتمام ورزید.
صنایع مبل سازی و واگن سازی
هیزم بسیار خوبی دارد
ü مقایسه با سایر گونه ها/تمایز
برگ های این گونه اگرچه شبیه گونه کرب است اما شیرابه ندارند. شباهت هایی با گونه کرکو دارد اما برگ های کرکو به مراتب چرمی تر از گونه سفید کرکو است.دمبرگ های این گونه نسبت به گونه ی کرکو بلندتر است
پلت
A.insigne=A.velutinum
ü مشخصات ظاهری
تیپ رویشی
درختی
ارتفاع
بیش از 25متر
برگ
برگ ها ساده پنجه ای و متقابل- 5 لوبی که هر لوب دارای نوک تیز یا کند و حاشیه ی دندانه دار می باشد- در سطح زیرین در محل رگبرگ ها کرک دیده می شود- دمبرگ بلند و بدون شیرابه
گل
گل سبز مایل به زرد- گل آذین دیهیم خوشه ای عمودی با گل های انتهایی.
میوه و دانه
دی سامار- زاویه ی بین بال ها 90 یا کمتر از آن است- عرض بال های میوه به تدریج از قسمت قاعده به انتها بیشتر می شود- دانه گرد و کرک دار
تاج و شاخه ها
تاج انبوه- شاخه ها در ابتدا ارغوانی رنگ و صاف
پوست/تنه
پوست درخت به رنگ خاکستری متمایل به زرد است و دارای شکاف های کم عمق و گره های کم و بیش بزرگ است.چوب شیری رنگ.
ü خصوصیات اکولوژیکی
رویشگاه طبیعی: جنگل های قفقاز و شمال ایران
سرعت رشد: نسبتا سیع
نیاز نوری: نورپسند
خاک: به دلیل داشتن ریشه های عمیق و مایل به خاک های قوی و عمیق نیاز دارد.
ارتفاع از سطح دریا: جلگه های ساحلی تا ارتفاع 2000متری
در مقابل سرما و یخبندان دیر رس آسیب پذیر است.در مقابل مزش بادها نیز تا حدودی نیز مقاوم است.
بعضا به صورت اجتماعات خالص کوچک و بزرگی دیده می شوند.
با اینکه این گونه سالهای زیادی است که شناخته شده اما به طور شگفت آوری در علم باغبانی کمیاب است.
پلت به آسانی می تواند به وسیله ی بذر تکثیر یابد.اما هنگامی که بذر در دسترس نباشد,جوانه زنی روی گونه ی A.pesudoplatonusروشی پذیرفتنی است.
ü کاربرد
جزو چوب های صنعتی
استفاده در صنعت روکش سازی و تخته لایی
ساخت ابزار آلات موسیقی
به عنوان درخت تزیینی و سایه دار
ü مقایسه با سایر گونه ها/تمایز
مهمترین و فراوان ترین گونه ی افرا در ایران
جزو گیاهان پر توقع محسوب می شود.
این گونه غول پیکر از لحاظ اندازه و ابعاد از گونه ی A.macrophyllum پیشی می گیرد
ü
ü واریته ها
· A.insigne var.obtusiloba
در این واریته پشت برگ صاف و کبود می باشد و مانند واریته ی دیگر با گونه ی اصلی مخلوط است.نام آن همان نام گونه ی اصلی است.
· A.insigne var.longiloba
این زیرگونه با گونه ی اصلی در تمام جنگل های شمال مخلوط است.تفاوتی که با گونه ی اصلی دارد کرکدار بودن و مخملی بودن پشت برگ های آن می باشد.نام محلی آن همان نام گونه ی اصلی است.
کرکو
A.monspesslanum
ü مشخصات ظاهری
تیپ رویشی
درختی کوچک یا بزرگ یا درختچه ای
ارتفاع
6تا12متر
برگ
برگ ها به طور مشخص دارای سه لوب- کم و بیش چرمی شکل -تقریبا در حاشیه صاف وبا قاعده ی قلبی شکل-در شاخه های نازاد برگ ها دندانه دار می باشد- سطح رویی برگ سبز تیره و سطح زیرین سبز مایل به خاکستری
گل
گل زرد متمایل به سبز و اجتماعات کوچکی تشکیل می دهند-هر گل آذین دارای 5تا15گل- تقریبا بدون پایک
میوه و دانه
میوه برجسته- داخل میوه صاف یا کرکدار-سامارها کوچک و کوتاهند و روی یکدیگر قرار دارند.دانه گرد
تاج و شاخه ها
تاجی متراکم و کروی – شاخه هاصاف و متراکم و به رنگ قهوه ای مایل به قرمز تا خاکستری.
پوست/تنه
خاکستری متمایل به زرد- ابتدا صاف و سپس دارای شکاف هایی می شود.
ü خصوصیات اکولوژیکی
رویشگاه طبیعی: بومی اروپای جنوبی و در ایران در دامنه های البرز و زاگرس انتشار دارد.
خاک: نیاز به خاک خاصی ندارد و حتی در خاک های خشک وکم آب رشد می کند.به خاک های سبک با زهکشی مناسب تمایل دارد.این درخت در اراضی آهکی اغلب نقاط شمال ایران می روید.
چوب: سخت و کمی سرخ رنگ
زمان گلدهی: بهار
زمان میوه: پاییز
آب و هوا: مرطوب و سرد
زمان گلدهی آن از اویل اردیبهشت تا خرداد می باشد.
این افرا بیشتر روی شیب های آفتابگیر و سنگلاخی و خشک رویش پیدا میکند.
ü کاربرد
از چوب سفت و سخت آن در صنایع چوب استفاده می کنند و از نظر هیزم نیز با ارزش است.
مورد استفاده در جنگل کاری
به عنوان درخت زینتی در باغ ها
ü مقایسه با سایر گونه ها/تمایز
برگ های آن نسبت به افرای اروپای مرکزی غیر قابل انعطف تر,چرمی شکل اما خزان کننده هستند و این مواردی است که با افرای مشابه خود در جنوب اروپا اختلاف پیدا میکند.
ü واریته ها
این گونه در ایران دارای چندین زیر گونه می باشد:
A.ibericum
A.assyriacum
A.cinerasens
A.persicum
A.turcomanicum
A.microphyllum
· A.ibericum
نام فارسی: کهوک(کیکم قفقازی)
این زیر گونه در جنگل های نیم مرطوب شمال و حد فاصل بین جنگل های خزر و دامنه های نیم خش و استپی در حد ارتفاعی 600 تا 2000متری از سطح دریا دیده می شود.
درختی کوچک است کا تا8متر بلندی می یابد.برگ در انشعابات گل دهنده دارای لوب های درست یا کمی موج دار و پشت آن کرکدار است در صورتیکه در انشعابات نازاد موج دارو کم و بیش دارای دندانه های نامنظم است.
گل آذین در این درخت بدون پایه و به ندرت آمیخته هستند.دمگل ها بلند و بدون کرک است.جام گل و کاسه گل زرد رنگ هستند.
میوه فندقه ی بالدار با حجره هی در سطح بیرونی بدون کرک و در سطح درونی کرکدار است.
شاخه های جوان این گیاه بدون کرک و صاف و به رنگ قهوه ای روشن و انشعابات مسن آن قهوه ای متمایل به خاکستری هستند.
· A.assyriacum
نام فارسی:کی کف(افرا آشوری)
فرم رویشی این زیر گونه به صورت درختی یا درختچه ای می باشد که در ارتفاع 1500تا2400متری از سطح دریا در شمال غرب ایران رویش دارد.
در انشعابات بارور برگ ها دارای لوب های درست است ولی در انشعابات نازاد برگ ها دارای 5لوب نوک تیز و دندانه های نامنظم می باشد و رگبرگ های پشت برگ خزی و یا کم و بیش صاف است.
میوه در داخل کرکدار و در خارج بدون کرک و صاف است.
سرعت رشد این درخت آهسته می باشد.به خاک مرطوب با PH اسیدی,خنثی یا کمی قلیایی نیازمند است.
· A.microphyllum
فرم رویشی این زیرگونه به صورت درختچه ای می باشد.دارای انشعابات متراکم است.
برگ بسیار کوچکی دارد که دارای 3 لوب کوتاه بیی شکل یا تخم مرغی پهن با انتهایی گرد و یا کند و حاشیه ی دندانه دار کند یا کمانی.سطح رویی برگ سبز روشن و پشت آن خزی نمدی و متمایل یه خاکستری است.
· A.persicum
نام فارسی: ککم
این گیاه به شکل درختی یا درختچه ای در جنگل هایی همراه با پسته,بادام, و به عنوان گونه ی چیره در دره ها در حد ارتفاعی 1400تا3200 متری از سطح دریا در ناحیه ی رویشی ایران و تورانی یافت می شود.
برگ آن در انشعابات گل دهنده کوچک و صاف و حاشیه ی لوب های آن درست است در صورتیکه در انشعابات نازاد بزرگتر است و کم و بیش دارای دندانه های نامشخص می باشد.
داخل و خارج میوه ی این زیرگونه صاف و بدون کرک است.
· A.turcomanicum
نام فارسی:سیاه کرکو
این زیر گونه به شکل درختچه ای با اشعابات متراکم و ارتفاع 2تا3 متر در نواحی شمال شرق کشور در حد ارتفاعی 1100تا2400متری از سطح دریا انتشار دارد.
برگ:در شاخه های بارور لوب های برگ درست است در صورتیکه در شاخه های نازاد دارای نوکی کند با یک یا دو دندانه است.برگ های جوان به صورت خزی است که به تدریج صاف می شود.
میوه در این درخت به صورت فندقه ی کوچک و سخت است و بالهای آن همگراست.
برگ های این گونه نسبت به زیرگونه های نواحی استوایی بزرگتر می باشد.این زیر گونه گیاهی کاملا سخت و جالب توجه به سبب برگ های درخشانش است.
در زمستان های معتدل اغلب همیشه سبز است.
· A.cinerascens
این زیر گونه غالبا به صورت درختچه ای با انشعابات نسبتا متراکم و تاجی تقریبا کروی در جنگل های غرب همراه با گونه ی بلوط دیده می شود.
3تا6 متر ارتفاع می یابد و در حد ارتفاعی 1500تا 2700 متری از سطح دریا رویش دارد.
این گیاه در مناطق صخره ای و گرم با آب و هوای خشک می روید
برگ ها در انشعابات گل دهنده دارای لوب های کوتاه و پهن و صاف و در انشعابات نازاد موج دار و دندانه دار است و پشت آن کمی کرک دار است.
گل ها دو جنسی,خود گشن,به رنگ زرد متمایل به سبز و به صورت مجتمع,دیهیم یا آویخته می باشد. گلها همزمان یا بعد از اولین برگ های بهاری ظاهر می شود.
میوه به صورت فندقه بالدار است.داخل میوه صاف و خارج آن دارای کرک ها انبوه می باشد.دانه گرد و سبز رنگ است.
شاخه های جوان کرک دار است و به تدریج صاف می شوند. چوب کیکم سخت و سرخ رنگ است
در نجاری و صنایع ظریفه برای تهیه تخته نرد و قوطی سیگار و جعبه های زینتی به کار می رود.
گونه ی کیکم در ایران با پوکی غالب بذرها و قوه ی نامیه ی نامناسب آن ها مواجه است.این امر به اضافه ی کندی رشد نهال های آن تجدید حیات این گونه را به سختی ممکن می سازد.
افراهای غیر بومی کشت شده در ایران
افرا شبه چناری
A.pesudoplatanus · رویشگاه طبیعی:اروپا و آمریکای شمالی و قفقاز
· تیپ رویشی:درخت
· سرعت رشد:سریع
· ارتفاع:40متر
· برگ:متقابل و پنجه ای شکل با 5 لوب.سطح بالایی برگ تیره تر و بدون کرک
· میوه:فندقه ی بالدار به رنگ سبز که به قرمز تبدیل می شود
· گل:گل ها آویزان و به صورت خوشه ای.در اویل اردیبهشت ظاهر می شود.
· تاج و انشعابات:تاج منظم و متقارن.شاخه ها عمدتتا مستقیم رشد میکنند و گسترش می یابند.
· نیاز نوری:آفتاب کامل یا نیم سایه
· نیاز آبی:متوسط
· خاک: خاک های قلیایی و خشک را تحمل کرده و در خاک های ن با زهکشی مناسب رویش بهتری دارد
این گونه از دیرباز به جنوب و غرب کشور وخصوصا شیراز وارد شده و جهت تزیین باغ ها و خیابان های شیراز به کارمی رود.
پوست تنه ی این درخت فلسی و به رنگ خاکستری می باشد.این گونه طالب فضای باز برای رویش می باشد.
ازدیاد این گونه از طریق رویش بذر در آبان ماه و سپس بازکاشت نهال ها از آبان تا اسفند ماه می باشد.
برای گسترش و توسعه ی یک ساختار مستحکم نیاز به کمی هرس دارد.
در برابر هوای آلوده ی شهرها مقاوم است اماساقه ها و شاخه ها در برابر آفات زیاد مقاومت ندارند.
این درخت شبیه درخت چنار است اما رنگ تاج آن نسبت به چنار روشن تر است.افرای شبه چناری تاج بلندتر و افراشته تری نسبت به گونه یA.platanoides دارد ولی همیشه منظم و متقارن است.زاویه ی بین بال ها نسبت به گونه ی کرکف بسته تر می باشد.
در کشورهایی مثل کانادا در اواخر مرداد تا شهریور با زخم زنی در چند نقطه روی تنه صمغ و شیره ی این گیاه را جمع آوری کرده و به مصرف می رسانند.
برگ ریزی یا خزان زودرس این درخت در پاییز ممکن است در نگهداری آن چالش ایجاد کند.با این حال به عنوان درختی زینتی و مناسب در ایجاد فضای سبز و کاشت در خیابان ها از آن استفاده می شود.به دلیل رشد سریع برای جنگل کاری مناسب است.برای کاشت در اراضی باتلاقی که در اثر تجمع فاضلاب های شهری به وجود آمده است استقاده می شود.به عنوان بادشکن نیز کاربرد دارد.
افرای سیاه
A.negundo · رویشگاه طبیعی:شرق و مرکز آمریکای شمالی
· تیپ رویشی:درخت
· سرعت رشد:سریع
· ارتفاع:15متر
· برگ:متقابل مرکب شانه ای فرد مشتمل بر3تا5 برگچه.برگچه ها نوکدار و در حاشیه دارای دندانه های نامنظم هستند
· میوه: فندقه بالدار(دی سامار)که زاویه ی بین دو بال میوه کم تر از 45 درجه.میوه ها در تابستان می رسند و در سرتا سر زمستان ممکن است بر روی درخت باقی بمانند.
· گل:تک جنسی یا پلی گام با گل آذین مجتمع و خوشه مانند و آویخته.
· تاج و انشعابات:تاج کروی و خوش فرم.انشعابات انبوه که از نزدیکی سطح زمین خارج می شوند.
· نیاز نوری:آفتاب کامل یا نیم سایه
· نیاز آبی:کم نیاز
· خاک: اسیدی و عمیق و نمناک
در بین افراها تعداد زیادی با برگ های مرکب می باشند اما فقط یکی از آنها با برگ های مرکب تک شانه ای با بیش از 3 برگچه می باشد و آن افرای سیاه است.
این گونه درختی دو پایه است.
تنه ی ناصافی به وجود می آورد که از ارزش آن می کاهد. تنه به رنگ قهوه ای متمایل به خاکستری است که شکافهای در هم پیچیده ای پیدا می کند.
ازدیاد این گیاه توسط بذر صورت می گیرد که بذرها در پاییز جمع آوری شده در زمستان کاشته می شوند تا در بهار سال بعد جوانه بزنند.بذرها احتیاج به تیمار ندارند.
به دلیل داشتن شاخه های باریک و ترد و شکننده در مقابل بادهای سنگین مقاومت ندارند.
این درخت بیشتر جنبه ی تزیینی داشته و در احداث و توسعه ی فضای سبز در پارک ها ,خیابان ها و بلوارها مورد استفاده قرار میگیرد.جهت کنترل فرسایش اراضی نیز استفده می شود.
علاوه بر تنه ی ناصاف ,دیر زیستی کوتاه و تولید ریشه جوش های فراوان نیز از ارزش و اعتبار این درخت می کاهد.
افرای سرخ
A.palmatum
· رویشگاه طبیعی: ژاپن و کره
· تیپ رویشی:درخت
· سرعت رشد:متوسط
· ارتفاع:6تا8 متر
· برگ:پنجه ای با 5 تا7 لوب عمیق,درحاشیه مضرس تیز و به رنگ سبز تیره می باشند که در پاییز به قرمز تغییر رنگ می یابند
· میوه: بال های فندقه ها کوتاه در حدود2سانتیمتر و معمولا قرمز روشن می باشند.
· گل:گل ها قرمز تیره و به صورت دسته های کوچکی در اوایل خرداد و بعد از پیدایش برگ ها ظاهر می شوند.
· تاج و انشعابات:تاج بلند و افراشته,نیمه کروی با انشعابات نامنظم که معمولا با یک زاویه باز و گسترده و یا حتی قایم نسبت به تنه رشد می کند.
· نیاز نوری:آفتاب کامل یا نیم سایه
· نیاز آبی:متوسط
· خاک: اسیدی
نهال این گونه عموما کوتاه است بنابراین برای کاشت در گلدان مناسب می باشد.
پوست تنه صاف و یکنواخت و قرمز مایل به قهوه ای با راههای روشن می باشد ولی با بالا رفتن سن,خاکستری رنگ می شود.از این گونه جهت تزیین باغ ها,چمن کاریها وپارک ها استفاده می شود.
افرای ابلق
A.negundo var.auratum · رویشگاه طبیعی: ژاپن
· تیپ رویشی:درخت
· سرعت رشد:سریع
· ارتفاع:9 متر
· برگ: برگ ها ابلق و ماده ی کلروفیل برگها کم است و قسمتی از برگ بیرنگ می باشد.
· میوه:فندقه بالدار(دی سامار)
· گل:-
· تاج و انشعابات:-
· نیاز نوری:آفتاب کامل یا نیم سایه
· نیاز آبی:متوسط
· خاک: اسیدی و مرطوب
این درخت به گرما وآفات مقاومت نشان می دهد.معمولا با پیوند روی گونه ی خود تکثیر می شود.
از آن در پارک ها و باغ ها به عنوان درخت زینتی استفاده می شود.و در غالب باغ های تهران دیده می شود.
http://www.njavan.com/forum/images/smilies/smilee_new2%20%2817%29.gif
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
جنس افرا یکی از دو جنس تشکیل دهنده ی تیره ی افرا(Aceraceae) می باشد.نام علمی درختان افرا به معنای تیز و سخت است و آن به علت تیز بودن انتهای لوب برگ بعضی از گونه های آن است.افراها ANGIOSPERMAE هستند.در حدود 150 گونه(طبق نظر برخی گیاه شناسان بیش از 300 گونه) افرا که اکثرا در منطقه ی معتدله ی نیمکره ی شمالی یافت شده اند و فقط در جاوه تا آن سوی خط استوا گسترش یافته اند. در نواحی گرمسیری افراها درختان نواحی کوهستانی محسوب می شوند.شکل برگ و میوه و زاویه ی بین بال ها و صاف و یا کرکدار بودن بذر یا داخل میوه سبب تشخیص گونه های مختلف افرا از یکدیگر می گردد.همه ی گونه های افرا چوبی هستند از درختچه های کوچک گرفته تا درختانی با بزرگترین ابعاد,مانندA.macrophyllumدر آمریکای شمالی, A.pesudoplatanus در کوهستان های اروپای مرکزی و A.velutinum در بخش شرقی قفقاز و شمال غرب ایران. گلها انتهايي يا غیر انتهایی به شكل گل آذين ديهيم ، خوشه به صورت دسته هايي مجتمعند كاسه 4-5 پر . جام 5-4 پر كه به هم تابيده و گاه از بين رفته اند پرچم گاهي به كلي از بين رفته ، گاهي پر شمار و به تعداد 4-5-8-10 متغير است . ميوه كه ناشكوفاست در حقيقت نوعي شيزو كارپ دومريكارپي است كه هر يك از آنها بر اثر رشد يكي از تخمكها حاصل شده محتوي يكدانه است و ثمري را با بالة يك طرفي تشكيل مي دهد و به اين ترتيب در افراها ، شيزوكارپها به دو مريكارپ يا ميوة دو ثمري تبديل مي شوند .دانه ها داراي آلبومن نامشخص است.اکثر افراها خزان کننده هستد و تعداد کمی از آن ها همیشه سبزند.البته تمامی گونه های بومی ایران خزان کننده هستند.آرایش برگ های افرا همیشه متقابل است.کاربرد عمده ی افراها برای ایجاد چشم اندازهای ملکی و باغ ها و پارک های عمومی وبه منظور درختکاری خیابان و حاشیه ی جاده است.درختان افرا محیطی بسیار زیبا ایجاد می کنند.در ایران 14 گونه و زیرگونه از جنس افرا وجود دارد.
پراکندگی گونه های افرا در نواحی رویشی ایران
· ناحیه ی رویشی هیرکانی
A.campestre
A.cappadocicum
A.hyrcanum
A.ibericum
A.insigne
A.platanoides
A.turcomanicum
· ناحیه ی رویشی ارسباران
A.ibericum
A.campestre
· ناحیه ی رویشی زاگرس
A.assyriacum
A.cinerascens
A.persicum
· ناحیه ی رویشی ایران و تورانی
A.persicum
A.ibericum
کرب
A.campestre
ü مشخصات ظاهری
تیپ رویشی
درختی یا درختچه ای بسیار بزرگ با چند تنه
ارتفاع
10تا15متر-در شرایط مناسب به 20متر هم می رسد
برگ
3تا5لوب با فرو رفتگی های عمیق و قاعده ی قلبی شکل- لوب ها با حاشیه ی صاف یا لوب فرعی- دمبرگ دارای شیرابه ی سفید کمرنگ- سبز تیره در تابستان و زرد براق در پاییز
گل
سبز مایل به زرد و به صورت خوشه های برافراشته- بهاره- در اردیبهشت ماه ظاهر می شود
میوه و دانه
دی سامار- زاویه ی بین دو بال کاملا باز- دانه فشرده و کرک دار
تاج و شاخه ها
نامنظم و دارای انشعابات زیاد- شاخه ها قابل انعطاف و نرم ومنشعب- شاخه های جوان داذای شیارهای چوب پنبه ای و برجسته می باشد
پوست/تنه
پوست نازک- شیاردار- معمولا دارای چند تنه می باشد- درون چوب قهوه ای رنگ
ü نیازهای اکولوژیک/خصوصیات
رویشگاه طبیعی: اروپا و آسیای صغیر
سرعت رشد: بسیار کند رشد
نیاز نوری:آفتاب کامل یا نیم سایه- نورپسند
ارتفاع از سطح دریا:1100تا2600متر
خاک:آهک دوست- در خاک های لومی شنی با بستر آهکی به خوبی رشد می کند
دیر زیستی:100سال
نیاز به هرس:برای پرورش درخت به یک تنه واحد نیاز به هرس دارد.هرس اولیه و زود رس در طول زندگی درخت برای گسترش چند شاخه ی اصلی که حول یک ساقه ی مرکزی فضا داده شوند انجام می گیرد.این کار تداوم و ماندگاری درخت را در مقایسه با درختانی که دارای شاخه های متعدد و پخش شده بر روی ساقه دارند بهبود می بخشد.
این درخت در برابر خشکی,کم آبی و سرما مقاوم است.این گونه همچنین در برابر آفات پایدار و مقاوم است.
پوست نازک این درخت به آسانی به وسیله ی تاثیرات شیمیایی آسیب می بیند.
درخت کرب برای خاک هایی با فشردگی زیاد,مناسب نیست.
به دلیل رنگ زرد روشن برگ ها در پاییز حایز اهمیت می باشد.
آفات: گاهی اوقات مشکلات بالقوه ای از قبیل حشره ی چوب خوار ساقه و برگ,شته ها,پوسته پوسته شدن و حشره های دیگر را در بر میگیرد.در این شرایط درختت مستعد پژمردگی ورتیسیلیومی می باشد که می تواند درخت را از بین ببرد.
ازدیاد از طریق بذر
این درخت مخصوص ارتفاعات و جنگل های کوهستانی می باشد.
ü کاربرد
به منظور حفاظ و پوشش در کنار آلاچیق های پارک
به عنوان درختچه های مینیاتوری یا بونسای
در قالب ستون و تیر
به عنوان درخت مقاوم در فضاهای سبز شهری
ü مقایسه با سایر گونه ها/تمایز
قابلیت مقاوم بودن در برابر خشکی و مقاومت در خاک های قلیایی این درخت را نسبت به گونه های دیگر برتری می بخشد.
ü
افرا شیردار
A.cppadocicum
ü مشخصات ظاهری
تیپ رویشی
درختی
ارتفاع
25تا30متر
برگ
دارای5تا7 لوب- لوب ها در حاشیه صاف و در انتها کشیده- دمبرگ دارای شیرابه ی سفید رنگ
گل
گل آذین دیهیم- گل ها زرد رنگ
میوه و دانه
دی سامار- زاویه بین بال ها باز- دانه فشرده وتخم مرغی شکل و صاف
تاج و شاخه ها
تاج گسترده و انبوه- شاخه های جوان کبود و کرک دار- شاخه ها تا سال دوم سبز هستند
پوست/تنه
پوست به رنگ خاکستری روشن با بافت چین دار ملایم- چوب سفید رنگ
ü خصوصیات اکولوژیکی
ارتفاع از سطح دریا:150 تا 2300 متری
سرعت رشد: متوسط
خاک:رسی آهکی- این درخت در خاک های با زهکشی مناسب می روید
اغلب به صورت انفرادی یافت می شود و اجتماع تشکیل نمی دهد.
نیاز نوری:آفتاب کامل یا نیم سایه_نورپسند
برای رشد به فضای زیادی نیاز دارد
ü کاربرد
استفاده از برگ برای تعلیف دامداران
استفاده در پارک ها
مناسب برای مکان های بادخیز
درخت خیابان
ü مقایسه با سایر گونه ها/تمایز
شیردار از لحاظ مقاومت در برابر باد نسبت به سایر افراها برتری دارد.
ü
افرا چناری(کرکف)
A.platanoides
ü مشخصات ظاهری
تیپ رویشی
درختی یا درختچه ای
ارتفاع
20تا30متر
برگ
بزرگ,پنجه ای,بدون کرک و دارای 5تا7 لوب خیلی تیز می باشند که دارای دندانه های درشتی هستند- دمبرگ صاف و دارای شیرابه
گل
گل ها بدون دمگل-چتری و به رنگ زرد مایل به سبز- همزمان یا کمی بعد از ظاهر شدن برگ ها شکفته می شوند.
میوه و دانه
میوه دی سامار و فشرده- درشت- به رنگ قهوه ای_زاویه ی بین دو بال باز
تاج و شاخه ها
تاج گسترده و کروی- شاخه های جوان باریک و بلند و گسترده و با زاویه ی زیادی از تنه جدا می شوند.
پوست/تنه
پوست تنه ابتدا خاکستری متمایل به قرمز و دارای نوارهای سفید طولی است- چوب سفید رنگ وسنگین.
ü خصوصیات اکولوژیکی
رویشگاه طبیعی: اروپا و غرب آسیا
سرعت رشد: سریع
نیاز نوری:آفتاب کامل یا نیم سایه- نورپسند
نیاز آبی: به آبیاری زیادی نیاز دارد.
ارتفاع از سطح دریا:مخصوص ارتفاعات فوقانی جنگل های شمال_1800تا2600متری
خاک:در خاک های لومی رشد نموده و به زهکشی خوب نیازمند است
دیر زیستی:150سال
چوب کرکف در مقابل رطوبت و حمله ی قارچ ها مقاوم نیست
چوب این درخت دارای فیبر زبر و خشن است اما ارزش زیادی ندارد.
ازدیاد این گونه به راحتی از طریق بذر صورت می گیرد
مقاوم به سرما
میوه ی کرکف در زمستان روی درخت باقی می ماند.
گل ها قبل از باز شدن برگ ها در بهار پدیدار موشوند
به دلیل ترد و شکننده بودن شاخه ها, در مقابل وزش بادهای سنگین مقاومت ندارند.
نیاز به هرس:زمان هرس آن زمستان است. در ناهل هلی جوان شاخه های پایینی حذف می شود و در گیاه بالغ هر ساله هرس و تنک کردن انجام می شود در غیر این صورت درخت سنگین و شکننده می شود.
آفات: آفت این گیاه شته است که برای پیشگیری هر بهار و پاییز با مالاتیون سمپاشی می شود. پژمردگی ورتسیلیومی می تواند درخت را از بین ببرد.
ü کاربرد
از این گیاه جهت احداث مراتع مصنوعی به عنوان گیاه سایه دار استفاده می شود.
هیزم بسیار خوبی دارد
این درخت با تاج گسترده و قامت بلند و رنگ پاییزه ی زیبا,جلوه ی خاصی به فضای سبز می بخشد اما از آنجا که سیستم ریشه ای این گیاه بسیار گسترده است ممکن است به معابر و آسفالت خیابان ها آسیب برساند و همین امر استفاده از آن را محدود می سازد.
ü مقایسه با سایر گونه ها/تمایز
در مقابل رطوبت و حمله ی قارچ ها مقاوم نیست,به ویژه در مناطق مرطوب به سرعت دچار کرم خوردگی می شود و بر عکس در مناطق خشک مقاوم تر است
ü
سفید کرکو
A.hyrcanum=A.opalus
ü مشخصات ظاهری
تیپ رویشی
درختی
ارتفاع
20متر
برگ
برگ ها متنوع- عموما دارای 5 لوب کم عمق و یا فقط دارای 3 لوب سطحی با حاشیه ی دندانه دار نامنظم می باشند.
گل
گل آذین دیهیم گلدار با دمگل کوتاه یا بدون آن - گل ها زرد رنگ وآویخته- اواخر فروردین و قبل از پیدایش برگ ها ظاهر می شوند-
میوه و دانه
میوه بدون فشردگی- زاویه ی بین بال ها حاده یا موازی- داخل میوه صاف و بدون کرک- دانه گرد و صاف
تاج و شاخه ها
شاخه های جوان صاف یا کرکدار
پوست/تنه
در درختان جوان پوست تنه صاف است ولی در سنین بالا شیاردار و فلسی می شود- چوب قرمز رنگ
ü خصوصیات اکولوژیکی/نیازها
رویشگاه طبیعی: جنگل های اروپا و آسیا-جنگل های دامنه ی شمالی البرز
خاک: نیازمند خاک سبک
آب و هوا: مرطوب و سرد
ارتفاع از سطح دریا : 1500 تا 2600متری
این گونه بیشتر در نقاط کوهستانی آفتابگیر و باز می روید
بذر این درخت برای رویش نیازمند تیمار به صورت لایه گذاری سرد و مرطوب به مدت 150 تا 300 روز است.
ü کاربرد
دامنه ی رویش آن از نظر سطح محدود و از این رو کاربرد ناچیزی دارد و حتی الامکان باید از قطع آن خودداری کرد و در عوض به توسعه ی کاشت آن در ارتفاعات بالا به عنوان حفاظت خاک یا گونه ی پرستار اهتمام ورزید.
صنایع مبل سازی و واگن سازی
هیزم بسیار خوبی دارد
ü مقایسه با سایر گونه ها/تمایز
برگ های این گونه اگرچه شبیه گونه کرب است اما شیرابه ندارند. شباهت هایی با گونه کرکو دارد اما برگ های کرکو به مراتب چرمی تر از گونه سفید کرکو است.دمبرگ های این گونه نسبت به گونه ی کرکو بلندتر است
پلت
A.insigne=A.velutinum
ü مشخصات ظاهری
تیپ رویشی
درختی
ارتفاع
بیش از 25متر
برگ
برگ ها ساده پنجه ای و متقابل- 5 لوبی که هر لوب دارای نوک تیز یا کند و حاشیه ی دندانه دار می باشد- در سطح زیرین در محل رگبرگ ها کرک دیده می شود- دمبرگ بلند و بدون شیرابه
گل
گل سبز مایل به زرد- گل آذین دیهیم خوشه ای عمودی با گل های انتهایی.
میوه و دانه
دی سامار- زاویه ی بین بال ها 90 یا کمتر از آن است- عرض بال های میوه به تدریج از قسمت قاعده به انتها بیشتر می شود- دانه گرد و کرک دار
تاج و شاخه ها
تاج انبوه- شاخه ها در ابتدا ارغوانی رنگ و صاف
پوست/تنه
پوست درخت به رنگ خاکستری متمایل به زرد است و دارای شکاف های کم عمق و گره های کم و بیش بزرگ است.چوب شیری رنگ.
ü خصوصیات اکولوژیکی
رویشگاه طبیعی: جنگل های قفقاز و شمال ایران
سرعت رشد: نسبتا سیع
نیاز نوری: نورپسند
خاک: به دلیل داشتن ریشه های عمیق و مایل به خاک های قوی و عمیق نیاز دارد.
ارتفاع از سطح دریا: جلگه های ساحلی تا ارتفاع 2000متری
در مقابل سرما و یخبندان دیر رس آسیب پذیر است.در مقابل مزش بادها نیز تا حدودی نیز مقاوم است.
بعضا به صورت اجتماعات خالص کوچک و بزرگی دیده می شوند.
با اینکه این گونه سالهای زیادی است که شناخته شده اما به طور شگفت آوری در علم باغبانی کمیاب است.
پلت به آسانی می تواند به وسیله ی بذر تکثیر یابد.اما هنگامی که بذر در دسترس نباشد,جوانه زنی روی گونه ی A.pesudoplatonusروشی پذیرفتنی است.
ü کاربرد
جزو چوب های صنعتی
استفاده در صنعت روکش سازی و تخته لایی
ساخت ابزار آلات موسیقی
به عنوان درخت تزیینی و سایه دار
ü مقایسه با سایر گونه ها/تمایز
مهمترین و فراوان ترین گونه ی افرا در ایران
جزو گیاهان پر توقع محسوب می شود.
این گونه غول پیکر از لحاظ اندازه و ابعاد از گونه ی A.macrophyllum پیشی می گیرد
ü
ü واریته ها
· A.insigne var.obtusiloba
در این واریته پشت برگ صاف و کبود می باشد و مانند واریته ی دیگر با گونه ی اصلی مخلوط است.نام آن همان نام گونه ی اصلی است.
· A.insigne var.longiloba
این زیرگونه با گونه ی اصلی در تمام جنگل های شمال مخلوط است.تفاوتی که با گونه ی اصلی دارد کرکدار بودن و مخملی بودن پشت برگ های آن می باشد.نام محلی آن همان نام گونه ی اصلی است.
کرکو
A.monspesslanum
ü مشخصات ظاهری
تیپ رویشی
درختی کوچک یا بزرگ یا درختچه ای
ارتفاع
6تا12متر
برگ
برگ ها به طور مشخص دارای سه لوب- کم و بیش چرمی شکل -تقریبا در حاشیه صاف وبا قاعده ی قلبی شکل-در شاخه های نازاد برگ ها دندانه دار می باشد- سطح رویی برگ سبز تیره و سطح زیرین سبز مایل به خاکستری
گل
گل زرد متمایل به سبز و اجتماعات کوچکی تشکیل می دهند-هر گل آذین دارای 5تا15گل- تقریبا بدون پایک
میوه و دانه
میوه برجسته- داخل میوه صاف یا کرکدار-سامارها کوچک و کوتاهند و روی یکدیگر قرار دارند.دانه گرد
تاج و شاخه ها
تاجی متراکم و کروی – شاخه هاصاف و متراکم و به رنگ قهوه ای مایل به قرمز تا خاکستری.
پوست/تنه
خاکستری متمایل به زرد- ابتدا صاف و سپس دارای شکاف هایی می شود.
ü خصوصیات اکولوژیکی
رویشگاه طبیعی: بومی اروپای جنوبی و در ایران در دامنه های البرز و زاگرس انتشار دارد.
خاک: نیاز به خاک خاصی ندارد و حتی در خاک های خشک وکم آب رشد می کند.به خاک های سبک با زهکشی مناسب تمایل دارد.این درخت در اراضی آهکی اغلب نقاط شمال ایران می روید.
چوب: سخت و کمی سرخ رنگ
زمان گلدهی: بهار
زمان میوه: پاییز
آب و هوا: مرطوب و سرد
زمان گلدهی آن از اویل اردیبهشت تا خرداد می باشد.
این افرا بیشتر روی شیب های آفتابگیر و سنگلاخی و خشک رویش پیدا میکند.
ü کاربرد
از چوب سفت و سخت آن در صنایع چوب استفاده می کنند و از نظر هیزم نیز با ارزش است.
مورد استفاده در جنگل کاری
به عنوان درخت زینتی در باغ ها
ü مقایسه با سایر گونه ها/تمایز
برگ های آن نسبت به افرای اروپای مرکزی غیر قابل انعطف تر,چرمی شکل اما خزان کننده هستند و این مواردی است که با افرای مشابه خود در جنوب اروپا اختلاف پیدا میکند.
ü واریته ها
این گونه در ایران دارای چندین زیر گونه می باشد:
A.ibericum
A.assyriacum
A.cinerasens
A.persicum
A.turcomanicum
A.microphyllum
· A.ibericum
نام فارسی: کهوک(کیکم قفقازی)
این زیر گونه در جنگل های نیم مرطوب شمال و حد فاصل بین جنگل های خزر و دامنه های نیم خش و استپی در حد ارتفاعی 600 تا 2000متری از سطح دریا دیده می شود.
درختی کوچک است کا تا8متر بلندی می یابد.برگ در انشعابات گل دهنده دارای لوب های درست یا کمی موج دار و پشت آن کرکدار است در صورتیکه در انشعابات نازاد موج دارو کم و بیش دارای دندانه های نامنظم است.
گل آذین در این درخت بدون پایه و به ندرت آمیخته هستند.دمگل ها بلند و بدون کرک است.جام گل و کاسه گل زرد رنگ هستند.
میوه فندقه ی بالدار با حجره هی در سطح بیرونی بدون کرک و در سطح درونی کرکدار است.
شاخه های جوان این گیاه بدون کرک و صاف و به رنگ قهوه ای روشن و انشعابات مسن آن قهوه ای متمایل به خاکستری هستند.
· A.assyriacum
نام فارسی:کی کف(افرا آشوری)
فرم رویشی این زیر گونه به صورت درختی یا درختچه ای می باشد که در ارتفاع 1500تا2400متری از سطح دریا در شمال غرب ایران رویش دارد.
در انشعابات بارور برگ ها دارای لوب های درست است ولی در انشعابات نازاد برگ ها دارای 5لوب نوک تیز و دندانه های نامنظم می باشد و رگبرگ های پشت برگ خزی و یا کم و بیش صاف است.
میوه در داخل کرکدار و در خارج بدون کرک و صاف است.
سرعت رشد این درخت آهسته می باشد.به خاک مرطوب با PH اسیدی,خنثی یا کمی قلیایی نیازمند است.
· A.microphyllum
فرم رویشی این زیرگونه به صورت درختچه ای می باشد.دارای انشعابات متراکم است.
برگ بسیار کوچکی دارد که دارای 3 لوب کوتاه بیی شکل یا تخم مرغی پهن با انتهایی گرد و یا کند و حاشیه ی دندانه دار کند یا کمانی.سطح رویی برگ سبز روشن و پشت آن خزی نمدی و متمایل یه خاکستری است.
· A.persicum
نام فارسی: ککم
این گیاه به شکل درختی یا درختچه ای در جنگل هایی همراه با پسته,بادام, و به عنوان گونه ی چیره در دره ها در حد ارتفاعی 1400تا3200 متری از سطح دریا در ناحیه ی رویشی ایران و تورانی یافت می شود.
برگ آن در انشعابات گل دهنده کوچک و صاف و حاشیه ی لوب های آن درست است در صورتیکه در انشعابات نازاد بزرگتر است و کم و بیش دارای دندانه های نامشخص می باشد.
داخل و خارج میوه ی این زیرگونه صاف و بدون کرک است.
· A.turcomanicum
نام فارسی:سیاه کرکو
این زیر گونه به شکل درختچه ای با اشعابات متراکم و ارتفاع 2تا3 متر در نواحی شمال شرق کشور در حد ارتفاعی 1100تا2400متری از سطح دریا انتشار دارد.
برگ:در شاخه های بارور لوب های برگ درست است در صورتیکه در شاخه های نازاد دارای نوکی کند با یک یا دو دندانه است.برگ های جوان به صورت خزی است که به تدریج صاف می شود.
میوه در این درخت به صورت فندقه ی کوچک و سخت است و بالهای آن همگراست.
برگ های این گونه نسبت به زیرگونه های نواحی استوایی بزرگتر می باشد.این زیر گونه گیاهی کاملا سخت و جالب توجه به سبب برگ های درخشانش است.
در زمستان های معتدل اغلب همیشه سبز است.
· A.cinerascens
این زیر گونه غالبا به صورت درختچه ای با انشعابات نسبتا متراکم و تاجی تقریبا کروی در جنگل های غرب همراه با گونه ی بلوط دیده می شود.
3تا6 متر ارتفاع می یابد و در حد ارتفاعی 1500تا 2700 متری از سطح دریا رویش دارد.
این گیاه در مناطق صخره ای و گرم با آب و هوای خشک می روید
برگ ها در انشعابات گل دهنده دارای لوب های کوتاه و پهن و صاف و در انشعابات نازاد موج دار و دندانه دار است و پشت آن کمی کرک دار است.
گل ها دو جنسی,خود گشن,به رنگ زرد متمایل به سبز و به صورت مجتمع,دیهیم یا آویخته می باشد. گلها همزمان یا بعد از اولین برگ های بهاری ظاهر می شود.
میوه به صورت فندقه بالدار است.داخل میوه صاف و خارج آن دارای کرک ها انبوه می باشد.دانه گرد و سبز رنگ است.
شاخه های جوان کرک دار است و به تدریج صاف می شوند. چوب کیکم سخت و سرخ رنگ است
در نجاری و صنایع ظریفه برای تهیه تخته نرد و قوطی سیگار و جعبه های زینتی به کار می رود.
گونه ی کیکم در ایران با پوکی غالب بذرها و قوه ی نامیه ی نامناسب آن ها مواجه است.این امر به اضافه ی کندی رشد نهال های آن تجدید حیات این گونه را به سختی ممکن می سازد.
افراهای غیر بومی کشت شده در ایران
افرا شبه چناری
A.pesudoplatanus · رویشگاه طبیعی:اروپا و آمریکای شمالی و قفقاز
· تیپ رویشی:درخت
· سرعت رشد:سریع
· ارتفاع:40متر
· برگ:متقابل و پنجه ای شکل با 5 لوب.سطح بالایی برگ تیره تر و بدون کرک
· میوه:فندقه ی بالدار به رنگ سبز که به قرمز تبدیل می شود
· گل:گل ها آویزان و به صورت خوشه ای.در اویل اردیبهشت ظاهر می شود.
· تاج و انشعابات:تاج منظم و متقارن.شاخه ها عمدتتا مستقیم رشد میکنند و گسترش می یابند.
· نیاز نوری:آفتاب کامل یا نیم سایه
· نیاز آبی:متوسط
· خاک: خاک های قلیایی و خشک را تحمل کرده و در خاک های ن با زهکشی مناسب رویش بهتری دارد
این گونه از دیرباز به جنوب و غرب کشور وخصوصا شیراز وارد شده و جهت تزیین باغ ها و خیابان های شیراز به کارمی رود.
پوست تنه ی این درخت فلسی و به رنگ خاکستری می باشد.این گونه طالب فضای باز برای رویش می باشد.
ازدیاد این گونه از طریق رویش بذر در آبان ماه و سپس بازکاشت نهال ها از آبان تا اسفند ماه می باشد.
برای گسترش و توسعه ی یک ساختار مستحکم نیاز به کمی هرس دارد.
در برابر هوای آلوده ی شهرها مقاوم است اماساقه ها و شاخه ها در برابر آفات زیاد مقاومت ندارند.
این درخت شبیه درخت چنار است اما رنگ تاج آن نسبت به چنار روشن تر است.افرای شبه چناری تاج بلندتر و افراشته تری نسبت به گونه یA.platanoides دارد ولی همیشه منظم و متقارن است.زاویه ی بین بال ها نسبت به گونه ی کرکف بسته تر می باشد.
در کشورهایی مثل کانادا در اواخر مرداد تا شهریور با زخم زنی در چند نقطه روی تنه صمغ و شیره ی این گیاه را جمع آوری کرده و به مصرف می رسانند.
برگ ریزی یا خزان زودرس این درخت در پاییز ممکن است در نگهداری آن چالش ایجاد کند.با این حال به عنوان درختی زینتی و مناسب در ایجاد فضای سبز و کاشت در خیابان ها از آن استفاده می شود.به دلیل رشد سریع برای جنگل کاری مناسب است.برای کاشت در اراضی باتلاقی که در اثر تجمع فاضلاب های شهری به وجود آمده است استقاده می شود.به عنوان بادشکن نیز کاربرد دارد.
افرای سیاه
A.negundo · رویشگاه طبیعی:شرق و مرکز آمریکای شمالی
· تیپ رویشی:درخت
· سرعت رشد:سریع
· ارتفاع:15متر
· برگ:متقابل مرکب شانه ای فرد مشتمل بر3تا5 برگچه.برگچه ها نوکدار و در حاشیه دارای دندانه های نامنظم هستند
· میوه: فندقه بالدار(دی سامار)که زاویه ی بین دو بال میوه کم تر از 45 درجه.میوه ها در تابستان می رسند و در سرتا سر زمستان ممکن است بر روی درخت باقی بمانند.
· گل:تک جنسی یا پلی گام با گل آذین مجتمع و خوشه مانند و آویخته.
· تاج و انشعابات:تاج کروی و خوش فرم.انشعابات انبوه که از نزدیکی سطح زمین خارج می شوند.
· نیاز نوری:آفتاب کامل یا نیم سایه
· نیاز آبی:کم نیاز
· خاک: اسیدی و عمیق و نمناک
در بین افراها تعداد زیادی با برگ های مرکب می باشند اما فقط یکی از آنها با برگ های مرکب تک شانه ای با بیش از 3 برگچه می باشد و آن افرای سیاه است.
این گونه درختی دو پایه است.
تنه ی ناصافی به وجود می آورد که از ارزش آن می کاهد. تنه به رنگ قهوه ای متمایل به خاکستری است که شکافهای در هم پیچیده ای پیدا می کند.
ازدیاد این گیاه توسط بذر صورت می گیرد که بذرها در پاییز جمع آوری شده در زمستان کاشته می شوند تا در بهار سال بعد جوانه بزنند.بذرها احتیاج به تیمار ندارند.
به دلیل داشتن شاخه های باریک و ترد و شکننده در مقابل بادهای سنگین مقاومت ندارند.
این درخت بیشتر جنبه ی تزیینی داشته و در احداث و توسعه ی فضای سبز در پارک ها ,خیابان ها و بلوارها مورد استفاده قرار میگیرد.جهت کنترل فرسایش اراضی نیز استفده می شود.
علاوه بر تنه ی ناصاف ,دیر زیستی کوتاه و تولید ریشه جوش های فراوان نیز از ارزش و اعتبار این درخت می کاهد.
افرای سرخ
A.palmatum
· رویشگاه طبیعی: ژاپن و کره
· تیپ رویشی:درخت
· سرعت رشد:متوسط
· ارتفاع:6تا8 متر
· برگ:پنجه ای با 5 تا7 لوب عمیق,درحاشیه مضرس تیز و به رنگ سبز تیره می باشند که در پاییز به قرمز تغییر رنگ می یابند
· میوه: بال های فندقه ها کوتاه در حدود2سانتیمتر و معمولا قرمز روشن می باشند.
· گل:گل ها قرمز تیره و به صورت دسته های کوچکی در اوایل خرداد و بعد از پیدایش برگ ها ظاهر می شوند.
· تاج و انشعابات:تاج بلند و افراشته,نیمه کروی با انشعابات نامنظم که معمولا با یک زاویه باز و گسترده و یا حتی قایم نسبت به تنه رشد می کند.
· نیاز نوری:آفتاب کامل یا نیم سایه
· نیاز آبی:متوسط
· خاک: اسیدی
نهال این گونه عموما کوتاه است بنابراین برای کاشت در گلدان مناسب می باشد.
پوست تنه صاف و یکنواخت و قرمز مایل به قهوه ای با راههای روشن می باشد ولی با بالا رفتن سن,خاکستری رنگ می شود.از این گونه جهت تزیین باغ ها,چمن کاریها وپارک ها استفاده می شود.
افرای ابلق
A.negundo var.auratum · رویشگاه طبیعی: ژاپن
· تیپ رویشی:درخت
· سرعت رشد:سریع
· ارتفاع:9 متر
· برگ: برگ ها ابلق و ماده ی کلروفیل برگها کم است و قسمتی از برگ بیرنگ می باشد.
· میوه:فندقه بالدار(دی سامار)
· گل:-
· تاج و انشعابات:-
· نیاز نوری:آفتاب کامل یا نیم سایه
· نیاز آبی:متوسط
· خاک: اسیدی و مرطوب
این درخت به گرما وآفات مقاومت نشان می دهد.معمولا با پیوند روی گونه ی خود تکثیر می شود.
از آن در پارک ها و باغ ها به عنوان درخت زینتی استفاده می شود.و در غالب باغ های تهران دیده می شود.
http://www.njavan.com/forum/images/smilies/smilee_new2%20%2817%29.gif
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!