استان زنجان

[MR_Jentelman]

استان زنجان یکی از استان های با اهمیت ایران است که در ناحیه مرکزی شمال باختری ایران واقع شده و از نظرارتباطی دارای نقش ويژه ای است و به دليل استقرار بر محور ترانزيتى تهران- اروپا نقطه ارتباطی مركز با باختر و شمال باختری ايران به شمار مىآيد. جاذبه های جهانگردی استان زنجان درتمام قسمت های آن پراكنده شده اند و می توان آن ها را در شمار جاذبه های طبیعی، تاریخی، اجتماعی و فرهنگی مورد مطالعه و بررسی قرار داد. دراين ميان شهرستان های ابهر و زنجان با ارزش ترین و مشهورترین جاذبه های گردشگری این استان را در خود جای داده اند. جاذبه های طبیعی این استان؛ شامل کوه ها، رودها، آبشارها، چشمه های آب معدنی و دریاچه های طبیعی و مصنوعی است که در شهرستان های مختلف استان پراکنده شده اند. استان زنجان به لحاظ اقتصادی از مناطق صنعتی و خودکفای ایران بوده و از نظر جاذبه های گردشگری در برگیرنده بنای عظیم و با شکوه سلطانیه است كه یکی از بزرگ ترين و مشهورترين بناهای اسلامی بر جای مانده از 700 سال پيش است. وجود معادن با ارزش سبب شده این منطقه چهره ای صنعتی به خود بگیرد و وجود مردمانی سخت کوش و هنرمند سبب وجود انواع صنایع منحصر به فرد دستی در این ملاحظه از ایران شده است.

مکان های دیدنی و تاریخی
استان زنجان از توانمندی های بالایی در زمینه توسعه صنعت جهانگردی و جلب گردشگر برخوردار است. جاذبه های طبیعی این استان شامل کوه ها، رودها، آبشارها، چشمه های آب معدنی، دریاچه های طبیعی و مصنوعی در شهرستان های مختلف استان پراکنده شده اند. رودخانه هاى بزرگ و مشهور با شعبات آن ها در كشتزارها و باغ هاى استان، چشمه هاى آب معدنى و آب سرد، غارهاى تاريخى و طبيعى، مناظر زيباى كشتزارها و باغ ها از جمله جاذبه هاى طبيعى استان هستند كه هر بيننده ای را به تحسين وا مى دارند.
با اين كه تاريخ این منطقه فراز و فرود های بسيار به خود ديده و گاهی شعله های خشم و جنگ، برگ های زيادی از تاريخ منطقه و حتی گاه تمام آن را در كام خود فرو برده است ولی به جهت عمق غنای هويت و فرهنگ اين منطقه، هنوز نیز استان زنجان امانت دار ميراث فرهنگی ارزشمند و قابل ملآحظه ای است که فرهنگ و هویت این سرزمین را به نمایش می گذارد. كاخ هاى با ارزش و قدیمی، مدرسه هاى تاريخى، مسجدهایی با معماری کم نظیر، بازارهاى قديمى، بقعه امام زاده ها، زيارتگاه ها و بناهاى تاريخى و مذهبى با معماری های ارزشمند بخشی از اين ميراث شايان توجه هستند. برخى از بناهاى موجود در استان، هم چون بنای بزرگ و تاریخی سلطانیه دارای ارزش هاى درجه يک جهانگردى و شهرت جهانی هستند. اين بنا که يكى از بزرگ ترين و باشكوه ترين بناهاى اسلامى محسوب می شود در خاور استان زنجان واقع شده است. برخی دیگر از بناهای تاریخی این استان با این که از دیرینگی و قدمت چندانی برخوردار نیستند ولی به لحاظ معماری و کاربری از بناهای منحصر به فرد ایران به شمار می آیند و از جمله آن ها می توان بنای کم نظیر رختشوی خانه را نام برد.

صنايع و معادن
استان زنجان دارای دو نوع صنایع دستی و ماشینی (کارخانه ای) است. صنايع دستی این استان از رشد و شكوفايی برخورداربوده و نمونه های بديع آفريده های دستان هنرمندان و متخصصان برجسته زنجانی امروزه مايه سربلندی و مباهات صنایع ایران در جهان است. به دليل موقعیت ترانزیتی و برخورداری از راه های مناسب و نزديكی به استان تهران این منطقه از امكانات توسعه صنعتی خوبی برخوردار شده است. كارخانه های مختلفی در شاخه های صنايع فلزی، شيميايی، دارويی، غذایی، ‌ريسنده گی ساختمانی، الكتريكی، چوبی و سلولزی فعال هستند. معادن فعال استان؛ كائولن، ‌فلدسپات و سيليس است و دیگر معادن که بیش تر شامل معادن سنگ می شوند در نقاط مختلف استان پراکنده شده اند. استان زنجان بزرگ ترین معدن روی خاورمیانه را در خود جای داده است.

کشاورزی و دام داری
شرايط جغرافيايی مشتمل بر تنوع آب و هوايی، برخورداری از منابع آب و حاصل خيزی خاک؛ استان زنجان به صورت يک متطقه مناسب كشاورزی درآورده است. بعضی از محصولات كشاورزی و باغی استان از نظر مقدار سطح زير كشت و توليد انگور مقام اول را در كشوردارد. كشاورزی در اين استان به صورت ديمی و آبی انجام می شود. استان زنجان يكی از قطب های مهم دام داری باخترایران، به شمار می آيد. انواع فعاليت ها دردو بخش به شيوه صنعتی و ستنی انجام می شود. استان زنجان در زمينه دام پروری صنعتی و توليد گوشت و شير در سطح كشور، جايگاه در خور توجهی را احراز نموده يكی از
مهم ترين مراكز مرغ داری كشورنیز به شمار می رود.

وجه تسميه و پيشينه تاريخي
نام استان زنجان برگرفته از مركز استان يعنى شهر زنجان است. در مورد وجه تسميه شهر زنجان تاكنون نظرات گوناگونى ازسوى پژوهشگران و نويسندگان ارايه شده است. قديمى ترين نامى كه به اين منطقه اطلاق شده است، زنديگان به معناى اهل كتاب زند (معروف ترين كتاب آيين زردشتى ساسانى) و گان از پساوند اهل باستان است كه در دوره ساسانيان بر اين منطقه گذاشته شده است. گفته مى شود بناى شهر زنجان در زمان اردشير بابكان ساخته شده و در آن زمان نام شهين يعنى منسوب به شاه به آن اطلاق مى شده است. از اواخر دوره قاجاريه به علت استقرارايل خمسه فارس، نام خمسه نيز بر آن نهاده شد.
يافته هاى تاريخى و كاوش هاى باستان شناسى كه در نواحى مختلف استان زنجان انجام گرفته، گواهی بر قدمت تاريخى و ديرينگى آن است و آثار كشف شده در اين محدوده، استقرارهاى انسانى از دوران پيش از تاريخ تا دوران اسلامى را در اين منطقه ثابت مى كند. در بيش ترمنابع موجود، نويسندگان و پژوهشگران با استناد به يافته هاى باستان شناسى و متون تاريخى، پيشينه تاريخى استان زنجان را در چهار مرحله، دوران پيش از تاريخ تا دوران آغاز ادبيات شامل هزاره هفتم تا اوايل هزاره سوم پيش از ميلاد، دوران آغاز ادبيات و دوران تاريخى شامل اوايل هزاره سوم تا اواخرهزاره دوم پيش ازميلاد و دوران تاريخى جديد شامل اواخرهزاره دوم پيش از ميلاد تا اوايل قرن هفتم ميلادى و دوران اسلامى که طول زمانی آن از قرن 7 تا 19 ميلادى برابر با قرن 1 تا 14 هجرى قمرى برآورد می شود، مورد مطالعه قرار داده اند.
يافته هايى كه از غار تاريخى گليجک در37 كيلومترى جنوب باخترى شهر زنجان و در محدوده شهرستان ماه نشان به دست آمده، حدود سى هزار سال قدمت دارند و گواهی بر قدمت تاريخى منطقه زنجان در دوران پيش از تاريخ تا دوران آغاز ادبيات است. در منطقه ايجرود واقع در جنوب باخترى شهرستان زنجان، آثارى از دوران آغاز ادبيات به دست آمده است. زيستگاه هاى انسانى منطقه ايجرود در هزاره سوم و دوم پيش ازميلاد در هشت كانون باستانى و تداوم حيات آن ها تا هزاره اول قبل از ميلاد، حكايت از شكوفايى و تداوم تمدن فلات مركزى ايران در اين ناحيه دارد.
تاكنون 65 كانون تاريخى در منطقه زنجان شناسايى و مورد بررسى قرار گرفته اند كه بيش تر اين كانون ها در دره هاى زنجان رود، شاهرود و قزل اوزن شناسايى شده اند. بررسى ها و مطالعات موجود بر وجود نوعى سفال خاكسترى رنگ ساده، كه با مهاجرت اقوام آريايى در منطقه مطابقت دارد گواهی می دهد.
استناد به متون تاريخى نمايان گر آن است كه در اواخرهزاره دوم پيش از ميلاد و در اثر فشارهاى ناشى از كمبود منابع اقتصادى و كشاورزى و بروز جنگ هاى منطقه اى، اقوامى از منطقه ماوراء النهر و حوزه درياچه آرال به طرف باختر حركت كردند. گفته مى شود كه تيره اى از اين اقوام از طريق جنوب درياى خزر و به احتمال زياد از دره سفيد رود و از منتهى اليه شمال خاورى مرز طبيعى زنجان به اين منطقه وارد شده اند، البته گفته مى شود كه مهاجمان براى ورود به فلات ايران از چند راه استفاده نموده اند. برخى دانشمندان معتقدند كه گروهى از اقوام ياد شده از طريق جنوب خاورى درياى خزر و پس از عبور از رود اترک و گروه ديگر پس از عبور از كنار درياچه اروميه وارد فلات ايران شده اند. مطالعاتى كه در مظاهر فرهنگى و تمدنى منطقه زنجان صورت گرفته، تفاوت هايى را در اين زمينه نشان داده است. تفاوت هاى موجود در آثار كشف شده در تپه حسنلو و جنوب درياچه اروميه، با بقاياى موجود در اين نواحى و تراكم استقرارها و مشابهت اشيای تاريخى ناحیه خورين در باختر تهران و املش گيلان با آثار اين منطقه، گوياى اين مطلب است كه اقوام مهاجر از راه سوم كه دره سفيد رود است، به منطقه زنجان سرازير شده اند. گفته مى شود استقرار مهاجران در منطقه زنجان با آرامش صورت گرفته كه شايد تعداد اندک بوميان منطقه دليل اصلی اين امر بوده باشد.
طبق مدارک آشورى، منطقه زنجان در قرن نهم پيش ازميلاد آنديا نام داشته و به احتمال ضعيف اقوام مستقر در آن با اقوام لولوبيان و گوتيان مستقر در زاگرس مرتبط بوده اند. به هر حال اين منطقه از لحاظ جغرافياى تاريخى در آغاز هزاره اول قبل از ميلاد از شمال با كادوسيان و كاسپيان، از باختر با لولوبيان و گوتيان و از طرف جنوب خاورى و خاور با مادها هم مرز بوده است. اقوام مهاجر بعدها پس از جنگ هاى داخلى و منطقه اى فراوان يك سيستم حكومتى تحت عنوان پادشاهى ماد را بنيان گذارى نمودند.
در دوره اشكانيان و ساسانيان دره هاى زنجان رود و قزل اوزن از رونق زيادى برخوردار بوده اند. شواهد موجود از جمله آتشكده عظيم تخت سليمان در باختر و عبادتگاه بهستان در جنوب و آتشكده هاى ساسانى در طارم تاييد كننده اين نظريه است که این ناحیه در دوره اشکانیان و ساسانیان رونق به سزایی داشته و اين رونق در این دوره اتفاقی نبوده است و آن را می توان ناشی از توانمندی های طبیعی منطقه دانست. كشف برخى آثار مانند كشف سكه دريک هخامنشيان در حومه شهرستان خدابنده و پيدايش اتفاقى يک رينون از اين دوره و كشف آثار و اشياى ديگر حكايت از شكوفايى تمدن و فرهنگ اين منطقه در دوران هخامنشيان دارد. در كتب جغرافيايى صدراسلام بر وجود تمدن در دوره ساسانيان و اشكانيان در منطقه زنجان تاكيد شده است. منطقه زنجان در دوران اسلامى شاهد تحولات اساسى بوده است. اين دوران كه از قرن 7 تا 19 ميلادى برابر با قرن 1 تا 14 هجرى را شامل مى شود، مصادف با زمانى است كه مردم اين منطقه اسلام را پذيرفته اند. مدارک باستان شناسى و متون تاريخى موجود، از رونق تاریخی این منطقه در سده های میانی اسلام حکایت دارد. اين منطقه جغرافيايى، در سرتاسر دوران اسلامى به ويژه در قرن چهارم در دوران حكومت كنگريان و سده های پنجم تا هشتم هجرى قمری در دوران حكومت سلجوقيان وايلخانان درحد شكوفايى و از نظر سيستم اقتصادى و مظاهر فرهنگى و هنرى دارای رونق چشمگیری بوده است. بیش تر آثار تاریخی و مذهبی استان زنجان، مانند مساجد جامع قروه، سجاس، قلابر، كاروانسراهاى نيک پى، سرچم، آثار تاريخى سلطانيه، خدابنده و ابهر در این دوران ساخته شده اند و بررسی آن ها به خوبی بر دیرینگی تاریخ منطقه گواهی خواهد داد.
ایلخانان مغول، شهر سلطانیه در خاور استان زنجان را به عنوان مرکز حکومت خود انتخاب كردند و بر آبادانی این منطقه همت گماشتند و به همان اندازه که کمرهمت بر آبادانی منطقه سلطانیه بستند، از آبادانی شهرها و مناطق دیگر غافل شده و به تدریج مناطق اطراف سلطانیه و خصوصاً شهر زنجان بر اثر بی توجهی حاکمان وقت، روبه ویرانی و نابودی گذاشت. پس از انقراض حكومت ايلخانى به دست سربداران، منطقه زنجان، دوباره آرامش و آبادانی نسبی یافت و بار دیگر سلطانیه و مناطق همجوار آن دچار رکود و رخوت گردیدند. فتنه تيمور لنگ در قرن نهم منطقه زنجان را بار دیگر تحت تاثیر خود قرار داد و تقريباً به كلى نابود و علایم آبادانی از آن محو شد. دراين دوره شدت تخريب و فقر به حدى بود كه ادامه حيات تنها در روى تپه ها به صورت جزيى ديده مى شد. به اين ترتيب ملاحظه می شود که تنش هاى سياسى و كشمكش هاى نظامى تا قرن دهم مانع از رشد و اعتلاى اقتصادى و فرهنگى در منطقه زنجان شده است. در دوران حكومت صفويه و قاجاريه به خصوص دوران حكومت شاه طهماسب صفوى، شاه عباس صفوى و آقا محمد خان قاجار فعل و انفعالات انسانى كمك شايانی به رونق نسبى منطقه كرد. اعتلا و رونق نسبی منطقه زنجان، به دوران حکومت صفویه باز می گردد. اهتمام سران حکومت صفویه نسبت به آبادانی تمام مناطق ایران و ساخت کاروانسراها و راه های ارتباطی و امن نمودن این راه ها و همچنین نزدیکی به قزوین که مدتی مرکز حکومت شاهان صفوی بوده، از دلایل مهم رونق منطقه زنجان در دوره صفویه بوده است. بخش بزرگی از روستاها، بخش ها و شهرهاى فعلى محدوده استان زنجان با توجه به سيستم فئودالى تا اواخر قرن سیزدهم هجرى قمرى تكوين و استقرار يافته و ادامه حيات داده اند. این استان به دلیل اهمیت ارتباطی خود در دوره قاجاریه از رونق نسبی برخوردار بوده و هم اكنون نیز يكى از مناطق آباد و با اهميت ايران است كه نقش مهمى را در عرصه هاى مختلف اقتصادى و ارتباطى كشور ايفا كرده و روز به روز هم در جهت آبادانی و رونق بیش تر آن تلاش های پيگيری صورت می گیرد

جاذبه های طبیعی استان زنجان
تنوع آب و هوایی استان زنجان سبب شده كه اين منطقه چهارفصل بوده و ظرفیت های بالايى در زمينه گردشگری طبیعی داشته باشد. به سبب شرایط خاص آب و هوایی منطقه؛ طارم استان زنجان را هندوستان ایران می دانند. چشمه های آب معدنی، رودخانه های متعدد دایمی و فصلی، جنگل ها و آبشارهای زیبای داخل جنگل ها، روستاهای ییلاقی و زیبایی که در دره های ارتفاعات طارم واقع شده اند؛ این منطقه را به پر جاذبه ترین ناحیه طبیعی استان زنجان تبدیل کرده است. شهرستان خرم دره نیز که از آن به عنوان یک باغ شهر یاد می شود، با اتکا به سرسبزی و باغ های پرشمار خود یکی دیگر از مناطق گردشگری این استان محسوب می شوند. به طور کلی اردیبهشت، خرداد و تیرماه بهترین ماه های مسافرت به استان زنجان هستند. هيچ توصيفی از سرسبزی و زيبايی طبيعت زنجان در اين ماه ها كامل نيست و مناظر بديع اين فصل را در زنجان فقط بايد ديد. تفاوت آب و هوایی در نواحى مختلف استان زنجان را مى توان به خوبى در يک زمان در قسمت هاى شمالى، مركزى و جنوبى استان مشاهده كرد. مهم ترين منبع آب هاى سطحى در استان زنجان رودخانه هاى دايمى و فصلى هستند. رودخانه هاى قزل اوزن، زنجان رود، ابهررود و شاهرود را می توان مهم ترين رودهاى دايمى اين استان دانست. رودخانه قزل اوزن علاوه بر اهمیت اقتصادی بالایی که دارد به دلیل پرآبی، زیبایی و طولانی بودن مسیر خود؛ یکی از مهم ترين روخانه های زنجان است كه در زمینه جاذبه های گردشگری نیز اهمیت زیادی دارد. به برکت آب فراوان، باغ های زیبا و سرسبز بسیاری در مسیر اين رودخانه به وجود آمده که منظره بسیار زیبایی به حومه شهر زنجان داده است. چشمه هاى معدنى استان زنجان به دو صورت چشمه هاى آب گرم معدنى و چشمه هاى آب سرد معدنى شكل گرفته اند که از نظر جاذبه هاى گردشگرى داراى اهميت هستند. غارهای متعددی در استان زنجان در دل کوه ها قرار دارند که برخی از آن ها هم چون غار کتله خور از مهم ترین آثار طبیعی این استان به شمار می آیند.

جاذبه های تاریخی و معماری استان زنجان
جاذبه های تاریخی و معماری همواره نقش بسیار مهمی را در جذب گردشگر ایفا می کنند و استان زنجان نیز با توجه به پیشینه و فراز و نشیب های تاریخی خود از جاذبه ها و مکان های تاریخی و ديدنی ارزشمندی برخوردار است. با اين كه تاريخ این منطقه فراز و فرود های بسيار به خود ديده و گاهی شعله های خشم و جنگ، برگ های زيادی از تاريخ منطقه و حتی گاه تمام آن را در كام خود فرو برده است ولی به جهت عمق غنای هويت و فرهنگ اين منطقه، هنوز نیز استان زنجان امانت دار ميراث فرهنگی ارزشمند و قابل ملآحظه ای است که تاریخ و هویت این سرزمین را به نمایش می گذارد. كاخ هاى با ارزش و قدیمی، مدرسه هاى تاريخى، مسجدهایی با معماری کم نظیر، بازارهاى قديمى، بقعه امام زاده ها، زيارتگاه ها و بناهاى تاريخى و مذهبى با معماری های ارزشمند؛ بخشی از اين ميراث شايان توجه هستند.
برخى از بناهاى موجود در استان زنجان، هم چون بنای بزرگ و تاریخی سلطانیه؛ دارای ارزش هاى درجه يک جهانگردى بوده و شهرت جهانی دارند. اين بنا که يكى از بزرگ ترين و باشكوه ترين بناهاى اسلامى محسوب می شود؛ در خاور استان زنجان واقع شده است. اين بنا در دوران برپايی، بلندترين بناى جهان بوده و هم اكنون سومين بناى بزرگ تاريخى جهان و نخستين بناى بزرگ تاريخى ايران به شمار مى آيد. بقعه زيباى ملا حسن كاشى در فاصله 5/2 كيلومترى جنوب شهر سلطانيه و با زیبایی تمام در میان دشت وسیعی قرار گرفته است. اين بنا از نماى بيرونى داراى طرح هشت ضلعى است که در نماى داخلى و با تركيب و تلفيق ايوان هاى جانبى به مربع تبديل شده است. بقعه قيدار نبى در قيدار نيز از ديگر بناهاى قابل توجه استان به شمار مى آيد كه گنبد آن به سبكى خاص و از نوع گنبدهاى زنگوله اى است. در كنار درب ورودى در ضلع جنوبى بقعه دو برج ديده مى شود كه بر يک پايه ساخته شده اند و زنجير عدالت جهت دادخواهى مردم از آن آويزان است.
بناى امام زاده اسماعيل كه در جاده ترانزيتى ابهر- تاكستان قرار گرفته، بناى تاريخى و زيارتى بسيار زيبايى است كه قدمت آن به دوره صفویه می رسد. مسجد جامع قروه و مسجد تاريخى قلابر نيز از ديگر مساجد مهم استان به شمار مى آيند. مسجد جامع سجاس در 12 كيلومترى شمال باخترى شهرستان خدابنده از جمله ديگراماكن مذهبى استان است كه گنبد آن يک پوششه بوده و از لحاظ گچ برى و كتيبه ها بسيار ارزنده و قابل توجه است. تزيينات اين مسجد به قدری زيبا است كه با مساجد جامع اصفهان و قروه قابل مقايسه می باشد. مسجد ميرزايى از دیگر بناى مذهبى پابرجاى شهر زنجان است كه در داخل بازار شهر قرار گرفته است. گنبد مسجد جامع زنجان از اين نظر جالب توجه است كه از معدود گنبد هايى به حساب می آيد كه بدون گوشواره و ترنبه بر روى جرزهاى چهارگانه ضخيم نشسته و در نتيجه تغيير طرح درونى آن در تكيه گاه گنبد از مربع به دايره امكان پذير شده است. بناى امام زاده ابراهيم در سلطانيه و امام زاده يحيى در صايين قلعه زنجان از ديگر بناها و اماكن مذهبى استان است كه از ارزش جهانگردى بالايی برخوردار هستند.
بازار زنجان در قلب بافت قديمى شهر و در راستاى راه هاى ورودى آن قرار گرفته كه تاريخ ساخت آن به دوره قاجاریه بازمی گردد. اين بازار دارای حمام های قدیمی و معماری ارزشمندی است كه با ورودی های متعدد از همه طرف امکان دسترسی به آن فراهم شده است. موزه مردم شناسى استان زنجان و بناى تاريخى رختشوى خانه كه در شهر زنجان واقع شده، جلوه هاى ويژه اى از مردم شناسى استان را به نمايش مى گذارند. تپه های باستانی و تاریخی متعددی که در قسمت های مختلف استان خصوصاً در حوالی شهر سلطانیه پراکنده شده اند و قدمت آن ها به هزاره های پیش از میلاد می رسد، گواهی بر قدمت تاریخی این منطقه بوده و تاریخ مبهم آن را آشکار می سازند.

جشن ها و آیین های استان زنجان
مراسم اعياد مذهبى که شامل: جشن ميلاد حضرت محمد (ص)، جشن ميلاد حضرت فاطمه (س) (روز مادر)، جشن ميلاد حضرت على (ع)( روز پدر)، جشن های بزرگ نيمه شعبان، روز ميلاد حضرت امام زمان (عج )، مراسم های آغاز ماه مبارک رمضان و آداب گرفتن روزه، جشن بزرگ عيد فطر و عيد قربان، جشن بزرگ غدير خم و تعیین حضرت امام علی(ع) به جانشينی حضرت رسول الله(ص)، جشن بزرگ بعثت حضرت محمد (ص) و جشن ميلاد ديگر امامان معصوم (ع) می شود؛ دراستان زنجان مانند ساير مناطق كشور انجام مى گیرد. در این روزها افراد با لباس هاى مرتب و تميز به ديدن بزرگ ترهای فامیل مى روند و عيد را تبريک مى گويند و هدایایی را دریافت می کنند. مراسم ويژه اعياد ملى و مذهبى با اصول و شيوه اى يكسان ولى به صورت محلى در مناطق مختلف استان انجام مى شود.
كهن ترين جشن رايج در استان زنجان، در منطقه انگوران جشن حالا نام دارد كه احتمال مى رود با آيين زرتشتى ارتباط داشته باشد. اين جشن كه در اوايل پاييز و پس از برداشت محصولات كشاورزى از كشت زارها و خرمن گاه ها برگزار می شود، يک مهمانى مردانه است و هيچ زنی در آن حضور ندارد. اين جشن به نشانه شادى و سرور از جمع آوری محصول برپا مى شود.
مراسم ازدواج نیز در اين استان از اهميت زيادى برخوردار است و به طور كلى شامل دو نوع مراسم مى شود. نوع اول؛ همان شيوه ی خواستگارى معمولى است كه در تمام كشور رايج بوده و ترتيب آن به اين گونه است كه خانواده داماد براى خواستگارى به خانه عروس مى روند. در اين منطقه پس از صحبت هاى اوليه و توافق نهايى بين دو خانواده قراردادى با عنوان كسمات منعقد مى شود. متن اين قرارداد شامل تعيين شيربها و مهريه است.
در میان جشن های ملی؛ جشن های ویژه عید نوروز مهم ترین و بزرگ ترین جشن های منطقه به شمار می آیند. نخستين جشن ايرانی به نام نوروز از زمان پادشاهی جمشيد مرسوم شد و در زمان های بعد، جشن‌ها و آيين‌های ديگری چون تيرگان، مهرگان، سده و غيره در فرهنگ ايرانی پديد آمدند. اجراى مراسم های مربوط به نوروز در استان زنجان نیز حدود دو هفته تمام طول می کشد. در استان زنجان آداب نوروز به شیوه ی دیگر استان ها با مراسم های چهارشنبه سوری، خانه تکانی، سبزه عید، چیدن سفره هفت سین، خرید لباس نو ، آداب دید و بازدید های نوروزی و... همراه است. در پایان تعطیلات 13 روزه ی نوروزی اهالی استان زنجان به گردشگاه های طبیعی و به دامنه ی کوه ها و باغ ها پناه می برند و آخرین روز تعطیلی های نوروز را با صرف ناهار در بیرون از خانه و گره زدن سبزه به پایان می برند.

غذاهای محلی استان زنجان
گرچه امروزه انواع غذاهای ایرانی در این منطقه تهیه می شود ولی غذاهای محلی كه از مواد در دسترس و با توجه به شرايط آب و هوايی درست می شوند؛ هنوز جايگاه خاصی دارند. غذاهای رسمی ایرانی چون: چلوکباب، چلو خورشت فسنجان، چلو خورشت قورمه سبزی، چلو خورشت قیمه و.. در این استان در کنار غذاهای محلی و مخصوص استان؛ برای مهمانان سرو می شود و مهمانان استان زنجان؛ خاطره رنگین و خوش مزه ای از سفره های این منطفه به یاد خواهند داشت.
غذاهای محلی استان زنجان را انواع آش چون: آش بلغور، آش رشته، آش انار، یوتی آش، آبگوشت های محلی، يوتی آش، و انواع غذاهای دیگر چون: کاله جوش، كوفته تركی، انواع دلمه ها، كباب تركی، خورشت مسما با مرغ، خورشت گوجه فرنگی، خوراک هويج، قيمه پلو، حلوای گردو و انواع دسرها، ترشی ها، مرباها، نان ها، سالادها و... تشکیل می دهد.

ویژگی های مردم نگاری استان زنجان
مردم استان زنجان از نظر تركيب قومى، مجموعه اى از اقوام آريايى، گرجى، ترک و قبيله هاى ايل خمسه هستند از اين رو می توان گفت كه استان زنجان از وحدت نژادى خاصى پیروی نمی کند. اقوام آريايى در اواخر هزاره دوم قبل از ميلاد، در اين منطقه ساكن شده و طايفه اى از اقوام ترک به نام قنفور در قرن هفتم هجرى و اقوام گرجى و ايلات خمسه در دوران صفويه به اين ناحيه كوچانده شده اند. اختلاط و امتزاج اقوام گرجى با قبايل ايلات خمسه، تيپ مخصوص زنجانى را با ظاهرى داراى پوست گندمى و چشم هاى ميشى و موهاى مشكى به وجود آورده که بيش تر در جلگه ها و كناره رودخانه هاى استان زندگى مى كنند. چشم هاى سبز و روشن و موهاى بور از ويژگى هاى ظاهرى آريايى هاى اصيل است كه به علت اختلاط نژادى كم تر، همچنان آريايى باقى مانده و بيش تر در بلندى ها و كوهپايه هاى استان زنجان زندگى مى كنند. در استان زنجان؛ خانواده از پدر و مادر و فرزندان تشكيل شده است و در بعضی از خانواده ها پدر و مادر بزرگ نيز همراه بچه ها و نوه های خود زندگی می كنند. ساختار خانواده ها بر پدرسالاری استوار است و تصمیم نهایی را پدر یا پسر بزرگ خانواده می گیرد. در مراسم تدفين و خاک سپاری اموات در شهرها و روستاهای استان زنجان نیز آداب خاصی حاکم است و همکاری و تعاون اهالی استان در اين زمينه قابل توجه است. رعایت آداب و رسوم مراسم تدفین نیز همانند مراسم ازدواج و دیگر آداب و رسوم رایج در منطقه زنجان، از اهمیت زیادی برخوردار است. اگر متوفی از وضع مالی چندان خوبی برخوردار نباشد، دوستان و نزدیکان وی بدون اطلاع یک دیگر مبلغی را برای مراسم عزاداری و احسان کردن مواد غذایی اختصاص می دهند. در تمام مراسم های مربوط به عزاداری چه متوفی بی بضاعت باشد و چه ثروتمند، آداب تقریباً یکسانی وجود دارد. پوشیدن لباس سیاه، دعوت مهمانان مراسم عزاداری توسط بزرگ فامیل متوفی، دادن وعده های غذایی مخصوص به مهمانان (اگر پنجشنبه باشد، شام و اگر جمعه باشد، ناهار)، برگزاری مراسم شب سوم، شب هفتم و شب چهلم متوفی از جمله ی این آداب و رسوم است که در سطح استان با یک ترتیب ولی به شیوه های گوناگون محلی انجام می پذیرد. در تمام این مراسم از مهمانان با خرما، حلوا و وعده های غذایی پذیرایی می شود. پذیرش مهمان در بین بازماندگان متوفی تا شب چهلم ادامه خواهد داشت و افراد مختلف برای تسلی خاطر بازماندگان به منزل متوفی می آیند. چند روز بعد از مراسم چهلم متوفی، بستگان بازماندگان متوفی با آوردن پارچه ها و لباس های رنگی از بازماندگان متوفی می خواهند که لباس سیاه نشانه ی عزاداری خود را درآورده و لباس های رنگی بپوشند و فعالیت های طبیعی و روزمره خود را از سر بگیرند که به این مراسم "قره آچماق" می گویند.


جاذبه های فرهنگی استان زنجان
استان زنجان يكی از مناطق شاهراهی ایران است كه از آثار و بناهای تاريخی و آداب اجتماعی و فرهنگی خاص خود برخوردار است. اين استان دارای جاذبه های فرهنگی خاصی چون: صنایع دستی، موسیقی و نمایش های محلی، لباس های محلی و دیگر ویژگی های فرهنگی استان به شمار می رود. انواع صنايع دستی استان زنجان از قبيل: چاقوسازی، گليم بافى، جاجيم بافی، چاروق دوزی، سفال گری، مليله كارى، فرش بافى، فلزكارى، مسگرى و نقره سازى یکی از مهم ترین جاذبه های فرهنگی استان زنجان به شمار می آید. موسیقی بومی منطقه ی زنجان که همان موسیقی آذری است؛ در وجود «عاشيق‌ها» خلاصه می ‌شود و یکی دیگر از جاذبه های با اهمیت فرهنگی استان زنجان محسوب می شود. پوشش محلى و سنتى زنان و مردان استان زنجان نیز بسيار جالب و قابل توجه است. پوشش مردان را کت و شلوار معمولی با کلاه نمدی با نام محلی کچه بورک و گیوه یا چارق تشکیل می دهد و پوشش محلى زنان نيز از چندين تكه لباس و تزیینات متفاوت چون انگشتر، النگو و... تشكيل شده كه بسته به قدرت اقتصادی افراد، زینت های مختلفی نیز با این لباس ها استفاده می شوند.
صنایع دستی استان زنجان
بافت انواع قالى و قاليچه در مناطق مختلف استان رواج دارد ولى بيش ترين ميزان توليد در منطقه زنجان، ابهر و قيدار ديده مى شود. چاقو مهم ترین و معروف ترین صنایع دستی استان زنجان است. چاقوسازان در ساخت چاقو با قالب هايی که‌ در اختيار دارند، شيارهایی روی تيغه چاقو ايجاد می ‌کنند که هر قدر تعداد اين ‌شيارها بيش تر باشد، ارزش‌ چاقو زيادتر است‌. سخت کردن تیغه در اصطلاح چاقوسازان با آب دادن انجام می شود که روشی کاملاً تجربی است و از قاعده خاصی پیروی نمی کند. بسیاری از استادکاران، این مرحله را کاملاً از دیگران مخفی نگاه می دارند. معمولاً نام يا امضای سازنده بر روی انتهای تيغه چاقوهای مرغوب حک‌ می شود. از توليدات ديگر اين استادكاران می توان به قند شکن اشاره كرد. اين محصول از ظریف ترین محصولات آن ها است كه تا تولید نهایی مراحل بسیاری را پشت سر می گذارد و ساخت آن كار بسيار پرزحمتی است.

» سایر ویژگی های فرهنگی استان زنجان
زبان اهالى استان زنجان نيز مانند نژاد آن ها يک دست نيست و در طول تاريخ دست خوش تغيير و تحولات فراوان شده ولى آن چه مسلم است اين كه زبان اهالى بومى استان، پیش از هجوم اقوام مغول فارسى بوده است. در صورالاقاليم آورده شده كه "زبان شان زنگان پهلوى راست است". پس از استقرار اقوام ترک در اين منطقه و مهاجرت هايى كه از سوى نژاد ترک آذرى انجام گرفته، مخلوطى از زبان هاى تركى، جغتايى، تركى آذرى و زبان فارسى كه كلمات زبان كردى نيز در آن وجود دارد، تشكيل شده كه هم اكنون نيز رايج است. در حال حاضر استفاده از لغات فارسى در مكالمات روزمره مردم منطقه مرسوم شده و مردم استان زنجان در اداره ها، مدارس و مكان هاى عمومى به زبان فارسى و در مکالمه های روزمره و محلى به زبان تركى صحبت مى كنن