MR_Jentelman
3rd July 2009, 08:11 PM
مقدمه
اگر مکرراً دچار سردرد (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%B1%D8%AF) شوید حتماً دوستان و اطرافیان به شما توصیه می‌کنند که برای معاینه چشم و کنترل شماره عینک به چشم پزشک مراجعه کنید. اما آیا واقعاً مشکلات چشمی می‌توانند باعث ایجاد سردرد شوند؟ یک عقیده عمومی شایع ولی نادرست این است که خستگی چشم ناشی از عیوب‌انکساری یا انحراف چشم مخفی از علل شایع سردرد است. گرچه عیوب انکساری و انحراف چشم مخفی باید در صورت وجود تصحیح شوند و گاهی تصحیح آنها به بهبود سردرد کمک می‌کند، اما در اغلب موارد سردرد ربطی به شماره عینک فرد ندارد. البته برخی از بیماریهای چشمی می‌توانند سردرد ایجاد کنند و برخی از انواع سردرد نیز با علائم چشمی همراه هستند، اما در اکثر افراد مبتلا به سردرد نتیجه معاینه چشم کاملاً طبیعی است.
سردرد شما از کدام نوع است؟
اگر به علت ابتلا به سردرد درصدد مراجعه به پزشک هستید بهتر است به خصوصیات سردرد خود دقت کنید، چون این خصوصیات می‌توانند در جهت یافتن علت بیماری به پزشک کمک کنند:
*نوع و شدت سردرد: آیا درد خفیف است یا شدید؟ آیا درد حالت ضربان‌دار دارد؟ شبیه برق گرفتگی است؟ با احساس سنگینی سر توأم است؟
*زمان درد: آیا درد در زمان خاصی از روز بدتر یا بهتر می‌شود؟
*محل درد: آیا سردرد بصورت منتشر در تمام سر احساس می شود یا آنکه فقط در منطقه خاصی (مثلاً پیشانی یا پشت چشمها) متمرکز است. آیا سردرد دو طرفه است یا فقط در یک طرف سر احساس می‌شود؟
*مشکلات همراه: آیا در زمان بروز سردرد مشکلات دیگری هم ایجاد می‌شود؟ مثلاً آیا تغییری در بینایی شما بوجود می‌آید؟ آیا لکه‌های تیره یا جرقه‌های روشن می‌بینید؟ احساس تهوع و استفراغ، سرگیجه، اشکریزش یا افتادگی پلک در زمان سردرد وجود دارد؟
*عوامل تشدید کننده: آیا اقدام خاصی (مثلاً خم شدن، سرفه کردن) باعث بدتر شدن یا ایجاد سردرد می‌شود؟ آیا مصرف غذای خاصی با ایجاد سردرد همراه است؟ آیا عوامل خاصی مثلاً نور شدید، بوهای خاص یا عوامل دیگر باعث شروع سردرد می‌شود؟
*الگوی کلی درد: سردرد معمولاً کی شروع می‌شود؟ حاد است یا مزمن؟ آیا جدیداً تغییری در الگوی خاص سردرد ایجاد شده است؟
*سابقه خانوادگی: آیا در نزدیکان شما کسی مبتلا به سردرد میباشد؟
علاوه بر بررسی خصوصیات درد، برای تشخیص علت سردرد معمولاً یک معاینه بالینی کامل شامل بررسی نبض و فشارخون، بررسی کامل دستگاه عصبی مرکزی و معاینه چشم انجام می‌شود. به علاوه گاهی لازم است علاوه بر اقدامات فوق از روشهای تصویر‌برداری (سی تی اسکن یا MRI) و بررسی میدان بینایی نیز برای تشخیص علت سردرد استفاده می‌شود. البته در اکثر موارد سردرد نتیجه معاینات چشم طبیعی است، اما سردردهای مرتبط با مشکلات چشمی را می‌توان در سه گروه تقسیم‌بندی کرد:
سردردهایی که باعث ایجاد علائم چشمی می‌شوند.
میگرن
علت اصلی ایجاد میگرن تنگ‌شدن گذرای عروق مغزی است که با باز شدن جبرانی بیش از حد عروق دنبال می‌شود. در مرحله انقباض عروق مغزی علائم چشمی میگرن بروز می‌کند و در مرحله گشاد شدن عروق سردرد ضربان‌دار ایجاد می‌شود. میگرن در همه افراد به یک صورت تظاهر نمی‌کند بلکه انواع مختلفی از میگرن وجود دارد که آنها را مرور می‌کنیم.
*میگرن کلاسیک: در میگرن کلاسیک همیشه علائم بصری مشخصی قبل از شروع سردرد بروز می‌کند که مشخصه این نوع خاص میگرن است.
*میگرن معمولی: این نوع میگرن که شایعترین نوع میگرن است معمولاً با علائم چشمی همراه نیست، اما ممکن است درد آن در اطراف یا دور چشمها احساس شود.
*میگرن چشمی: در این نوع میگرن که اغلب در افراد مسن‌تر تظاهر می‌کند فرد مبتلا علائم چشمی میگرن را دارد اما به سردرد مبتلا نمی‌شود. علائم بصری میگرن چشمی عبارتند از: لکه سیاهرنگ که با خطوط زیگزاگ براق رنگی لرزان احاطه شده است، تاریک شدن یک سمت میدان بینایی، تنگ شدن تدریجی میدان بینایی از محیط به مرکز بطوریکه فرد احساس می‌کند که بیرون را از داخل یک سوراخ کوچک تماشا می‌کند و دوبینی چشم. معمولاً شروع و خاتمه این علائم حالت تدریجی دارد و حداکثر پس از 60 دقیقه این علائم بطور کامل برطرف می‌شود.
*میگرن شبکیه: میگرن شبکیه نوع خاص نادری از بیماری میگرن است که در اثر انقباض موقت سرخرگهای شبکیه اتفاق می‌افتد و یک اختلال بینایی گذرا و برگشت پذیر ایجاد می‌کند. اختلال بینایی بصورت سیاه شدن بخشی از میدان بینایی در یک چشم یا حتی کوری کامل یک چشم تظاهر می‌کند که کمتر از یک ساعت طول می‌کشد و بطور کامل بهبود می‌یابد. اختلال بینایی در میگرن شبکیه ممکن است با سردرد همراه باشد و یا نباشد.
سردردهای تنشی (Tension headache)
سردرد تنشی نوع خاصی از سردرد (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%B1%D8%AF) است که اغلب در افراد افسرده یا کسانی که تحت استرس مزمن (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B3) قرار دارند ایجاد می‌شود. این نوع سردرد معمولاً در اکثر ساعات روز وجود دارد اما شدت آن خفیف تا متوسط است و مشکل جدی برای فعالیتهای روزانه ایجاد نمی‌کند. این سردردها معمولاً در پایان روز و در موقع خستگی شدیدتر می‌شود. این نوع سردرد بیشتر به صورت احساس سنگینی در سر است و افراد مبتلا می‌گویند: "احساس می‌کنم یک دیگ روی سرم گذاشته‌اند". اهمیت سردرد تنشی در آن است که ممکن است درد فقط در ناحیه پیشانی و دور چشمها وجود داشته باشد و به همین دلیل با مشکلات چشمی اشتباه شود. برخی از صاحب نظران معتقدند که سردرد تنشی نوع خاصی از میگرن معمولی میباشد. درمان آن نیز مشابه درمان میگرن (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86+%D9% 85%DB%8C%DA%AF%D8%B1%D9%86) میباشد.
سردرد خوشه‌ای (Cluster headache)
این سردرد بیشتر در مردان سیگاری 30 تا 50 ساله بروز می‌کند. یک بیماری خوش‌خیم است که بصورت حملات حاد سردرد و درد پشت کره چشم بصورت یکطرفه تظاهر می‌کند و برخلاف اغلب سردردهای خوش‌خیم باعث بیدار شدن فرد از خواب می‌شود. معمولاً در زمان سردرد علائم چشمی یکطرفه نیز در سمت مبتلا وجود دارد بطوری که چشم مبتلا دچار اشکریزش و قرمزی می‌شود. ممکن است در همان سمت افتادگی پلک ایجاد شود و مردمک چشم موقتاً گشاد شود (یعنی سیاهی چشم در سمت مبتلا بزرگتر به نظر برسد). گاهی آبریزش‌بینی نیز در سمت مبتلا اتفاق می‌افتد. در سردرد خوشه‌ای حمله حاد سردرد حدود یکی دو ساعت طول می‌کشد و عارضه خاصی ایجاد نمی‌کند. معمولاً سردرد خوشه‌ای چندین بار در یک دوره چند هفته‌ای تا چند ماهه تکرار می‌شود و سپس به تدریج بهبود می‌یابد. البته احتمال عود این حملات پس از چند ماه تا چند سال وجود دارد.
التهاب شریان گیجگاهی (Temporal arteritis)
این بیماری اغلب در افراد مسن (بالای 60 سال) اتفاق می‌افتد گرچه این بیماری نادر است اما به علت آنکه می‌تواند منجر به کوری دائمی هر دو چشم شود تشخیص و درمان سریع آن اهمیت زیادی دارد. این بیماری بصورت سردرد، درد و حساسیت ناحیه پیشانی و گیجگاه، خستگی و درد مفصل فک، تب، کاهش وزن، درد منتشر عضلانی و خستگی و بی‌حالی تظاهر می‌کند. در این بیماری واکنشهای التهابی باعث بسته شدن شریانهای سر می‌شود. اگر این اتفاق در سرخرگهای چشم بیفتد می‌تواند باعث کاهش دید دائمی شود. از دیگر علائم چشمی این بیماری می‌توان به آسیب عصب بینایی، کاهش دید گذرا، دوبینی و فلج عضلات چشمی اشاره کرد.
علل ناشایع سردرد همراه با علائم چشمی
*تومورهای مغزی: تومورهای مغزی اغلب با افزایش فشار داخل جمجمه باعث ایجاد سردرد نسبتاً شدید دائمی می‌شوند که صبح‌ها بدتر است. این سردرد با حرکاتی نظیر خم شدن، زور زدن، حبس کردن نفس، سرفه (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%B3%D8%B1%D9%81%D9%87) و حرکت دادن سر بدتر می‌شود.
*خونریزی مغزی: خونریزی داخل جمجمه علاوه بر ایجاد سردرد شدید ممکن است با فلج عضلات چشم، دوبینی یا خونریزی در شبکیه و زجاجیه همراه باشد. به علاوه گاهی اوقات سکته‌های مغزی باعث ایجاد نقائصی در میدان بینایی می‌شوند که با بررسی میدان بینایی قابل تشخیص است.
*مننژیت: مننژیت (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%85%D9%86%D9%86%DA%98%DB%8C%D8%A A) یا التهاب پرده‌های مغزی نیز علاوه بر ایجاد سردرد می‌تواند باعث فلج عضلات چشمی و ایجاد انحراف چشم و دوبینی شود. به علاوه مننژیت گاهی باعث ترس از نور و درد در موقع حرکات چشم می‌گردد.
سردردهای ناشی از بیماریهای چشمی
همانطور که قبلاً ذکر شد بر خلاف تصور عموم مردم، عیوب انکساری معمولاً باعث ایجاد سردرد نمی‌شود؛ اما گروهی دیگر از بیماریهای چشمی می‌توانند باعث بروز سردرد و بخصوص درد اطراف چشم شوند.
خشکی چشم
خشکی چشم (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%AE%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%DA%86%D8% B4%D9%85) یکی از علتهای بسیار شایع احساس درد و ناراحتی در اطراف چشمها است که معمولاً صبح‌ها بهتر است و در اواخر روز بدتر می‌شود. به علاوه انجام کارهای چشمی مثل مطالعه یا کار با کامپیوتر می‌تواند باعث بدتر شدن درد و ناراحتی در مبتلایان به این بیماری شود.
بیماریهای قرنیه
قرنیه بافت بسیار حساسی است که تعداد زیادی اعصاب حسی در آن وجود دارد و به همین علت به درد و تحریک واکنش زیادی نشان می‌دهد. طبیعی است که تحریکات وارد شده به این بافت حساس می تواند درد شدیدی در چشم و اطراف چشم و گاهی در تمام سر ایجاد کند. مثلاً ورود هر نوع جسم خارجی به داخل چشم- چه مستقیماً به قرنیه بچسبد و چه در پشت پلک گیر بیفتد و باعث خراشیده شدن قرنیه شود- علاوه برایجاد درد و قرمزی و اشکریزش معمولاً باعث سردرد نیز می‌شود. همچنین در افرادی که به علت جوشکاری یا نگاه کردن طولانی مدت به برف (مثلاً در ورزش اسکی) دچار برق‌زدگی چشمها می‌شوند نیز پوشش خارجی (اپیتلیوم) قرنیه آسیب می‌بیند و فرد علاوه بر اشکریزش و درد چشمها دچار سردرد شدید می‌شود.
از دیگر بیماریهای قرنیه که باعث ایجاد سردرد می‌شود زخم قرنیه است. همچنین التهاب قرنیه یا کراتیت (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%A 8+%D9%82%D8%B1%D9%86%DB%8C%D9%87) نیز می‌تواند باعث سردرد گردد. یکی دیگر از بیماریهای قرنیه که عمدتاً باعث سردرد صبحگاهی مکرر می‌شود خراش راجعه قرنیه (Recurrent Corneal Erosion) است. در این بیماری اپیتلیوم قرنیه چسبندگی سستی به بافتهای زیرین دارد و مستعد کنده شدن است. در این حالت خیلی اوقات وقتی فرد مبتلا به هنگام صبح چشم‌هایش را باز می‌کند بخشی از اپیتلیوم قرنیه کنده می‌شود و علاوه بر سوزش و اشکریزش و درد چشم، سردرد نیز در همان سمت ایجاد می‌شود.
گلوکوم حاد زاویه بسته
این بیماری باعث ایجاد تاری دید، درد چشم و اشکریزش و سردرد شدید می‌شود. تشخیص این بیماری با معاینه کامل چشم (شامل اندازه‌گیری فشار داخل چشم و بررسی ساختمان زاویه اتاق قدامی) امکانپذیر است. تشخیص این بیماری اهمیت زیادی دارد چون می‌تواند منجر به کاهش دید دائمی شود.
التهاب داخل چشمی(Uveitis)
التهاب داخل چشمی (یوئیت) می‌تواند علاوه بر درد چشم، سردرد نیز ایجاد کند. البته در مواردی که یوئیت قسمتهای قدامی چشم مثلاً عنبیه را درگیر کرده باشد احتمال ایجاد سردرد بیشتر است.
التهاب صلبیه (Scleritis)
التهاب صلبیه می‌تواند باعث درد شدید چشم و سردرد شود. نکته قابل توجه آن است که اگر التهاب صلبیه در بخشهای خلفی کرده چشم اتفاق بیفتد ممکن است در ظاهر چشم تغییر خاصی ایجاد نکند اما باعث ایجاد سردرد شدید در ناحیه پشت چشم شود. تشخیص این بیماری از دو جهت مهم است: اول آنکه این بیماری در خیلی از موارد با بیماریهای جدی‌تر همراه است که در صورت عدم درمان مناسب می‌تواند حتی حیات فرد را تهدید کند. دوم آنکه این بیماری می‌تواند منجر به آسیب جدی حتی سوراخ شدن چشم گردد.
بیماریهای حدقه چشم
وجود التهاب یا تومور در ناحیه پشت چشم و در داخل حدقه چشم می‌تواند باعث بروز سردرد شود.
التهاب عصب بینایی
التهاب عصب بینایی علاوه بر آنکه باعث تاری دید می‌شود می تواند با درد چشم و سردرد (بویژه در ناحیه پشت چشم) همراه باشد. در افراد مبتلا به التهاب عصب بینایی معمولاً حرکت دادن چشم باعث بدتر شدن درد می‌گردد.
زونای چشمی
این عارضه یک بیماری ویروسی است که بر اثر فعال شدن ویروس آبله مرغان (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A2%D8%A8%D9%84%D9%87+%D9%85%D8% B1%D8%BA%D8%A7%D9%86) در اعصاب حسی چشم اتفاق می‌افتد. علامت مشخصه زونا بروز ثبورات ریز پوستی بصورت آبدانه‌های کوچک در یک زمینه ارغوانی و بنفش است که با درد شدید همراه است. معمولاً درد یکی دو روز قبل از ظاهر شدن ثبورات جلدی شروع می‌شود و تا مدتی پس از بروز دانه‌ها ادامه پیدا می‌کند. البته در بعضی افراد ممکن است درد ناشی از زونا حالت مزمن پیدا کند و تا ماهها پس از بیماری فرد احساس درد داشته باشد در صورتیکه زونای چشمی علاوه بر درگیری پوست اطراف چشم، بافتهای داخل چشم را نیز درگیر کرده باشد التهاب داخل چشمی (یووئیت) نیز باعث بدتر شدن سردرد فرد مبتلا می‌گردد.
حالات متفرقه
دردهای صورت
گاهی اوقات دردهای ناحیه صورت ممکن است با درد چشم اشتباه شود. مثلاً درگیری اعصاب حسی صورت، بیماریهای سینوس ها و ناراحتی دندانها و فک فوقانی گاهی ممکن است با درد چشم اشتباه شود.
دردهای تیر کشنده
گاهی فرد احساس می‌کند که چشمش تیر می کشد. این حالت معمولاً چند ثانیه طول می کشد و به سرعت از بین می‌رود. اگر این حالت زیاد تکرار نشود و مدت آن کوتاه باشد معمولاً علت خاصی نداشته و نیاز به بررسی و درمان ندارد؛ اما در صورتی که این حالت مرتباً تکرار شود یا با مشکلات چشمی یا عوارض عصبی دیگری همراه باشد ممکن است ناشی از تحت فشار قرار گرفتن اعصاب حسی توسط توده‌های عروقی یا تومورها باشد که در این حالت بررسی برای یافتن علت عاضه و در صورت امکان درمان آن ضروری است.
نور هراسی (Photophobia)
نور هراسی یا ترس از نور نوعی احساس مرتبط با درد است که در برخی از حالتهای چشمی رخ می دهد. در این حالت فرد احساس می‌کند که با نگاه کردن به نور دچار درد می‌شود به همین دلیل تمایل دارد که پلکها را در حالت نیمه بسته نگه دارد و در محیط نیمه تاریک قرار بگیرد. شایعترین علتهای نور هراسی بیماریهای قرنیه و التهابهای داخل چشمی (یووئیت) است. گاهی بیماریهای دیگر مثل میگرن (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%85%DB%8C%DA%AF%D8%B1%D9%86)، مننژیت (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%85%D9%86%D9%86%DA%98%DB%8C%D8%A A) و خونریزی داخل جمجمه نیز می‌توانند نور هراسی ایجاد کنند.
سردردهای ناشی از آفتاب
وقتی کسی در معرض نور شدید آفتاب قرار گیرد مردمک چشمها تنگ می‌شود و فرد ناخودآگاه پلکها را تا جایی که امکان دارد تنگ می‌کند تا مقدار نور ورودی به چشم را محدود کند. انقباض مداوم مردمک و عضلات پلک می‌تواند باعث ایجاد سردرد (بخصوص در ناحیه پیشانی) شود. اگر همیشه پس از قرار گرفتن در معرض آفتاب دچار سردرد می‌شوید شاید استفاده از عینک آفتابی و کلاه لبه‌دار بتواند به رفع سردردتان کمک کند.
سردرد ناشی از قطره‌های چشمی
بطور کلی مصرف قطره‌های چشمی می‌تواند باعث سوزش و ناراحتی خفیف در اطراف چشمها شود؛ اما قطره پیلوکارپین که در برخی از بیماران مبتلا به گلوکوم مورد استفاده قرار می‌گیرد می‌تواند باعث ایجاد درد در ناحیه جلوی سر و بخصوص درد ابروها شود. البته معمولاً پس از چند بار مصرف قطره شدت درد کمتر می‌شود و فرد با دارو سازگار می‌شود. اما به هر حال در صورت ایجاد سردرد مقاوم یا درد مقاوم ابرو لازم است این قطره قطع و یا با داروی دیگری جایگزین شود.
منبع:دانشنامه رشد
اگر مکرراً دچار سردرد (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%B1%D8%AF) شوید حتماً دوستان و اطرافیان به شما توصیه می‌کنند که برای معاینه چشم و کنترل شماره عینک به چشم پزشک مراجعه کنید. اما آیا واقعاً مشکلات چشمی می‌توانند باعث ایجاد سردرد شوند؟ یک عقیده عمومی شایع ولی نادرست این است که خستگی چشم ناشی از عیوب‌انکساری یا انحراف چشم مخفی از علل شایع سردرد است. گرچه عیوب انکساری و انحراف چشم مخفی باید در صورت وجود تصحیح شوند و گاهی تصحیح آنها به بهبود سردرد کمک می‌کند، اما در اغلب موارد سردرد ربطی به شماره عینک فرد ندارد. البته برخی از بیماریهای چشمی می‌توانند سردرد ایجاد کنند و برخی از انواع سردرد نیز با علائم چشمی همراه هستند، اما در اکثر افراد مبتلا به سردرد نتیجه معاینه چشم کاملاً طبیعی است.
سردرد شما از کدام نوع است؟
اگر به علت ابتلا به سردرد درصدد مراجعه به پزشک هستید بهتر است به خصوصیات سردرد خود دقت کنید، چون این خصوصیات می‌توانند در جهت یافتن علت بیماری به پزشک کمک کنند:
*نوع و شدت سردرد: آیا درد خفیف است یا شدید؟ آیا درد حالت ضربان‌دار دارد؟ شبیه برق گرفتگی است؟ با احساس سنگینی سر توأم است؟
*زمان درد: آیا درد در زمان خاصی از روز بدتر یا بهتر می‌شود؟
*محل درد: آیا سردرد بصورت منتشر در تمام سر احساس می شود یا آنکه فقط در منطقه خاصی (مثلاً پیشانی یا پشت چشمها) متمرکز است. آیا سردرد دو طرفه است یا فقط در یک طرف سر احساس می‌شود؟
*مشکلات همراه: آیا در زمان بروز سردرد مشکلات دیگری هم ایجاد می‌شود؟ مثلاً آیا تغییری در بینایی شما بوجود می‌آید؟ آیا لکه‌های تیره یا جرقه‌های روشن می‌بینید؟ احساس تهوع و استفراغ، سرگیجه، اشکریزش یا افتادگی پلک در زمان سردرد وجود دارد؟
*عوامل تشدید کننده: آیا اقدام خاصی (مثلاً خم شدن، سرفه کردن) باعث بدتر شدن یا ایجاد سردرد می‌شود؟ آیا مصرف غذای خاصی با ایجاد سردرد همراه است؟ آیا عوامل خاصی مثلاً نور شدید، بوهای خاص یا عوامل دیگر باعث شروع سردرد می‌شود؟
*الگوی کلی درد: سردرد معمولاً کی شروع می‌شود؟ حاد است یا مزمن؟ آیا جدیداً تغییری در الگوی خاص سردرد ایجاد شده است؟
*سابقه خانوادگی: آیا در نزدیکان شما کسی مبتلا به سردرد میباشد؟
علاوه بر بررسی خصوصیات درد، برای تشخیص علت سردرد معمولاً یک معاینه بالینی کامل شامل بررسی نبض و فشارخون، بررسی کامل دستگاه عصبی مرکزی و معاینه چشم انجام می‌شود. به علاوه گاهی لازم است علاوه بر اقدامات فوق از روشهای تصویر‌برداری (سی تی اسکن یا MRI) و بررسی میدان بینایی نیز برای تشخیص علت سردرد استفاده می‌شود. البته در اکثر موارد سردرد نتیجه معاینات چشم طبیعی است، اما سردردهای مرتبط با مشکلات چشمی را می‌توان در سه گروه تقسیم‌بندی کرد:
سردردهایی که باعث ایجاد علائم چشمی می‌شوند.
میگرن
علت اصلی ایجاد میگرن تنگ‌شدن گذرای عروق مغزی است که با باز شدن جبرانی بیش از حد عروق دنبال می‌شود. در مرحله انقباض عروق مغزی علائم چشمی میگرن بروز می‌کند و در مرحله گشاد شدن عروق سردرد ضربان‌دار ایجاد می‌شود. میگرن در همه افراد به یک صورت تظاهر نمی‌کند بلکه انواع مختلفی از میگرن وجود دارد که آنها را مرور می‌کنیم.
*میگرن کلاسیک: در میگرن کلاسیک همیشه علائم بصری مشخصی قبل از شروع سردرد بروز می‌کند که مشخصه این نوع خاص میگرن است.
*میگرن معمولی: این نوع میگرن که شایعترین نوع میگرن است معمولاً با علائم چشمی همراه نیست، اما ممکن است درد آن در اطراف یا دور چشمها احساس شود.
*میگرن چشمی: در این نوع میگرن که اغلب در افراد مسن‌تر تظاهر می‌کند فرد مبتلا علائم چشمی میگرن را دارد اما به سردرد مبتلا نمی‌شود. علائم بصری میگرن چشمی عبارتند از: لکه سیاهرنگ که با خطوط زیگزاگ براق رنگی لرزان احاطه شده است، تاریک شدن یک سمت میدان بینایی، تنگ شدن تدریجی میدان بینایی از محیط به مرکز بطوریکه فرد احساس می‌کند که بیرون را از داخل یک سوراخ کوچک تماشا می‌کند و دوبینی چشم. معمولاً شروع و خاتمه این علائم حالت تدریجی دارد و حداکثر پس از 60 دقیقه این علائم بطور کامل برطرف می‌شود.
*میگرن شبکیه: میگرن شبکیه نوع خاص نادری از بیماری میگرن است که در اثر انقباض موقت سرخرگهای شبکیه اتفاق می‌افتد و یک اختلال بینایی گذرا و برگشت پذیر ایجاد می‌کند. اختلال بینایی بصورت سیاه شدن بخشی از میدان بینایی در یک چشم یا حتی کوری کامل یک چشم تظاهر می‌کند که کمتر از یک ساعت طول می‌کشد و بطور کامل بهبود می‌یابد. اختلال بینایی در میگرن شبکیه ممکن است با سردرد همراه باشد و یا نباشد.
سردردهای تنشی (Tension headache)
سردرد تنشی نوع خاصی از سردرد (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%B1%D8%AF) است که اغلب در افراد افسرده یا کسانی که تحت استرس مزمن (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B3) قرار دارند ایجاد می‌شود. این نوع سردرد معمولاً در اکثر ساعات روز وجود دارد اما شدت آن خفیف تا متوسط است و مشکل جدی برای فعالیتهای روزانه ایجاد نمی‌کند. این سردردها معمولاً در پایان روز و در موقع خستگی شدیدتر می‌شود. این نوع سردرد بیشتر به صورت احساس سنگینی در سر است و افراد مبتلا می‌گویند: "احساس می‌کنم یک دیگ روی سرم گذاشته‌اند". اهمیت سردرد تنشی در آن است که ممکن است درد فقط در ناحیه پیشانی و دور چشمها وجود داشته باشد و به همین دلیل با مشکلات چشمی اشتباه شود. برخی از صاحب نظران معتقدند که سردرد تنشی نوع خاصی از میگرن معمولی میباشد. درمان آن نیز مشابه درمان میگرن (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86+%D9% 85%DB%8C%DA%AF%D8%B1%D9%86) میباشد.
سردرد خوشه‌ای (Cluster headache)
این سردرد بیشتر در مردان سیگاری 30 تا 50 ساله بروز می‌کند. یک بیماری خوش‌خیم است که بصورت حملات حاد سردرد و درد پشت کره چشم بصورت یکطرفه تظاهر می‌کند و برخلاف اغلب سردردهای خوش‌خیم باعث بیدار شدن فرد از خواب می‌شود. معمولاً در زمان سردرد علائم چشمی یکطرفه نیز در سمت مبتلا وجود دارد بطوری که چشم مبتلا دچار اشکریزش و قرمزی می‌شود. ممکن است در همان سمت افتادگی پلک ایجاد شود و مردمک چشم موقتاً گشاد شود (یعنی سیاهی چشم در سمت مبتلا بزرگتر به نظر برسد). گاهی آبریزش‌بینی نیز در سمت مبتلا اتفاق می‌افتد. در سردرد خوشه‌ای حمله حاد سردرد حدود یکی دو ساعت طول می‌کشد و عارضه خاصی ایجاد نمی‌کند. معمولاً سردرد خوشه‌ای چندین بار در یک دوره چند هفته‌ای تا چند ماهه تکرار می‌شود و سپس به تدریج بهبود می‌یابد. البته احتمال عود این حملات پس از چند ماه تا چند سال وجود دارد.
التهاب شریان گیجگاهی (Temporal arteritis)
این بیماری اغلب در افراد مسن (بالای 60 سال) اتفاق می‌افتد گرچه این بیماری نادر است اما به علت آنکه می‌تواند منجر به کوری دائمی هر دو چشم شود تشخیص و درمان سریع آن اهمیت زیادی دارد. این بیماری بصورت سردرد، درد و حساسیت ناحیه پیشانی و گیجگاه، خستگی و درد مفصل فک، تب، کاهش وزن، درد منتشر عضلانی و خستگی و بی‌حالی تظاهر می‌کند. در این بیماری واکنشهای التهابی باعث بسته شدن شریانهای سر می‌شود. اگر این اتفاق در سرخرگهای چشم بیفتد می‌تواند باعث کاهش دید دائمی شود. از دیگر علائم چشمی این بیماری می‌توان به آسیب عصب بینایی، کاهش دید گذرا، دوبینی و فلج عضلات چشمی اشاره کرد.
علل ناشایع سردرد همراه با علائم چشمی
*تومورهای مغزی: تومورهای مغزی اغلب با افزایش فشار داخل جمجمه باعث ایجاد سردرد نسبتاً شدید دائمی می‌شوند که صبح‌ها بدتر است. این سردرد با حرکاتی نظیر خم شدن، زور زدن، حبس کردن نفس، سرفه (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%B3%D8%B1%D9%81%D9%87) و حرکت دادن سر بدتر می‌شود.
*خونریزی مغزی: خونریزی داخل جمجمه علاوه بر ایجاد سردرد شدید ممکن است با فلج عضلات چشم، دوبینی یا خونریزی در شبکیه و زجاجیه همراه باشد. به علاوه گاهی اوقات سکته‌های مغزی باعث ایجاد نقائصی در میدان بینایی می‌شوند که با بررسی میدان بینایی قابل تشخیص است.
*مننژیت: مننژیت (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%85%D9%86%D9%86%DA%98%DB%8C%D8%A A) یا التهاب پرده‌های مغزی نیز علاوه بر ایجاد سردرد می‌تواند باعث فلج عضلات چشمی و ایجاد انحراف چشم و دوبینی شود. به علاوه مننژیت گاهی باعث ترس از نور و درد در موقع حرکات چشم می‌گردد.
سردردهای ناشی از بیماریهای چشمی
همانطور که قبلاً ذکر شد بر خلاف تصور عموم مردم، عیوب انکساری معمولاً باعث ایجاد سردرد نمی‌شود؛ اما گروهی دیگر از بیماریهای چشمی می‌توانند باعث بروز سردرد و بخصوص درد اطراف چشم شوند.
خشکی چشم
خشکی چشم (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%AE%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%DA%86%D8% B4%D9%85) یکی از علتهای بسیار شایع احساس درد و ناراحتی در اطراف چشمها است که معمولاً صبح‌ها بهتر است و در اواخر روز بدتر می‌شود. به علاوه انجام کارهای چشمی مثل مطالعه یا کار با کامپیوتر می‌تواند باعث بدتر شدن درد و ناراحتی در مبتلایان به این بیماری شود.
بیماریهای قرنیه
قرنیه بافت بسیار حساسی است که تعداد زیادی اعصاب حسی در آن وجود دارد و به همین علت به درد و تحریک واکنش زیادی نشان می‌دهد. طبیعی است که تحریکات وارد شده به این بافت حساس می تواند درد شدیدی در چشم و اطراف چشم و گاهی در تمام سر ایجاد کند. مثلاً ورود هر نوع جسم خارجی به داخل چشم- چه مستقیماً به قرنیه بچسبد و چه در پشت پلک گیر بیفتد و باعث خراشیده شدن قرنیه شود- علاوه برایجاد درد و قرمزی و اشکریزش معمولاً باعث سردرد نیز می‌شود. همچنین در افرادی که به علت جوشکاری یا نگاه کردن طولانی مدت به برف (مثلاً در ورزش اسکی) دچار برق‌زدگی چشمها می‌شوند نیز پوشش خارجی (اپیتلیوم) قرنیه آسیب می‌بیند و فرد علاوه بر اشکریزش و درد چشمها دچار سردرد شدید می‌شود.
از دیگر بیماریهای قرنیه که باعث ایجاد سردرد می‌شود زخم قرنیه است. همچنین التهاب قرنیه یا کراتیت (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%A 8+%D9%82%D8%B1%D9%86%DB%8C%D9%87) نیز می‌تواند باعث سردرد گردد. یکی دیگر از بیماریهای قرنیه که عمدتاً باعث سردرد صبحگاهی مکرر می‌شود خراش راجعه قرنیه (Recurrent Corneal Erosion) است. در این بیماری اپیتلیوم قرنیه چسبندگی سستی به بافتهای زیرین دارد و مستعد کنده شدن است. در این حالت خیلی اوقات وقتی فرد مبتلا به هنگام صبح چشم‌هایش را باز می‌کند بخشی از اپیتلیوم قرنیه کنده می‌شود و علاوه بر سوزش و اشکریزش و درد چشم، سردرد نیز در همان سمت ایجاد می‌شود.
گلوکوم حاد زاویه بسته
این بیماری باعث ایجاد تاری دید، درد چشم و اشکریزش و سردرد شدید می‌شود. تشخیص این بیماری با معاینه کامل چشم (شامل اندازه‌گیری فشار داخل چشم و بررسی ساختمان زاویه اتاق قدامی) امکانپذیر است. تشخیص این بیماری اهمیت زیادی دارد چون می‌تواند منجر به کاهش دید دائمی شود.
التهاب داخل چشمی(Uveitis)
التهاب داخل چشمی (یوئیت) می‌تواند علاوه بر درد چشم، سردرد نیز ایجاد کند. البته در مواردی که یوئیت قسمتهای قدامی چشم مثلاً عنبیه را درگیر کرده باشد احتمال ایجاد سردرد بیشتر است.
التهاب صلبیه (Scleritis)
التهاب صلبیه می‌تواند باعث درد شدید چشم و سردرد شود. نکته قابل توجه آن است که اگر التهاب صلبیه در بخشهای خلفی کرده چشم اتفاق بیفتد ممکن است در ظاهر چشم تغییر خاصی ایجاد نکند اما باعث ایجاد سردرد شدید در ناحیه پشت چشم شود. تشخیص این بیماری از دو جهت مهم است: اول آنکه این بیماری در خیلی از موارد با بیماریهای جدی‌تر همراه است که در صورت عدم درمان مناسب می‌تواند حتی حیات فرد را تهدید کند. دوم آنکه این بیماری می‌تواند منجر به آسیب جدی حتی سوراخ شدن چشم گردد.
بیماریهای حدقه چشم
وجود التهاب یا تومور در ناحیه پشت چشم و در داخل حدقه چشم می‌تواند باعث بروز سردرد شود.
التهاب عصب بینایی
التهاب عصب بینایی علاوه بر آنکه باعث تاری دید می‌شود می تواند با درد چشم و سردرد (بویژه در ناحیه پشت چشم) همراه باشد. در افراد مبتلا به التهاب عصب بینایی معمولاً حرکت دادن چشم باعث بدتر شدن درد می‌گردد.
زونای چشمی
این عارضه یک بیماری ویروسی است که بر اثر فعال شدن ویروس آبله مرغان (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A2%D8%A8%D9%84%D9%87+%D9%85%D8% B1%D8%BA%D8%A7%D9%86) در اعصاب حسی چشم اتفاق می‌افتد. علامت مشخصه زونا بروز ثبورات ریز پوستی بصورت آبدانه‌های کوچک در یک زمینه ارغوانی و بنفش است که با درد شدید همراه است. معمولاً درد یکی دو روز قبل از ظاهر شدن ثبورات جلدی شروع می‌شود و تا مدتی پس از بروز دانه‌ها ادامه پیدا می‌کند. البته در بعضی افراد ممکن است درد ناشی از زونا حالت مزمن پیدا کند و تا ماهها پس از بیماری فرد احساس درد داشته باشد در صورتیکه زونای چشمی علاوه بر درگیری پوست اطراف چشم، بافتهای داخل چشم را نیز درگیر کرده باشد التهاب داخل چشمی (یووئیت) نیز باعث بدتر شدن سردرد فرد مبتلا می‌گردد.
حالات متفرقه
دردهای صورت
گاهی اوقات دردهای ناحیه صورت ممکن است با درد چشم اشتباه شود. مثلاً درگیری اعصاب حسی صورت، بیماریهای سینوس ها و ناراحتی دندانها و فک فوقانی گاهی ممکن است با درد چشم اشتباه شود.
دردهای تیر کشنده
گاهی فرد احساس می‌کند که چشمش تیر می کشد. این حالت معمولاً چند ثانیه طول می کشد و به سرعت از بین می‌رود. اگر این حالت زیاد تکرار نشود و مدت آن کوتاه باشد معمولاً علت خاصی نداشته و نیاز به بررسی و درمان ندارد؛ اما در صورتی که این حالت مرتباً تکرار شود یا با مشکلات چشمی یا عوارض عصبی دیگری همراه باشد ممکن است ناشی از تحت فشار قرار گرفتن اعصاب حسی توسط توده‌های عروقی یا تومورها باشد که در این حالت بررسی برای یافتن علت عاضه و در صورت امکان درمان آن ضروری است.
نور هراسی (Photophobia)
نور هراسی یا ترس از نور نوعی احساس مرتبط با درد است که در برخی از حالتهای چشمی رخ می دهد. در این حالت فرد احساس می‌کند که با نگاه کردن به نور دچار درد می‌شود به همین دلیل تمایل دارد که پلکها را در حالت نیمه بسته نگه دارد و در محیط نیمه تاریک قرار بگیرد. شایعترین علتهای نور هراسی بیماریهای قرنیه و التهابهای داخل چشمی (یووئیت) است. گاهی بیماریهای دیگر مثل میگرن (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%85%DB%8C%DA%AF%D8%B1%D9%86)، مننژیت (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%85%D9%86%D9%86%DA%98%DB%8C%D8%A A) و خونریزی داخل جمجمه نیز می‌توانند نور هراسی ایجاد کنند.
سردردهای ناشی از آفتاب
وقتی کسی در معرض نور شدید آفتاب قرار گیرد مردمک چشمها تنگ می‌شود و فرد ناخودآگاه پلکها را تا جایی که امکان دارد تنگ می‌کند تا مقدار نور ورودی به چشم را محدود کند. انقباض مداوم مردمک و عضلات پلک می‌تواند باعث ایجاد سردرد (بخصوص در ناحیه پیشانی) شود. اگر همیشه پس از قرار گرفتن در معرض آفتاب دچار سردرد می‌شوید شاید استفاده از عینک آفتابی و کلاه لبه‌دار بتواند به رفع سردردتان کمک کند.
سردرد ناشی از قطره‌های چشمی
بطور کلی مصرف قطره‌های چشمی می‌تواند باعث سوزش و ناراحتی خفیف در اطراف چشمها شود؛ اما قطره پیلوکارپین که در برخی از بیماران مبتلا به گلوکوم مورد استفاده قرار می‌گیرد می‌تواند باعث ایجاد درد در ناحیه جلوی سر و بخصوص درد ابروها شود. البته معمولاً پس از چند بار مصرف قطره شدت درد کمتر می‌شود و فرد با دارو سازگار می‌شود. اما به هر حال در صورت ایجاد سردرد مقاوم یا درد مقاوم ابرو لازم است این قطره قطع و یا با داروی دیگری جایگزین شود.
منبع:دانشنامه رشد