تشریح کبوتر

[arminn43]

الف) شکل خارجی: پس از بیهوش کردن حیوان بوسیله کلروفرم به مطالعه شکل خارجی آن می‌پردازیم: بدن حیوان از پر پوشیده شده، بطور کلی چهار نوع وجود دارد. 1- پوش پرها (Coritours feathers): که پوشش بدن را تشکیل می‌دهند و شاهپرها نیز از همین دسته‌اند. 2- کرک پرها (Down feathers): این پرها هنگام بیرون آمدن جوجه از تخم بر روی بدن وجود دارند و دارای ساقه‌ای کوتاه و تعدادی ریش و ریشک هستند. 3- پرهای نخ مانند :(Filoplumes) که لابلای پوش‌پرها دیده می‌شوند. 4- موپرها (Bristeles): که پرهای تغییر شکل یافته‌اند.

http://img.tfd.com/mgh/ceb/thumb/Types-of-feathers.jpg ساختمان شاهپر: هر شاهپر دارای یک محور اصلی است که از دو قسمت تشکیل شده است. بخش فوقانی آن توپر بوده و راشیز (Rachis) نامیده می‌شود. در دو طرف راشپز رشته‌های موازی بنام ریش (Barb) وجود دارد. بر روی این رشته‌ها، رشته‌های کوچکتری بنام ریشک (Barbul) قرار دارد. ریشکها بوسیله قلابکها (Barbicle) به یکدیگر متصل شده‌اند. بخش تحتانی شاهپر کالاموس (Calamus) نام دارد، توخالی است و در انتهای آن سوراخی بنام ناف تحتانی و در قسمت فوقانی آن سوراخی بنام ناف فوقانی وجود دارد. در محل ناف فوقانی اکثر شاهپرها یک پر کوچک اضافی بنام پرچه (Hyporachis) وجود دارد. مجموعه ریش‌ها، ریشک‌ها و قلابک‌ها، پهنه پر (vane) را تشکیل می‌دهند. برای مطالعه این نمونه ها قطعه کوچکی به اندازه یک سانتیمتر مربع از پر را جدا کرده، روی لام قرار دهید، به کمک سنجاقی ریش‌ها را از هم جدا کنید. و پس از گذاشتن یک قطره گلیسیرین و لامل بر روی آن، در زیر میکروسکوپ مطالعه نموده و از بخشهای دیده شده، شکل بکشید. بخش‌های دیگری که در مورفولوژی خارجی بایستی مورد مطالعه قرار بگیرند عبارتند از: سر: ، منقار، دهان، گوشها، چشم‌ها، و سوراخ‌های بینی قابل مشاهده‌اند. چشمها گرد و در دو طرف سر قرار دارند، هر چشم دارای سه پلک است: پلک بالائی، پلک پائینی و پلک سوم یا غشاء چشمکزن که بصورت پرده شفافی از زاویه جلوئی چشم روی کره چشم را می‌پوشاند و حرکت آن بطور عرضی صورت می‌گیرد برای دیدن این پرده به کمک پنس آن را از گوشه داخلی چشم می‌توان بیرون کشید سوراخ‌های گوش در پشت و زیر چشم‌ها قرار گرفته‌اند. روی گوشها را دسته پرهای کوچکی بنام پوشش گوش‌ها پوشانیده است. برای دیدن سوراخ گوش بایستی پرهای روی آن را به کناری زد. آیا لاله گوش وجود دارد؟ آرواره بالائی و پائینی پرنده در داخل یک ورقه شاخی محصور است و منقار را تشکیل می‌دهند. در نزدیکی قاعده نیمة بالائی منقار یک جفت سوراخ‌ بینی شکاف مانند قرار دارد. در پشت منافذ بینی برآمدگی روشنی دیده می‌شود بنام سیر (Cere) (غشا موجی شکل نرم، قاعده منقار بعضی ازپرندگان) که تصور می‌شود عمل آن مربوط به حس لامسه است. مخرج: در انتهای بدن روی خط میانی و نزدیک دم بصورت یک شکاف عرضی دیده می‌شود که در حقیقت شکاف کلواک بطرف خارج است. دم: کوتاه و پهن است. در ابتدای دم در سطح پشتی زائده‌ای وجود دارد که شامل سوراخ غده چربی است. این غده تنها غده پوستی پرندگان می‌باشد. مواد مترشحه از این غده بوسیله منقار بر روی پرها پخش می‌شود. با عقب زدن پرها سوراخ غده را پیدا نمائید. ب) تشریح داخلی: پس از مطالعه شکل خارجی، پرهای سطح شکمی و ناحیه گردن را خیس کرده و سپس آنها را به ملایمت از پوست جدا نمائید. بعد از آن حیوان را به پشت روی چوب پنبه خوابانده و پاها را سنجاق کنید. سپس به کمک قیچی شکافی طولی از بالای مخرج تا زیر فک تحتانی حیوان در خط میانی بدن ایجاد نمائید. در موقع برش پوست دقت نمائید چینه‌دان که بصورت یک برآمدگی در قاعده گردن دیده می‌شود، آسیب نبیند. پس از شکافتن پوست، آن را از عضلات جدا کرده و چند شکاف عرضی در جهت بالها و پاها به آن داده و آن را روی چوب پنبه سنجاق نمائید. در این موقع برآمدگی استخوان سینه کاملاً دیده می‌شود و در دو طرف آن اصلی‌ترین ماهیچه‌های پرواز بنام عضلات سینه‌ای اصلی دیده می‌شوند، این عضلات بین برآمدگی استخوان سینه و استخوان باز و کشیده شده‌اند. حال در ناحیه بالای مخرج در عضلات شکم شکافی ایجاد کرده و دنباله آن را بطرف جلو از طرفین ادامه داده و پس از قطع دنده‌ها، استخوان‌های غرابی و ترقوه را بطور عرضی قطع کرده و سپس قسمت بریده شده را که شامل عضلات سینه‌ای و بخش‌های یاد شده هر طرف می‌باشد به کمک پنس و اسکالپل از روی اندامهای داخلی برداشته و دستگاه‌های داخلی را به ترتیب زیر مطالعه نمائید. 1- دستگاه گردش خون (Circulatory system): دستگاه گردش خون شامل قلب و رگهای خونی است. قلب به شکل مخروطی بین قطعات کبد، سنگدان و درون پرده پریکارد قرار دارد، برای مطالعه بایستی پریکارد را با قیچی شکافته، قلب را نمایان ساخت. قلب پرندگان شامل چهار حفره، دهلیز و بطن راست، دهلیز و بطن چپ است. از بطن راست، سرخرگ ششی خارج می‌شود که خون تیره را به ششها می‌برد و در بالای قلب کاملاً مشخص می‌باشد. خونی که به این طریق به ششها می‌رود پس از تبادل گازی بوسیله سیاهرگهای ششی به دهلیز چپ برمی‌گردد. از بطن چپ قوس سرخرگ آئورت خارج می‌شود که قوس آن بطرف راست بدن متمایل می‌شود. از سرخرگ دو شاخه بنام سرخرگهای سری و بازوئی جدا می‌شود که هر یک به شاخه‌های کوچکتری تقسیم می‌شود. سرخرگهای سری (Carotid) و بازوئی (Brachial) را در هر طرف تشکیل می‌دهد. بقیه بدن بوسیله آئورت پشتی مشروب می‌شود. خون تیره بالها و سر بوسیله دو سیاهرگ که در نزدیکی قلب بهم متصل می‌شوند و بزرگ سیاهرگ زبرین یا جلوئی (precaval veins) را تشکیل می‌دهند به دهلیز راست می‌ریزد. خون تیره بقیه قسمتهای بدن بوسیله بزرگ سیاهرگ تحتانی یا زیرین (postcaval vein) در همین محل به دهلیز راست می‌ریزد. برای مطالعه بیشتر از مولاژ موجود در آزمایشگاه استفاده نمائید. پس از مطالعه قلب و رگهای مربوط به آن و رسم شکل، قلب را از بقیه اندامها جدا کرده و با برش عمودی در جهت دیواره بطن‌ها وضعیت دهلیزها، بطن‌ها و دریچه‌ها را مطالعه نمائید. 2- دستگاه گوارش (Digestive system): این دستگاه شامل بخش‌های زیر است: دهان، مری، چینه‌دان، روده، سنگدان، روده باریک، راست روده، کلواک و مخرج. دهان فاقد دندان، زبان بصورت یک عضو مثلثی شکل و نوک تیز می‌باشد که انتهای آن دو شاخه است. در دهان شکافهای داخلی بینی، ابتدای نای و ابتدای مری دیده می‌شود. برای بهتر دیدن مری باید زبان را از دهان بیرون کشید. بعد ازدهان مری قرار دارد که در ابتدای گردن متسع شده و چینه‌دان (Crop) را بوجود می‌آورد. پس از چینه‌دان معده مترشحه (proventriculus) واقع شده که در دیواره داخلی آن غدد مترشحه آنزیم‌های گوارشی وجود دارد و معده حقیقی حیوان است. پس از معده ترشحی، کیسه عضلانی بنام سنگدان (gizzard) قرار دارد. داخل سنگدان از یک غشا سخت پوشیده شده که عمل خرد کردن غذا را انجام می‌دهد. بعد از سنگدان دوازدهه قرار دارد که U شکل است و دارای یک شاخه نزولی و یک شاخه صعودی است. بعد از دوازدهه، بقیه روده باریک واقع شده که در انتها به راست روده (Rectum) منتهی می‌شود. حدفاصل بین روده و راست روده دو کیسه کوچک بنام سکوم (Ceacum) وجود دارد. انتهای راست روده به کلواک ختم می‌شود. از غدد ضمیمه دستگاه گوارش، پانکراس و کبد را می‌توان نام برد. لوزالمعده در خم دوازدهه و بین دو شاخه صعودی و نزولی آن قرار گرفته و بوسیله سه مجرا ترشحات خود را به دوازدهه می‌‌ریزد. کبد قرمز رنگ و دو قسمتی است و هر قسمت یا لب (Lobe) ممکن است بوسیله شیارهای کوچکی به بخش‌های کوچکتر تقسیم شود. صفرا بوسیله دو مجرا به دوازهه می‌ریزد (در کبوتر کیسه صفرا وجود ندارد). طحال بصورت غده لوبیائی شکلی در پشت و مجاور سنگدان قرار گرفته است. برای مطالعه دستگاه گوارش بایستی ابتدای مری و چینه‌دان را از نای و اتصالات دیگر جدا کرده و راست روده را تا ابتدای شاخه صعودی دوازدهه با قطع روده بندها از هم باز نمود. باید دقت کرد که مزانتر دوازدهه پاره نشود پس از مطالعه و رسم شکل از دستگاه گوارش، مری را از محل اتصالات آن در زیر منقار و راست روده را در نزدیکی کلواک قطع نموده ودسگاه گوارش را با دقت بطوریکه به اندامهای دیگر لطمه نزند از بدن حیوان خارج نمائید. 3- دستگاه تنفسی (Respiratory system) : دستگاه تنفسی شامل سوراخ‌های بینی، نای، نایژه، ششها، کیسه‌های هوائی است. با قطع کردن ارتباط بین دو آرواره سر یک طرف سر دهان را باز نموده و شکاف نای (گلوت) را پیدا کنید سپس با فرو بردن میله‌ای در آن مطمئن شوید که این شکاف به نای که دارای حلقه‌های غضروفی مشخص است متصل می‌شود. نای به دو نایژه تقسیم شده که هر یک به یکی از ششها وارد می‌شود. درست قبل از محلی که نای به دو نایژه تقسیم می‌شود، برجستگی بزرگی بنام سیرنکس (Syrinx) وجود دارد که اندام تولید صدا است. پرندگان دارای کیسه‌های هوایی با دیواره نازک هستند که از ششها جدا شده و در بخش‌های مختلف حفره احشائی و تنه‌های استخوان بازو قرار می‌گیرند. این کیسه‌ها معمولاً در موقع تشریح آسیب دیده و پاره می‌شوند. پس از مطالعه دستگاه تنفسی از اندامهای مختلف آن شکل بکشید. 4- دستگاه ادراری (Excretory system) : شامل دو کلیه قرمز رنگ است که هر یک سه لب دارد. هر کلیه بوسیله مجرائی بنام جاذب (ureter) ادرار را به کلواک می‌برد. غده فوق کلیوی زرد رنگ نزدیک انتهای جلوئی کلیه دیده می‌شود. مثانه وجود ندارد و ادرار بصورت نیمه‌جامد دفع می‌گردد. 5- دستگاه تناسلی نر (Male Reproductive system) : شامل دو بیضه سفید رنگ و طویل است که در روی کلیه‌ها واقع شده‌اند. بر روی هر بیضه و در سطح پشتی آن اپی‌دیدیم (Epididymis) قرار دارد. از هر اپی‌دیدیم لوله‌ای بنام اسپرمیدوکت (spermiduct) جدا شده که به کلواک ختم می‌شود. اسپرمیدوکت لوله باریکی است که کاملاً پیچ‌خورده است و کمی عقب‌تر از لوله‌های ادراری به کلواک باز می‌شود. در کبوتر آلت جفت‌گیری وجود ندارد، ولی در بعضی از پرندگان عضوی شبیه پنیس (penis) دیده می‌شود که از برآمدگی سطح شکمی کلوآک بوجود آمده است. 6- دستگاه تناسلی ماده (Female reproductive system) : دستگاه تناسلی ماده شامل یک تخمدان (ovary) است که در روی کلیه قرار گرفته (تخمدان چپ) و یک تخمدان کاملاً تحلیل رفته بر روی کلیه راست (تخمدان راست). تخمدان بوسیله تخمک‌ها کاملاً مشخص است. تخمک‌ها پس از رسیدن از شیپور فالوپ (Fallopian funnel) وارد اویدوکت شده و در طول اویدوکت بوسیله ترشحات غدد مولد پوسته آهکی (shell glands) پوشیده شده و در انتهای اویدوکت در کلواک و کمی جلوتر از مجاری ادراری به آن باز می‌شود. 7- دستگاه عصبی (Nervous system) : برای مطالعه و دیدن دستگاه عصبی سر حیوان را جدا کرده و یا بدون جدا کردن سر، ابتدا پرهای آن را کنده و سپس پوست را از روی جمجمه برداشته و بوسیله پنس و اسکالپل استخوانها را نیز به آرامی و بطوریکه مغز آسیب نبیند جدا نمائید. در سطح پشتی مغز از جلو به عقب بخش‌های زیر دیده می‌شود: 1- لپ‌های بویائی (olfactory lobes). 2- نیمکره‌های مغزی (Cerebral hemispheres) که نسبتاً بزرگ و بدون شیار می‌باشند.
3- جسم صنوبری (pineal body). 4-مخچه (cerebellum) که شامل: دو لب کناری کوچک و یک بخش میانی است. 5- لپ‌های بینائی (optic lobes). 6- بصل النخاع (medulla). 7- ابتدای نخاع شوکی (spinal lobes). برای دیدن نخاع شوکی تعدادی از مهره‌های گردن را باز کنید. در سطح شکمی مغز تقاطع بینائی (optic chiasma) و هیپوفیز (pituitary gland) دیده می‌شود.