Sa.n
8th August 2013, 03:55 PM
سال کبیسه چیست؟ (http://www.asemoni.com/culture/history/what-is-a-leap-year)
http://img.asemoni.com/what-is-a-leap-year.jpg اندکی خطا در محاسبه تقویم به اشتباه‌های جبران ناپذیری منجر می‌شود. تقویم میلادی تاکنون ۲ بار گرفتار چنین اشتباه‌هایی شده است، اما آیا می‌دانید چرا تقویم هجری شمسی دچار چنین اشتباهاتی نمی‌شود؟
تقویم هجری شمسی بر اساس مدت سال شمسی حقیقی است که تعداد شبانه‌روزهای آن عدد صحیحی نیست، اما در زندگی روزمره از سال شمسی عُرفی که تعداد شبانه‌روزهای کاملی دارد، استفاده می‌کنیم. برای حل این تناقض،تقویم‌نویسان از مقدار غیرصحیح شبانه‌روز سال شمسی حقیقی (حدود ۶ ساعت)صرف‌نظر می‌کنند و سال ۳۶۵ شبانه‌روزی را «سال عادی» در نظر می‌گیرند؛ اما هر ۴ یا ۵ سال یک‌بار، جمع مقادیر غیرصحیح سال‌های شمسی حقیقی از ۱ روز بیشتر می‌شود؛ در چنین شرایطی، یک روز به آخر سال مورد نظر اضافه می‌کنند و آن سال ۳۶۶ شبانه‌روزی را «سال کبیسه» می‌نامند. (http://www.asemoni.com/) قرن‌ها پیش، طول سال شمسی حقیقی را دقیقا ۳۶۵ شبانه‌روز و ۶ ساعت (۳۶۵٫۲۵ شبانه‌روز) حساب کرده بودند. ژولیوس سزار، امپراتور روم، نخستین کسی است که سیستم کبیسه‌گیری در هر ۴ سال را تدوین کرد تا گاهشماری با رویدادهای طبیعی منطبق بماند. اما از آن‌جا که مقدار متوسط سال شمسی حقیقی ۳۶۵٫۲۴۲۱۹ شبان روز است، اختلاف اندک۰٫۰۰۷۸۱ شبانه‌روز بین سال گاهشماری و سال خورشیدی پدیدار می‌شود که این خطا در بازه‌‌های طولانی قابل توجهخواهد بود. خطای تقویم میلادیچنین خطایی برای تقویم میلادی روی داد. در زمان سزار، نوروز مقارن با ۲۱ مارس اتفاق می‌افتاد؛ اما به دلیل سیستم اشتباه کبیسه‌گیری، تقویم گاهشماری آرام آرام از تقویم حقیقی عقب افتاد؛ طوری‌که در سال ۱۵۸۲ میلادی مقارن با دوره پاپ گریگوری سیزدهم، نوروز در ۱۰ مارس اتفاق می‌افتاد. برای تصحیح این خطا، پاپ دستور داد سال ۱۵۸۲ میلادی ۱۰ روز زودتر تمام شود (یعنی در تقویم آن سال، دسامبر به جای ۳۱ روز، ۲۱ روز بیشتر نداشت و به جای ۲۲ دسامبر، ۱ ژانویه اعلام شد) و ضمن تصحیح سیستم جدید ماه‌های میلادی، روش جدیدی برای کبیسه‌گیری اعلام شود. این سیستم جدید بدین ترتیب بود که اگر شماره سال میلادی بر ۴ بخش‌پذیر باشد، آن سال کبیسه است و فوریه آن ۲۹ روزه خواهد بود؛ اما اگر دو رقم سمت راست صفر باشد، آن سال به شرطی کبیسه است که شماره سال بر ۴۰۰ بخش‌پذیر باشد. بدین ترتیب، سال ۱۹۰۰ کبیسه نیست، ولی سال ۲۰۰۰ کبیسه خواهد بود. با این سیستم جدید، در هر دوره ۴۰۰ ساله به جای ۲۵ سال کبیسه، ۲۲ سال کبیسه حساب خواهد شد. اما حتی با این قاعده ساده و هوشمندانه، باز هم تقویم میلادی تا ۱ روز نسبت به رویدادهای طبیعی اختلاف خواهد داشت؛ به عبارت دیگر، هرچند نوروز معمولا در ۲۱ مارس اتفاق می‌افتد، اما بعضی سال‌ها نوروز در ۲۰ مارس و بعضی سال‌های دیگر در ۲۲ مارس اتفاق می‌افتد. تقویم جلالی و شاهکار ایرانیاندر گاهشماری جلالی که پایه اساسی تقویم هجری شمسی محسوب می‌شود، از دوره‌ای ۱۲۸ ساله برای برقراری کبیسه‌های صحیح استفاده می‌شود؛ زیرا حاصل‌ضرب ۱۲۸ در ۰٫۰۰۷۸۱ روز مقداری بسیار نزدیک به ۱ شبانه‌روز کامل است: ۰٫۹۹۹۶۸ =۰٫۰۰۷۸۱ × ۱۲۸ اگر سال‌های گاهشماری را ۳۶۵ شبانه‌روز درنظر بگیریم و هر ۴ سال یک‌بار کبیسه بگیریم، در هر دوره ۱۲۸ ساله باید یک روز از طول یکی از سال‌های کبیسه را حذف کرد تا طول سال متوسط سال‌های گاهشماری با طول متوسط سال‌های حقیقی خورشیدی برابر شود. منجمان ایرانی برای حذف این یک روز اضافی، شیوه بسیار هوشمندانه‌ای را مطرح کرده‌اند که به شرح زیر است: در هر ۴ سال، یک سال کبیسه است و پس از شش یا هفت بار کبیسه ۴ساله، یک‌بار کبیسه پنج ساله اتفاق بیفتد. بنابراین حذف یک روز اضافی به تدریج در طول دوره ۱۲۸ ساله انجام خواهد شد. در واقع هر دوره ۱۲۸ ساله شامل یک دوره ۲۹ ساله و سه دوره ۳۳ ساله خواهد بود. تقویم هجری شمسی تنها تقویمی است که علاوه بر کبیسه‌های چهارساله، دارای کبیسه‌های پنج ساله نیز هست. روش محاسباتی برای کبیسه‌گیریاما سیستم کبیسه‌گیری تقویم جلالی برپایه مقادیر متوسط برای سال هجری شمسی است و این درحالی است که عوامل بسیاری در حرکت سالانه زمین نقش دارند که طول سال را حدود ۳۰ دقیقه تغییر می‌دهد. از سوی دیگر، بررسی ۱۵۳۱ سال هجری شمسی ( ۳۲- تا ۱۴۹۸) مشخص کرده که علاوه بر دوره‌های ۲۹ و ۳۳ ساله، دوره ۳۷ ساله (شامل ۸ کبیسه ۴ساله و یک کبیسه ۵ساله) نیز رخ می‌دهد و ترتیب و توالی آن‌ها نیز از قاعده منظمی پیروی نمی‌کند.امروز که با وجود رایانه‌ها وابررایانه‌ها می‌توان محاسبات سنگین نجومی را در زمانی اندک انجام داد، روش بهتری برای کبیسه‌گیری پیشنهاد شده است. این روش که قاعده نوروز تحویلی نام دارد، به این شرح است که لحظه تحویل سال و ظهر حقیقی را برای نصف‌النهار رسمی ایران (۵۲٫۵ درجه در شرق نصف‌النهار گرینویچ) محاسبه و با یکدیگر مقایسه می‌کنیم. از آن‌جا که می‌خواهیم ساعت صفر بامداد روز اول فروردین کمتر از ۱۲ ساعت با تحویل سال فاصله داشته باشد، تنها دو حالت می‌تواند اتفاق بیفتد: حالت اول: لحظه تحویل سال قبل از لحظه ظهر حقیقی نصف‌النهار مرکزی ایران اتفاق می‌افتد. در این‌صورت همان تاریخ لحظه تحویل سال به عنوان نوروز در نظر گرفته می‌شود و لحظه تحویل سال همیشه ۱ فروردین سال مورد نظر اتفاق می‌افتد. حالت دوم: لحظه تحویل سال درست در لحظه ظهر حقیقی یا بعد از لحظه ظهر حقیقی نصف‌النهار مرکزی ایران اتفاق می‌افتد. در این‌صورت فردای تاریخ لحظه تحویل سال به عنوان نوروز لحاظ می‌شود و لحظه تحویل سال در ۲۹ یا ۳۰ اسفند اتفاق می‌افتد.استخراج تقویم رسمی کشور
مطابق مصوبه هیأت محترم وزیران در سال ۱۳۷۹، مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران موظف است تا پایان تیرماه هر سال نسبت به استخراج و تنظیم تقویم کشور برای سال بعد اقدام نماید. در سال ۱۳۸۱ معاون پژوهشی دانشگاه تهران با پیشنهاد تشکیل مرکز تقویم دانشگاه تهران و معرفی اعضای شورای مرکز تقویم موافقت کرد. همچنین محاسبه و اطلاع‌رسانی درباره پدیده‌های نجومی مرتبط با تقویم (مانند: خورشیدگرفتگی و ماه‌گرفتگی) از وظایف این مرکز به شمار می‌آید. مرکز تقویم دارای یک شورای تخصصی متشکل از حداقل هفت نفر از صاحب‌نظران شاخه‌های علمی وابسته است. این شورا قبل از پایان خرداد هر سال، کار استخراج و تنظیم تقویم سال بعد را انجام می‌دهد تا پس از درج مناسب‌ها توسط شواری فرهنگ عمومی، تقویم رسمی کشور در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب برسد.
http://img.asemoni.com/what-is-a-leap-year.jpg اندکی خطا در محاسبه تقویم به اشتباه‌های جبران ناپذیری منجر می‌شود. تقویم میلادی تاکنون ۲ بار گرفتار چنین اشتباه‌هایی شده است، اما آیا می‌دانید چرا تقویم هجری شمسی دچار چنین اشتباهاتی نمی‌شود؟
تقویم هجری شمسی بر اساس مدت سال شمسی حقیقی است که تعداد شبانه‌روزهای آن عدد صحیحی نیست، اما در زندگی روزمره از سال شمسی عُرفی که تعداد شبانه‌روزهای کاملی دارد، استفاده می‌کنیم. برای حل این تناقض،تقویم‌نویسان از مقدار غیرصحیح شبانه‌روز سال شمسی حقیقی (حدود ۶ ساعت)صرف‌نظر می‌کنند و سال ۳۶۵ شبانه‌روزی را «سال عادی» در نظر می‌گیرند؛ اما هر ۴ یا ۵ سال یک‌بار، جمع مقادیر غیرصحیح سال‌های شمسی حقیقی از ۱ روز بیشتر می‌شود؛ در چنین شرایطی، یک روز به آخر سال مورد نظر اضافه می‌کنند و آن سال ۳۶۶ شبانه‌روزی را «سال کبیسه» می‌نامند. (http://www.asemoni.com/) قرن‌ها پیش، طول سال شمسی حقیقی را دقیقا ۳۶۵ شبانه‌روز و ۶ ساعت (۳۶۵٫۲۵ شبانه‌روز) حساب کرده بودند. ژولیوس سزار، امپراتور روم، نخستین کسی است که سیستم کبیسه‌گیری در هر ۴ سال را تدوین کرد تا گاهشماری با رویدادهای طبیعی منطبق بماند. اما از آن‌جا که مقدار متوسط سال شمسی حقیقی ۳۶۵٫۲۴۲۱۹ شبان روز است، اختلاف اندک۰٫۰۰۷۸۱ شبانه‌روز بین سال گاهشماری و سال خورشیدی پدیدار می‌شود که این خطا در بازه‌‌های طولانی قابل توجهخواهد بود. خطای تقویم میلادیچنین خطایی برای تقویم میلادی روی داد. در زمان سزار، نوروز مقارن با ۲۱ مارس اتفاق می‌افتاد؛ اما به دلیل سیستم اشتباه کبیسه‌گیری، تقویم گاهشماری آرام آرام از تقویم حقیقی عقب افتاد؛ طوری‌که در سال ۱۵۸۲ میلادی مقارن با دوره پاپ گریگوری سیزدهم، نوروز در ۱۰ مارس اتفاق می‌افتاد. برای تصحیح این خطا، پاپ دستور داد سال ۱۵۸۲ میلادی ۱۰ روز زودتر تمام شود (یعنی در تقویم آن سال، دسامبر به جای ۳۱ روز، ۲۱ روز بیشتر نداشت و به جای ۲۲ دسامبر، ۱ ژانویه اعلام شد) و ضمن تصحیح سیستم جدید ماه‌های میلادی، روش جدیدی برای کبیسه‌گیری اعلام شود. این سیستم جدید بدین ترتیب بود که اگر شماره سال میلادی بر ۴ بخش‌پذیر باشد، آن سال کبیسه است و فوریه آن ۲۹ روزه خواهد بود؛ اما اگر دو رقم سمت راست صفر باشد، آن سال به شرطی کبیسه است که شماره سال بر ۴۰۰ بخش‌پذیر باشد. بدین ترتیب، سال ۱۹۰۰ کبیسه نیست، ولی سال ۲۰۰۰ کبیسه خواهد بود. با این سیستم جدید، در هر دوره ۴۰۰ ساله به جای ۲۵ سال کبیسه، ۲۲ سال کبیسه حساب خواهد شد. اما حتی با این قاعده ساده و هوشمندانه، باز هم تقویم میلادی تا ۱ روز نسبت به رویدادهای طبیعی اختلاف خواهد داشت؛ به عبارت دیگر، هرچند نوروز معمولا در ۲۱ مارس اتفاق می‌افتد، اما بعضی سال‌ها نوروز در ۲۰ مارس و بعضی سال‌های دیگر در ۲۲ مارس اتفاق می‌افتد. تقویم جلالی و شاهکار ایرانیاندر گاهشماری جلالی که پایه اساسی تقویم هجری شمسی محسوب می‌شود، از دوره‌ای ۱۲۸ ساله برای برقراری کبیسه‌های صحیح استفاده می‌شود؛ زیرا حاصل‌ضرب ۱۲۸ در ۰٫۰۰۷۸۱ روز مقداری بسیار نزدیک به ۱ شبانه‌روز کامل است: ۰٫۹۹۹۶۸ =۰٫۰۰۷۸۱ × ۱۲۸ اگر سال‌های گاهشماری را ۳۶۵ شبانه‌روز درنظر بگیریم و هر ۴ سال یک‌بار کبیسه بگیریم، در هر دوره ۱۲۸ ساله باید یک روز از طول یکی از سال‌های کبیسه را حذف کرد تا طول سال متوسط سال‌های گاهشماری با طول متوسط سال‌های حقیقی خورشیدی برابر شود. منجمان ایرانی برای حذف این یک روز اضافی، شیوه بسیار هوشمندانه‌ای را مطرح کرده‌اند که به شرح زیر است: در هر ۴ سال، یک سال کبیسه است و پس از شش یا هفت بار کبیسه ۴ساله، یک‌بار کبیسه پنج ساله اتفاق بیفتد. بنابراین حذف یک روز اضافی به تدریج در طول دوره ۱۲۸ ساله انجام خواهد شد. در واقع هر دوره ۱۲۸ ساله شامل یک دوره ۲۹ ساله و سه دوره ۳۳ ساله خواهد بود. تقویم هجری شمسی تنها تقویمی است که علاوه بر کبیسه‌های چهارساله، دارای کبیسه‌های پنج ساله نیز هست. روش محاسباتی برای کبیسه‌گیریاما سیستم کبیسه‌گیری تقویم جلالی برپایه مقادیر متوسط برای سال هجری شمسی است و این درحالی است که عوامل بسیاری در حرکت سالانه زمین نقش دارند که طول سال را حدود ۳۰ دقیقه تغییر می‌دهد. از سوی دیگر، بررسی ۱۵۳۱ سال هجری شمسی ( ۳۲- تا ۱۴۹۸) مشخص کرده که علاوه بر دوره‌های ۲۹ و ۳۳ ساله، دوره ۳۷ ساله (شامل ۸ کبیسه ۴ساله و یک کبیسه ۵ساله) نیز رخ می‌دهد و ترتیب و توالی آن‌ها نیز از قاعده منظمی پیروی نمی‌کند.امروز که با وجود رایانه‌ها وابررایانه‌ها می‌توان محاسبات سنگین نجومی را در زمانی اندک انجام داد، روش بهتری برای کبیسه‌گیری پیشنهاد شده است. این روش که قاعده نوروز تحویلی نام دارد، به این شرح است که لحظه تحویل سال و ظهر حقیقی را برای نصف‌النهار رسمی ایران (۵۲٫۵ درجه در شرق نصف‌النهار گرینویچ) محاسبه و با یکدیگر مقایسه می‌کنیم. از آن‌جا که می‌خواهیم ساعت صفر بامداد روز اول فروردین کمتر از ۱۲ ساعت با تحویل سال فاصله داشته باشد، تنها دو حالت می‌تواند اتفاق بیفتد: حالت اول: لحظه تحویل سال قبل از لحظه ظهر حقیقی نصف‌النهار مرکزی ایران اتفاق می‌افتد. در این‌صورت همان تاریخ لحظه تحویل سال به عنوان نوروز در نظر گرفته می‌شود و لحظه تحویل سال همیشه ۱ فروردین سال مورد نظر اتفاق می‌افتد. حالت دوم: لحظه تحویل سال درست در لحظه ظهر حقیقی یا بعد از لحظه ظهر حقیقی نصف‌النهار مرکزی ایران اتفاق می‌افتد. در این‌صورت فردای تاریخ لحظه تحویل سال به عنوان نوروز لحاظ می‌شود و لحظه تحویل سال در ۲۹ یا ۳۰ اسفند اتفاق می‌افتد.استخراج تقویم رسمی کشور
مطابق مصوبه هیأت محترم وزیران در سال ۱۳۷۹، مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران موظف است تا پایان تیرماه هر سال نسبت به استخراج و تنظیم تقویم کشور برای سال بعد اقدام نماید. در سال ۱۳۸۱ معاون پژوهشی دانشگاه تهران با پیشنهاد تشکیل مرکز تقویم دانشگاه تهران و معرفی اعضای شورای مرکز تقویم موافقت کرد. همچنین محاسبه و اطلاع‌رسانی درباره پدیده‌های نجومی مرتبط با تقویم (مانند: خورشیدگرفتگی و ماه‌گرفتگی) از وظایف این مرکز به شمار می‌آید. مرکز تقویم دارای یک شورای تخصصی متشکل از حداقل هفت نفر از صاحب‌نظران شاخه‌های علمی وابسته است. این شورا قبل از پایان خرداد هر سال، کار استخراج و تنظیم تقویم سال بعد را انجام می‌دهد تا پس از درج مناسب‌ها توسط شواری فرهنگ عمومی، تقویم رسمی کشور در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب برسد.