diamonds55
31st May 2009, 03:35 PM
خبرگزاري دانشجويان ايران - تهران
سرويس: جامعه اطلاعاتي
اساس دموکراسي در جامعه اطلاعاتي دسترسي مردم به اطلاعات است. درواقع اتفاق مهمي كه در حوزه دموكراسي در جامعه اطلاعاتي مي‌افتد اين است كه انحصار اطلاعات به عنوان اهرم پرتوان قدرت، از دست دولت خارج مي‌شود و مردم به اطلاعاتي دسترسي پيدا مي‌كنند که به طور متعارف در انحصار نظام حکومت بوده است، ضمن اينكه بايد توجه داشت بدون دسترسي به اطلاعات، مشارکت مردم در فرآيندهاي سرنوشت‌ساز، از کيفيت لازم برخوردار نخواهد بود.
به گزارش خبرنگار جامعه اطلاعاتي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، كارشناسان معتقدند دموكراسي به معني شكل حكومت با توجه به منابع قدرت است كه بر پايه مقاصدي كه حكومت در پيش مي‌گيرد و برمبناي شيوه و روال كاري كه در تشكيل آن به‌كار گرفته مي‌شود، تعريف شده است؛ در تعريف دموكراسي، ابهام‌ها و دشواري‌هاي جدي، وقتي پا به ميان مي‌گذارند كه بخواهيم از منابع قدرت و حكومت يا مقاصدي كه حكومت در پيش دارد بهره بگيريم.
تحليلگران بر اين باورند كه در نگاه بسياري از سياستمداران، دموكراسي علاوه‌بر دارا بودن ارزش ذاتي براي شهروندان و اهميت ابزاري در تصميمات سياسي، داراي اهميت ساختاري نيز هست. ادعاي دموكراسي مبني بر ارزشمند بودن، تنها بر برخي شايستگي‌هاي خاص متكي نيست بلكه مجموعه‌اي از ارزش‌ها در آن وجود دارد كه اهميت مشاركت سياسي و آزادي در زندگي انسان، اهميت مؤثر محرك‌هاي سياسي در حفظ، تداوم پاسخ‌گويي و مسووليت‌پذيري حكومت‌ها، نقش ساختاري دموكراسي در صورت‌بندي ارزش‌ها و فهم نيازها و نيز حقوق و تكاليف از‌جمله آن‌هاست.
تعريف يكسان دموكراسي در جوامع
شهيندخت خوارزمي - عضو هيات رئيسه انجمن ايراني جامعه‌ي اطلاعاتي - با تاكيد بر اينكه دموکراسي مفهومي است که معناي آن وابسته به شرايط نيست، در اين‌باره معتقد است: دموكراسي در تمامي جوامع، حتي جامعه اطلاعاتي تعريف و معناي يكساني دارد. در جامعه اطلاعاتي هم، دموکراسي به معناي مشارکت و حضور فعال مردم در عرصه‌هايي است که سرنوشتشان تعيين مي‌شود اما در اين جامعه براي تضمين اين حضور و مشارکت، مکانيسم‌هاي کارآمدتري وجود دارد. اصل بنيادين در دموکراسي، احترام به حقوق فردي است که آن نيز در جامعه اطلاعاتي زمينه بروز بيش‌تري مي‌يابد.
همواري راه دموکراسي در جامعه اطلاعاتي
او ادامه داد: در جامعه اطلاعاتي، مردم به زيرساخت پيشرفته ارتباطات دو سويه (شبکه اينترنت) دسترسي دارند که از طريق آن، هم مي‌توانند در جريان فرآيندهاي تصميم‌گيري، تصميم‌سازي، برنامه‌ريزي و سياست‌گذاري قرار بگيرند و هم قادرند در اين فرآيندها به طور مستقيم مشارکت جويند، ضمن اينكه ابزار و نرم‌افزارهاي پرتوان موجود در جامعه اطلاعاتي نيز امکان پردازش اين حجم عظيم اطلاعات و انتقال سريع نتايج را به فرآيند تصميم‌گيري و تصميم‌سازي و البته مردم فراهم آورده است؛ در نتيجه، در جامعه اطلاعاتي راه براي دموکراسي مستقيم هموارتر شده است.
نحوه دسترسي مردم به اطلاعات
خوارزمي در ادامه درباره اطلاعاتي كه با توجه به تعريف دموكراسي در جامعه اطلاعاتي بايد در اختيار مردم قرار بگيرد، گفت: چنين بحثي را تنها در مراحل اوليه شکل‌گيري جامعه اطلاعاتي که زيرساخت ارتباطات و اطلاعات هنوز هوشمند نشده و جامعه صرفا به نسل اول شبکه وب دسترسي دارد، يعني تنها اطلاعات را مبادله مي‌کند و وب semantic و نيز وب اجتماعي هنوز كامل نشده‌اند، مي‌توان طرح کرد.
او گفت: پيدايش Metaverse و ارتقاي سطح تعامل انسان - ماشين به سطحي که در آن نقش اصلي به ماشين‌ها و ابزاري به مراتب هوشمندتر از انسان انتقال مي يابد، اين مساله رنگ مي بازد و جاي خود را به مسائلي از نوع تازه مي‌دهد.
دسترسي به اطلاعات و نظام حاکم بر جامعه
به گفته وي البته در شرايط کنوني اين موضوع که مردم حق دارند به چه اطلاعاتي دسترسي يابند، به نوع نظام حاکم بر جامعه نيز بستگي دارد. اگر دغدغه اصلي نظام حاكم، به جاي توسعه و پيشرفت جامعه و رفاه روزافزون و بهبود مستمر کيفيت زندگي مردم، تحکيم مباني قدرت و حفظ نظام باشد، طبيعي است كه به کمک تکنولوژي‌هاي فيلترينگ و امثال آن، از دسترسي مردم به اطلاعاتي که به تعبير حکومت، مباني قدرت نظام را متزلزل مي‌سازد، جلوگيري مي‌كنند.
به گفته كارشناسان هر قدر شناخت مردم از واقعيت‌ها بيش‌تر و دقيق‌تر باشد، رأي، نظر، خواست و انتظاراتشان واقع‌بينانه‌تر شده و با منافع عمومي همسازتر خواهد بود. در واقع سطح آگاهي مردم از طريق دسترسي به اطلاعات بالا مي‌رود و با آگاهي است که خودآگاهي شکل مي‌گيرد كه از طريق اين خودآگاهي نيز ذهن مردم آماده مي‌شود که منافع جمعي و ملي را بر منافع فردي ترجيح دهند و درنتيجه به قوانين احترام بگذارند. در چنين وضعيتي نيز مشارکت دموکراتيک مردم به سمت تأمين منافع جمعي و ملي هدايت شده و شفافيت، به اصل و ارزش مهمي در جامعه تبديل مي‌شود.
دسترسي مردم به اطلاعات؛ فرصت يا تهديد؟
او اضافه كرد: در مقابل، حکومت‌هاي پاسخ‌گو و خدمتگزاري قرار دارند که هدفشان توسعه و بهبود امور بوده و در اين راه، سياست‌هاي اطلاع‌رساني خود را بر مبناي اصولي کاملا متفاوت تنظيم کرده و دسترسي مردم به اطلاعات را فرصت تلقي مي‌کنند، نه تهديد و به جاي سرمايه‌گذاري سنگين برروي فيلترينگ و اتخاذ سياست‌هاي بازدارنده، توجه خود را به توسعه زيرساخت فني ICT، گسترش دسترسي مردم به اين زيرساخت، کاهش شکاف‌هاي ديجيتال، توانمندسازي مردم و سيستم‌ها و به طور کلي جايگزيني پروژه‌هاي توسعه‌خواه با پروژه‌هاي توسعه‌ستيز معطوف مي‌دارند.
وي افزود: البته با دستيابي به سطوح پيشرفته‌تري از زيرساخت فني - تکنولوژيک در جامعه اطلاعاتي، منع دسترسي مردم به اطلاعات دشوارتر مي‌شود و از آن مهم‌تر، نه تنها انحصار توزيع اطلاعات از دست دولت و نظام حکومت خارج مي‌شود؛ بلکه نظارت و حاکميت دولت بر فرآيند توليد اطلاعات نيز بيش از پيش دشوار مي‌شود و افراد، گروه‌ها و سازمان‌هاي خصوصي بازيگران اصلي اين فرآيندها خواهند شد.
بسط IT و تضعيف مباني دموكراسي؛ آري يا نه؟
سيدرضا نقيب‌السادات - عضو هيات علمي گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبايي - نيز در اين‌باره مي‌گويد: برخي صاحب‌نظران بر اين باورند كه با تعميم و بسط فن‌آوري اطلاعات، مباني دموكراسي در جامعه تضعيف مي‌شود زيرا ماهيت اين فن‌آوري، پيش از آنكه جهت‌گيري دموكراتيك داشته باشد، گرايش تكنوكراتيك را داراست.
به گفته وي ظرفيت روبه رشد سيستم‌هاي اطلاعاتي در زمينه جمع‌آوري، ذخيره‌سازي، تجزيه و تحليل و همچنين ارائه متنوع داده‌ها باعث مي‌شود فرآيند سياست‌گذاري، روز به روز سيستماتيك‌تر وعقلاني‌تري را دارا شود و از روش‌هاي گام به گام وتدريجي فاصله بگيرد؛ بنابراين به‌طور خلاصه مي‌توان گفت تكنوكراتيك كردن فرآيندهاي تدوين و اجرا، در ظرفيت يادگيري آن اثر دارد، ضمن اينكه در اين راستا آزادي بيان تشكل‌ها، قلم و غيره نيز تقويت خواهد شد.
کسب، توليد و توزيع دانش در جامعه اطلاعاتي
نقيب‌السادات اضافه كرد: امکان دسترسي آسان‌تر و سريع‌تر به اطلاعات حاصل از نتايج تحقيقات، نظريه‌هاي علمي، آزمايش‌ها و پژوهش‌ها، بررسي و تجزيه و تحليل مفاهيم، کاربرد فن‌آوري‌ها براي کسب، توليد و توزيع دانش همه از جمله ويژگي‌هايي است که بشر امروز در ورود به جامعه اطلاعاتي يا به عبارت بهتر جامعه جهاني اطلاعاتي با آن‌ها مواجه است و از آن‌ها بهره‌مند مي‌شود.
دموکراسي اطلاعاتي نتيجه توسعه دانايي محوري
او تاكيد كرد: از اين رو هر يک از شهروندان جامعه اطلاعاتي با برخورداري از مواهب دموکراسي اطلاعاتي بوجود آمده در سايه جامعه اطلاعاتي که نتيجه تفکر توسعه بر مبناي دانايي محوري است، مي‌توانند علاوه بر تاثير پذيرفتن از شرايط حاضر، به‌عنوان عامل و حتي شاخصي تاثيرگذار در اشاعه فرهنگ دانش‌محوري در جامعه عمل کنند.
به عقيده برخي كارشناسان، در جامعه اطلاعاتي، راه براي تحقق دموکراسي مستقيم هموار شده است. در دموکراسي منتخب، به دليل نبود امکان حضور مستقيم مردم در فرآيندهاي سياست‌گذاري و تصميم‌گيري، اين حق از سوي آن‌ها به نمايندگاني تفويض مي‌شود که از طريق انتخابات آزاد انتخاب مي‌شوند؛ در نتيجه نهادهاي منتخبي مانند مجلس و نهاد رياست جمهوري شكل مي‌گيرد که از طريق آن‌ها آراء، خواست‌ها و نظرات مردم اعمال شود.
عرف حاكم بر جامعه محدوديت جامعه اطلاعاتي
اميدعلي مسعودي - عضو انجمن ايراني مطالعات جامعه‌ي اطلاعاتي - هم با اشاره به اين كه دموكراسي در جامعه اطلاعاتي بيش‌تر به شكل منطقه‌يي و ملي قابل كنترل است، در اين‌باره معتقد است: در جامعه اطلاعاتي امروز از دموكراسي منطقه‌يي برخورداريم و هر كشوري دستورالعمل خاص خود را در اين زمينه دارد البته در اجماع نظر در اجلاس جامعه اطلاعاتي در پاريس و همچنين دستورالعمل‌هاي آن سعي شد راه‌حل‌هايي بين‌المللي براي حفظ دموكراسي در شبكه و نيز آسيب‌هاي وارده پيدا كنند كه اين امر هم‌چنان در حال پيگيري است.
به عقيده وي قانون اساسي و قوانين عمومي كه مهمترين آن‌ها حفظ حريم خصوصي افراد است و نيز عقايد و عرف حاكم بر جامعه، تنها محدوديت‌هاي موجود در جامعه اطلاعاتي دموكراتيك هستند كه دولت وظيفه نظارت و كنترل آن‌ها را بر عهده دارد، ضمن اين كه رسانه‌ها نيز در چنين جامعه‌اي قطعا فعاليت آزادانه‌تري خواهند داشت كه البته در كشورهايي مانند ايران به دليل فرهنگ ايراني - اسلامي قطعا گستره تازه‌اي در اين حوزه با محدوديت‌هاي خاص خود در مقابل كاربران اينترنتي گشوده خواهد شد.
مفهوم دموكراسي در جامعه اطلاعاتي و سياست
داود زارعيان - دبير كميته ارتباطات بين‌الملل و مجامع جهاني انجمن ايراني مطالعات جامعه اطلاعاتي - با تاكيد بر اينكه مفهوم دموكراسي در جامعه اطلاعاتي با معناي آن در حوزه سياست متفاوت است، اظهار كرد: دموكراسي به معناي انتشار و همچنين دسترسي به اطلاعات به‌راحتي و بدون محدوديت است كه ريشه‌اي قديمي داشته و به منشور سازمان ملل متحد در اين‌باره، در سال 1948 ميلادي مربوط مي‌شود.
وي با اشاره به اين كه در اين منشور، آزادي اطلاعات و نيز آزادي بيان به رسميت شناخته شده بود اما در سال 1966 ميلادي محدوديت‌هايي براي اين آزادي‌ها ايجاد شد، افزود: البته با وجود مطرح بودن اين تفكر و حتي مبناي حقوقي آن در جهان و بويژه غرب و در نهايت سازمان ملل، پيش از شكل‌گيري مفهوم جامعه اطلاعاتي، به دليل نبود تعادل لازم ميان امكانات ارتباطي، چنين دموكراسي و تعادلي برقرار نشد، چراكه بيش‌تر امكانات ارتباطي به كشورهاي پيشرفته و غربي اختصاص داشت و جريان اطلاعات و اخبار يك طرفه بود.
محدوديت انتشار اطلاعات و صيانت از مردم
اين مدرس دانشگاه در ادامه با بيان اينكه با وجود پيشرفت‌هاي صورت گرفته در حوزه وسايل ارتباطي، هم‌چنان تا جهان مطلوب اطلاعاتي فاصله داريم، تصريح كرد: در جامعه اطلاع‌رساني دموكراتيك بايد امكان دسترسي به اطلاعات براي تمامي مردم در تمامي حوزه‌ها به‌ويژه در حوزه‌هاي تخصصي به شكل برابر فراهم باشد. البته محدوديت انتشار اطلاعات امنيتي و نيز اطلاعاتي كه براي صيانت از مردم جامعه بايد پنهان بماند جزو همين دموكراسي است كه در تمامي كشورها نيز رعايت مي‌شود، ضمن اين كه حتي سازمان ملل متحد نيز در سال 1966ميلادي به اين نتيجه رسيد كه آزادي بيان و اطلاعات نيز محدوديت‌هاي خاص خود را داراست.
اطلاعات امنيت ملي استثناء جامعه اطلاعاتي
حسين ابراهيم‌آبادي - عضو انجمن ايراني مطالعات جامعه اطلاعاتي - نيز در اين‌باره مي‌گويد: دموكراسي در جامعه اطلاعاتي مبتني برآزادسازي نظام‌هاي اطلاعاتي، كاهش كنترل دولتي بر اطلاعات و دسترس‌پذير كردن اطلاعات براي تمامي افراد و گروه‌هاي اجتماعي است.
وي با اشاره به اينكه در جامعه اطلاع‌رساني دموكراتيك افراد و گروه‌هاي اجتماعي بايد بتوانند به طور يكسان به اطلاعات مورد نياز دسترسي داشته باشند، افزود: در اين جامعه فرض بر گردش آزاد اطلاعات در همه ابعاد اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و سياسي است؛ بنابراين تنها اطلاعات مربوط به امنيت ملي است كه جزو استثنائات قرار مي‌گيرد.
با توجه به آنچه گفته شد دسترسي به تمامي اطلاعات كشور به جز در موارد خاص، يعني اطلاعات امنيتي و نيز اطلاعاتي كه براي صيانت از مردم جامعه بايد پنهان بماند، از ويژگي‌هاي مهم جامعه اطلاع‌رساني دموكراتيك است. در چنين جامعه‌اي، اطلاعات نه تنها به عنوان اهرمي براي فشار از سوي نهادهاي قدرت مورد استفاده قرار نمي‌گيرد بلكه با ارتقاء سطح آگاهي مردم باعث مي‌شود آن‌ها منافع جمعي و ملي را بر منافع فردي ترجيح داده و به قوانين احترام بگذارند. در چنين وضعيتي نيز مشارکت دموکراتيک مردم به سمت تأمين منافع جمعي و ملي هدايت شده و شفافيت، به اصل و ارزش مهمي در جامعه تبديل مي‌شود كه اين امر نيز قطعا در پيشبرد جامعه به سمت تعالي نقش ويژه‌اي خواهد داشت.
انتهاي پيام
كد خبر: 8802-12166
سرويس: جامعه اطلاعاتي
اساس دموکراسي در جامعه اطلاعاتي دسترسي مردم به اطلاعات است. درواقع اتفاق مهمي كه در حوزه دموكراسي در جامعه اطلاعاتي مي‌افتد اين است كه انحصار اطلاعات به عنوان اهرم پرتوان قدرت، از دست دولت خارج مي‌شود و مردم به اطلاعاتي دسترسي پيدا مي‌كنند که به طور متعارف در انحصار نظام حکومت بوده است، ضمن اينكه بايد توجه داشت بدون دسترسي به اطلاعات، مشارکت مردم در فرآيندهاي سرنوشت‌ساز، از کيفيت لازم برخوردار نخواهد بود.
به گزارش خبرنگار جامعه اطلاعاتي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، كارشناسان معتقدند دموكراسي به معني شكل حكومت با توجه به منابع قدرت است كه بر پايه مقاصدي كه حكومت در پيش مي‌گيرد و برمبناي شيوه و روال كاري كه در تشكيل آن به‌كار گرفته مي‌شود، تعريف شده است؛ در تعريف دموكراسي، ابهام‌ها و دشواري‌هاي جدي، وقتي پا به ميان مي‌گذارند كه بخواهيم از منابع قدرت و حكومت يا مقاصدي كه حكومت در پيش دارد بهره بگيريم.
تحليلگران بر اين باورند كه در نگاه بسياري از سياستمداران، دموكراسي علاوه‌بر دارا بودن ارزش ذاتي براي شهروندان و اهميت ابزاري در تصميمات سياسي، داراي اهميت ساختاري نيز هست. ادعاي دموكراسي مبني بر ارزشمند بودن، تنها بر برخي شايستگي‌هاي خاص متكي نيست بلكه مجموعه‌اي از ارزش‌ها در آن وجود دارد كه اهميت مشاركت سياسي و آزادي در زندگي انسان، اهميت مؤثر محرك‌هاي سياسي در حفظ، تداوم پاسخ‌گويي و مسووليت‌پذيري حكومت‌ها، نقش ساختاري دموكراسي در صورت‌بندي ارزش‌ها و فهم نيازها و نيز حقوق و تكاليف از‌جمله آن‌هاست.
تعريف يكسان دموكراسي در جوامع
شهيندخت خوارزمي - عضو هيات رئيسه انجمن ايراني جامعه‌ي اطلاعاتي - با تاكيد بر اينكه دموکراسي مفهومي است که معناي آن وابسته به شرايط نيست، در اين‌باره معتقد است: دموكراسي در تمامي جوامع، حتي جامعه اطلاعاتي تعريف و معناي يكساني دارد. در جامعه اطلاعاتي هم، دموکراسي به معناي مشارکت و حضور فعال مردم در عرصه‌هايي است که سرنوشتشان تعيين مي‌شود اما در اين جامعه براي تضمين اين حضور و مشارکت، مکانيسم‌هاي کارآمدتري وجود دارد. اصل بنيادين در دموکراسي، احترام به حقوق فردي است که آن نيز در جامعه اطلاعاتي زمينه بروز بيش‌تري مي‌يابد.
همواري راه دموکراسي در جامعه اطلاعاتي
او ادامه داد: در جامعه اطلاعاتي، مردم به زيرساخت پيشرفته ارتباطات دو سويه (شبکه اينترنت) دسترسي دارند که از طريق آن، هم مي‌توانند در جريان فرآيندهاي تصميم‌گيري، تصميم‌سازي، برنامه‌ريزي و سياست‌گذاري قرار بگيرند و هم قادرند در اين فرآيندها به طور مستقيم مشارکت جويند، ضمن اينكه ابزار و نرم‌افزارهاي پرتوان موجود در جامعه اطلاعاتي نيز امکان پردازش اين حجم عظيم اطلاعات و انتقال سريع نتايج را به فرآيند تصميم‌گيري و تصميم‌سازي و البته مردم فراهم آورده است؛ در نتيجه، در جامعه اطلاعاتي راه براي دموکراسي مستقيم هموارتر شده است.
نحوه دسترسي مردم به اطلاعات
خوارزمي در ادامه درباره اطلاعاتي كه با توجه به تعريف دموكراسي در جامعه اطلاعاتي بايد در اختيار مردم قرار بگيرد، گفت: چنين بحثي را تنها در مراحل اوليه شکل‌گيري جامعه اطلاعاتي که زيرساخت ارتباطات و اطلاعات هنوز هوشمند نشده و جامعه صرفا به نسل اول شبکه وب دسترسي دارد، يعني تنها اطلاعات را مبادله مي‌کند و وب semantic و نيز وب اجتماعي هنوز كامل نشده‌اند، مي‌توان طرح کرد.
او گفت: پيدايش Metaverse و ارتقاي سطح تعامل انسان - ماشين به سطحي که در آن نقش اصلي به ماشين‌ها و ابزاري به مراتب هوشمندتر از انسان انتقال مي يابد، اين مساله رنگ مي بازد و جاي خود را به مسائلي از نوع تازه مي‌دهد.
دسترسي به اطلاعات و نظام حاکم بر جامعه
به گفته وي البته در شرايط کنوني اين موضوع که مردم حق دارند به چه اطلاعاتي دسترسي يابند، به نوع نظام حاکم بر جامعه نيز بستگي دارد. اگر دغدغه اصلي نظام حاكم، به جاي توسعه و پيشرفت جامعه و رفاه روزافزون و بهبود مستمر کيفيت زندگي مردم، تحکيم مباني قدرت و حفظ نظام باشد، طبيعي است كه به کمک تکنولوژي‌هاي فيلترينگ و امثال آن، از دسترسي مردم به اطلاعاتي که به تعبير حکومت، مباني قدرت نظام را متزلزل مي‌سازد، جلوگيري مي‌كنند.
به گفته كارشناسان هر قدر شناخت مردم از واقعيت‌ها بيش‌تر و دقيق‌تر باشد، رأي، نظر، خواست و انتظاراتشان واقع‌بينانه‌تر شده و با منافع عمومي همسازتر خواهد بود. در واقع سطح آگاهي مردم از طريق دسترسي به اطلاعات بالا مي‌رود و با آگاهي است که خودآگاهي شکل مي‌گيرد كه از طريق اين خودآگاهي نيز ذهن مردم آماده مي‌شود که منافع جمعي و ملي را بر منافع فردي ترجيح دهند و درنتيجه به قوانين احترام بگذارند. در چنين وضعيتي نيز مشارکت دموکراتيک مردم به سمت تأمين منافع جمعي و ملي هدايت شده و شفافيت، به اصل و ارزش مهمي در جامعه تبديل مي‌شود.
دسترسي مردم به اطلاعات؛ فرصت يا تهديد؟
او اضافه كرد: در مقابل، حکومت‌هاي پاسخ‌گو و خدمتگزاري قرار دارند که هدفشان توسعه و بهبود امور بوده و در اين راه، سياست‌هاي اطلاع‌رساني خود را بر مبناي اصولي کاملا متفاوت تنظيم کرده و دسترسي مردم به اطلاعات را فرصت تلقي مي‌کنند، نه تهديد و به جاي سرمايه‌گذاري سنگين برروي فيلترينگ و اتخاذ سياست‌هاي بازدارنده، توجه خود را به توسعه زيرساخت فني ICT، گسترش دسترسي مردم به اين زيرساخت، کاهش شکاف‌هاي ديجيتال، توانمندسازي مردم و سيستم‌ها و به طور کلي جايگزيني پروژه‌هاي توسعه‌خواه با پروژه‌هاي توسعه‌ستيز معطوف مي‌دارند.
وي افزود: البته با دستيابي به سطوح پيشرفته‌تري از زيرساخت فني - تکنولوژيک در جامعه اطلاعاتي، منع دسترسي مردم به اطلاعات دشوارتر مي‌شود و از آن مهم‌تر، نه تنها انحصار توزيع اطلاعات از دست دولت و نظام حکومت خارج مي‌شود؛ بلکه نظارت و حاکميت دولت بر فرآيند توليد اطلاعات نيز بيش از پيش دشوار مي‌شود و افراد، گروه‌ها و سازمان‌هاي خصوصي بازيگران اصلي اين فرآيندها خواهند شد.
بسط IT و تضعيف مباني دموكراسي؛ آري يا نه؟
سيدرضا نقيب‌السادات - عضو هيات علمي گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبايي - نيز در اين‌باره مي‌گويد: برخي صاحب‌نظران بر اين باورند كه با تعميم و بسط فن‌آوري اطلاعات، مباني دموكراسي در جامعه تضعيف مي‌شود زيرا ماهيت اين فن‌آوري، پيش از آنكه جهت‌گيري دموكراتيك داشته باشد، گرايش تكنوكراتيك را داراست.
به گفته وي ظرفيت روبه رشد سيستم‌هاي اطلاعاتي در زمينه جمع‌آوري، ذخيره‌سازي، تجزيه و تحليل و همچنين ارائه متنوع داده‌ها باعث مي‌شود فرآيند سياست‌گذاري، روز به روز سيستماتيك‌تر وعقلاني‌تري را دارا شود و از روش‌هاي گام به گام وتدريجي فاصله بگيرد؛ بنابراين به‌طور خلاصه مي‌توان گفت تكنوكراتيك كردن فرآيندهاي تدوين و اجرا، در ظرفيت يادگيري آن اثر دارد، ضمن اينكه در اين راستا آزادي بيان تشكل‌ها، قلم و غيره نيز تقويت خواهد شد.
کسب، توليد و توزيع دانش در جامعه اطلاعاتي
نقيب‌السادات اضافه كرد: امکان دسترسي آسان‌تر و سريع‌تر به اطلاعات حاصل از نتايج تحقيقات، نظريه‌هاي علمي، آزمايش‌ها و پژوهش‌ها، بررسي و تجزيه و تحليل مفاهيم، کاربرد فن‌آوري‌ها براي کسب، توليد و توزيع دانش همه از جمله ويژگي‌هايي است که بشر امروز در ورود به جامعه اطلاعاتي يا به عبارت بهتر جامعه جهاني اطلاعاتي با آن‌ها مواجه است و از آن‌ها بهره‌مند مي‌شود.
دموکراسي اطلاعاتي نتيجه توسعه دانايي محوري
او تاكيد كرد: از اين رو هر يک از شهروندان جامعه اطلاعاتي با برخورداري از مواهب دموکراسي اطلاعاتي بوجود آمده در سايه جامعه اطلاعاتي که نتيجه تفکر توسعه بر مبناي دانايي محوري است، مي‌توانند علاوه بر تاثير پذيرفتن از شرايط حاضر، به‌عنوان عامل و حتي شاخصي تاثيرگذار در اشاعه فرهنگ دانش‌محوري در جامعه عمل کنند.
به عقيده برخي كارشناسان، در جامعه اطلاعاتي، راه براي تحقق دموکراسي مستقيم هموار شده است. در دموکراسي منتخب، به دليل نبود امکان حضور مستقيم مردم در فرآيندهاي سياست‌گذاري و تصميم‌گيري، اين حق از سوي آن‌ها به نمايندگاني تفويض مي‌شود که از طريق انتخابات آزاد انتخاب مي‌شوند؛ در نتيجه نهادهاي منتخبي مانند مجلس و نهاد رياست جمهوري شكل مي‌گيرد که از طريق آن‌ها آراء، خواست‌ها و نظرات مردم اعمال شود.
عرف حاكم بر جامعه محدوديت جامعه اطلاعاتي
اميدعلي مسعودي - عضو انجمن ايراني مطالعات جامعه‌ي اطلاعاتي - هم با اشاره به اين كه دموكراسي در جامعه اطلاعاتي بيش‌تر به شكل منطقه‌يي و ملي قابل كنترل است، در اين‌باره معتقد است: در جامعه اطلاعاتي امروز از دموكراسي منطقه‌يي برخورداريم و هر كشوري دستورالعمل خاص خود را در اين زمينه دارد البته در اجماع نظر در اجلاس جامعه اطلاعاتي در پاريس و همچنين دستورالعمل‌هاي آن سعي شد راه‌حل‌هايي بين‌المللي براي حفظ دموكراسي در شبكه و نيز آسيب‌هاي وارده پيدا كنند كه اين امر هم‌چنان در حال پيگيري است.
به عقيده وي قانون اساسي و قوانين عمومي كه مهمترين آن‌ها حفظ حريم خصوصي افراد است و نيز عقايد و عرف حاكم بر جامعه، تنها محدوديت‌هاي موجود در جامعه اطلاعاتي دموكراتيك هستند كه دولت وظيفه نظارت و كنترل آن‌ها را بر عهده دارد، ضمن اين كه رسانه‌ها نيز در چنين جامعه‌اي قطعا فعاليت آزادانه‌تري خواهند داشت كه البته در كشورهايي مانند ايران به دليل فرهنگ ايراني - اسلامي قطعا گستره تازه‌اي در اين حوزه با محدوديت‌هاي خاص خود در مقابل كاربران اينترنتي گشوده خواهد شد.
مفهوم دموكراسي در جامعه اطلاعاتي و سياست
داود زارعيان - دبير كميته ارتباطات بين‌الملل و مجامع جهاني انجمن ايراني مطالعات جامعه اطلاعاتي - با تاكيد بر اينكه مفهوم دموكراسي در جامعه اطلاعاتي با معناي آن در حوزه سياست متفاوت است، اظهار كرد: دموكراسي به معناي انتشار و همچنين دسترسي به اطلاعات به‌راحتي و بدون محدوديت است كه ريشه‌اي قديمي داشته و به منشور سازمان ملل متحد در اين‌باره، در سال 1948 ميلادي مربوط مي‌شود.
وي با اشاره به اين كه در اين منشور، آزادي اطلاعات و نيز آزادي بيان به رسميت شناخته شده بود اما در سال 1966 ميلادي محدوديت‌هايي براي اين آزادي‌ها ايجاد شد، افزود: البته با وجود مطرح بودن اين تفكر و حتي مبناي حقوقي آن در جهان و بويژه غرب و در نهايت سازمان ملل، پيش از شكل‌گيري مفهوم جامعه اطلاعاتي، به دليل نبود تعادل لازم ميان امكانات ارتباطي، چنين دموكراسي و تعادلي برقرار نشد، چراكه بيش‌تر امكانات ارتباطي به كشورهاي پيشرفته و غربي اختصاص داشت و جريان اطلاعات و اخبار يك طرفه بود.
محدوديت انتشار اطلاعات و صيانت از مردم
اين مدرس دانشگاه در ادامه با بيان اينكه با وجود پيشرفت‌هاي صورت گرفته در حوزه وسايل ارتباطي، هم‌چنان تا جهان مطلوب اطلاعاتي فاصله داريم، تصريح كرد: در جامعه اطلاع‌رساني دموكراتيك بايد امكان دسترسي به اطلاعات براي تمامي مردم در تمامي حوزه‌ها به‌ويژه در حوزه‌هاي تخصصي به شكل برابر فراهم باشد. البته محدوديت انتشار اطلاعات امنيتي و نيز اطلاعاتي كه براي صيانت از مردم جامعه بايد پنهان بماند جزو همين دموكراسي است كه در تمامي كشورها نيز رعايت مي‌شود، ضمن اين كه حتي سازمان ملل متحد نيز در سال 1966ميلادي به اين نتيجه رسيد كه آزادي بيان و اطلاعات نيز محدوديت‌هاي خاص خود را داراست.
اطلاعات امنيت ملي استثناء جامعه اطلاعاتي
حسين ابراهيم‌آبادي - عضو انجمن ايراني مطالعات جامعه اطلاعاتي - نيز در اين‌باره مي‌گويد: دموكراسي در جامعه اطلاعاتي مبتني برآزادسازي نظام‌هاي اطلاعاتي، كاهش كنترل دولتي بر اطلاعات و دسترس‌پذير كردن اطلاعات براي تمامي افراد و گروه‌هاي اجتماعي است.
وي با اشاره به اينكه در جامعه اطلاع‌رساني دموكراتيك افراد و گروه‌هاي اجتماعي بايد بتوانند به طور يكسان به اطلاعات مورد نياز دسترسي داشته باشند، افزود: در اين جامعه فرض بر گردش آزاد اطلاعات در همه ابعاد اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و سياسي است؛ بنابراين تنها اطلاعات مربوط به امنيت ملي است كه جزو استثنائات قرار مي‌گيرد.
با توجه به آنچه گفته شد دسترسي به تمامي اطلاعات كشور به جز در موارد خاص، يعني اطلاعات امنيتي و نيز اطلاعاتي كه براي صيانت از مردم جامعه بايد پنهان بماند، از ويژگي‌هاي مهم جامعه اطلاع‌رساني دموكراتيك است. در چنين جامعه‌اي، اطلاعات نه تنها به عنوان اهرمي براي فشار از سوي نهادهاي قدرت مورد استفاده قرار نمي‌گيرد بلكه با ارتقاء سطح آگاهي مردم باعث مي‌شود آن‌ها منافع جمعي و ملي را بر منافع فردي ترجيح داده و به قوانين احترام بگذارند. در چنين وضعيتي نيز مشارکت دموکراتيک مردم به سمت تأمين منافع جمعي و ملي هدايت شده و شفافيت، به اصل و ارزش مهمي در جامعه تبديل مي‌شود كه اين امر نيز قطعا در پيشبرد جامعه به سمت تعالي نقش ويژه‌اي خواهد داشت.
انتهاي پيام
كد خبر: 8802-12166