فرهنگ اصطلاحات جغرافیای طبیعی

[*FATIMA*]

Aa
اصطلاح گرفته شده از زبان مردم جزیره هاوایی که " آه آه " تلفظ می گردد و گاه برای گدازه ی تکه تکه شده به کار برده می شود . گدازه بعد از بیرون ریختن از منفذ اولیه جریان یافته و به شکل های گوناگون درمی آید که یکی از آنها aa است . روانه سرد شده گدازه در aa در قسمت فوقانی بی شکل است و حاوی حباب هایی با اندازه های مختلف است . نظریات تشکیل این گدازه به این شرح است :
1/ بعد از بیرون ریختن پیروماگما ، اپی ماگما بر روی آن جریان بافته و آن را حفر می نماید .
2/ روانه های جریان یافته در حین انجماد در قسمت فوقانی حبابدار می شوند و مانند پائوائو زودتر از قسمت درونی منجمد می گردد . در بعضی مواقع قطعات بزرگی در روی aa دیده می شود که از پیدا شدن مواد اولیه و چسبیدن آنها بر روی مواد ثانویه به وجود آمده است
3/ روانه به حالت طبیعی جلو آمده و قسمت فوقانی چین می خورد و بعد به یک شیب تند می رسد و قسمت پیشانی در این شیب چین نخورده و به قطعات مختلف تقسیم می شود و احیاناً روی هم قرار می گیرد که ممکن است حبابدار باشد . برآمدگیهای 2 یا 3 متری که بر روی aa دیده می شود ، از انباشته شدن سنگ هاست یا به علت رها شدن گازهای محبوس در گدازه است که گدازه را بالا کشیده و ناهمواری به وجود می آورد .


aba
مقیاسی برای اندازه گیری عرض جغرافیایی


ablation
فرساب
1/ حمل و جابجایی از جی به جای دیگر ، این لغت امروزه بیشتر به بر جای گذاشته شدن یخ به وسیله یخچال که عمدتاً با ذوب و تبخیر و تکه تکه شدن قطعات بزرگ یخی انجام می شود ، اطلاق می گردد
2/ حمل و نقل مواد خرد شده سنگ ها به وسیله جریان باد


abrasion
بیرون زدن و لخت شدن قسمتی از سطح زمین بر اثر عمل باد ، آب و یا یخ . قسمت بیرون زده مورد استفاده حرکت خرده ریزه هایی مثل شن و ماسه قرار می گیرد
عمل آبهای جاری و موقت و اثر دریاها در سواحل در به وجود آوردن چنین پدیده ای نیز قابل توجه است

absolute Drought
خشکی مطلق
در انگلستان به دوره ای گفته می شود که طی آن میزان ریزش های جوی طی 15 روز برابر 1/0 اینچ باشد . این تعریف مورد قبول جغرافیدانان نیست . حداکثر خشکی مطلق ثبت شده در کشورهای واقع شده در روی مدارات رأس السرطان و رأس الجدی می باشد که مقدار باران سالانه آنها بین 20 تا 25 میلیمتر است

absolute humidity
رطوبت مطلق
مقدار بخار آب موجود در یک واحد حجم از هوا و یا وزن بخار آب در واحد حجم هوا . رطوبت مطلق معمولاً به صورت گرم در فوت مکعب و یا گرم در سانتیمتر مکعب بیان می شود . این اصطلاح گاه اشتباهاً به فشار بخاردر هوا نیز اطلاق می گردد .

absolute maximum temprature
دمای حداکثر مطلق
حداکثر دمایی که در یک دوره معین مثلاً در یک روز ، هفته ، یا ماه و یا سال در یک محل به ثبت رسیده است

absolute minimum temprature
دمای حداقل مطلق
حداقل دمایی که در یک دوره معین مثلاً در یک روز ، هفته یا ماه و یا سال در یک محل به ثبت رسیده است

abyssal
مغاکی ، منطقه ژرف
منطقه عمیق دریاها و اقیانوس ها از عمق 2000 متر بیشتر . در این منطقه به علت نرسیدن نور خورشید ، زندگی گیاهی وجود ندارد ، ولی برخی جانوران خود را با این منطقه تطبیق می دهند . کمبود درجه حرارت ، غذا و اکسیژن از عوامل محدود کننده زندگی در این منطقه از اقیانوس ها و دریاهاست . شرایط زیست در کف اقیانوس در اعماق زیاد بسیار متفاوت است . تاریکی مطلق حکم فرماست و مساحات وسیعی به وسیله گل های قرمز رنگ پوشیده شده است .

abyssal deposits
رسوبات ناحیه عمیق
مواد جامدی که کف ناحیه عمیق اقیانوس ها و دریاها را پوشانیده اند

abyssal rocks
سنگ های مغاکی
سنگ های منطقه عمیق اقیانوس ها و دریاها

accumulated temperature
مجموعه درجات حرارتی در یک دوره معین در یک محل خاص ، مثلاً در یک روز . این مجموعه درجات حرارتی برای رشد گیاهان اثرات خاص دارد . این میزان درجه حرارت در انگلیس حدود 5/5 درجه سانتیگراد است و گیاه می تواند در این درجه حرارت به رشد خود ادامه دهد . درجه حرارت مذکور اساس رشد گیاه تلقی می شود و در هواشناسی کشاورزی دارای اهمیت خاصی است

accumulation , mountain of
کوه ناشی از انباشته شدن و تراکم مواد . بهترین مثال در این مورد کوه های آتشفشانی است . کوه های تراکمی معمولاً ابعاد وسیع داشته و شکل منظمی دارند و دارای قلل مجزا می باشند . گنبدهای نمکی را نیز می توان از این گونه کوه ها برشمرد

actinometer
پرتوسنج
وسیله ای که با آن شدت حرارت اشعه خورشید را اندازه گیری می کنند

active volcano
آتشفشان فعال

adiabatic
آدیاباتیک ، بی در رو
تغییر درجه حرارتی را گویند که همراه با انبساز و انقباض هوا در اثر تغییر ارتفاع اتفاق می افتد . میزان گرم شدن و سرد شدن آدیاباتیک توده های هوای خشک یا اشباع نشده طی حرکت عمودی مداوم بوده و حدود 10 درجه سانتیگراد برای هر 1000 متر است . این میزان تغییر درجه حرارت به نام میزان آدیاباتیک خشک خوانده می شود . میزان سرد شدن هوای در حال صعود به طور قابل توجهی بیش از کاهش عمودی است . در این حالت تغییر درجه حرارت به مقدار 6 درجه سانتیگراد برای هر 1000 متر است

adret
دامنه آفتابگیر
دامنه ای که کم و بیش به طرف استوا قرار گرفته و به مقدار قابل توجهی از اشعه خورشید استفاده کرده و در طول روز گرم می شود . این اصطلاح عموماً برای کوه های آلپ مورد استفاده قرار می گیرد . در نیمکره شمالی ، این دامنه ها رو به جنوب و در نیمکره جنوبی ، رو به شمال قرار می گیرند . در این دامنه ها حاصلخیزی محصولات کشاورزی بیشتر است .

advection
انتقال به وسیله حرکت افقی هوا و معمولاً به انتقال گرما به وسیله حرکت افقی هوا گفته می شود و بنابراین مخالف convection است . بهترین مثال در این مورد حرکت هوا و انتقال گرما از منطقه استوایی ، از عرض های جغرافیایی پایین به طرف عرض های جغرافیایی بالاست


ادامه دارد ...
تهیه و تنظیم : سایت علمی نخبگان جوان

[*FATIMA*]

advection fog
مه ناشی از عمل انتقال و حرکت افقی توده هوا که در روی یک سطح سرد به وجود می آید و بنابراین توده هوای سرد شده به زیر نقطه شبنم می رسد . این پدیده ممکن است در روی دریا و یا خشکیها پدید آید .
تکرار وقوع این گونه مه ها در سواحل خارجی نیوفوندلند ( شرق کانادا ) هنگامی صورت می گیرد که رطوبت گرم هوا به منطقه گلف استریم رسیده و به طرف شمال حرکت میکند و جریان سرد لابرادور را قطع کرده و با آن برخورد می نماید .

aeolian
بادی ، ایجاد شده بوسیله باد
معمولاً به رسوباتی گفته میشود که به وسیله باد حمل شده و بر روی زمین نمهاده شده باشند مثل لس ها و شن های بیابانها و تپه های ماسه ای

aerocartograph
دستگاهی که به وسیله آن از روی عکس های هوایی ، نقشه های برجسته یا توپوگرافی تهیه می شود .

aerocarttography
تهیه نقشه های برجسته یا کارتوگرافی به وسیله دستگاه مخصوص

aerography
علم تشریح خواص و ابعاد و خصوصیات اتمسفر زمین

aerohydrotherapy
اقلیم درمانی
معالجه امراض به وسیله آب و هوا

aerology
هواشناسی
علمی که درباره اتمسفر زمین بحث میکند

aestuary
خلیج دهانه ای
خور یا دهانه ای که تشکیل خلیج کوچکی را می دهد

aethirascope
وسیله اندازه گیری تغییر و انحراف پرتو افکنی خورشید و وضعیت جوی

afer
باد جنوب غربی

affluent
شاخه آبی که از یک رود کوچکتر وارد رود بزرگتر می شود

afforestation
جنگل کاری
مراحلی که طی آن یک منطقه به جنگل تبدیل می شود و معمولاً برای منطقه ای به کار می رود که قبلاً در آن جنگل وجود نداشته است

afrasian
آفریقا - آسیا
منطقه ای شامل صحرای بزرگ آفریقا که از اقیانوس اطلس تا دریای سرخ و عربستان در آسیا امتداد دارد

African Tornado
گردباد آفریقایی

affer - glow
تابش انوار خورشید که گاه در مناطق کوهستانی بعد از غروب آفتاب دیده می شود و هنگامی اتفاق می افتد که خورشید حدود 3 یا 4 درجه در زیر خط افق قرار گرفته است

agglomerate
جوش آتشفشانی
توده سنگی خلل و فرجدار که از برون ریزی مواد گدازه آتشفشان ها حاصل می شود و معمولاً حفره های آنها زاویه دار است . آگلومراها با خاکسترهای آتشفشانی تفاوت دارند ، زیرا اندازه آنها بزرگتر است

agglomeration
تراکم مواد مذاب آتشفشانی

aggradation
مراحلی که طی آن مواد رسوبی در یک منطقه بر جای می مانند و آن ناحیه بالاتر از نواحی اطراف می شود . این اصطلاح عمدتاً برای رودخانه ای به کار می رود که مواد رسوبی در کف بستر آن برجای می مانند و بنابراین باعث افزایش شیب بستر رود می شوند

agonic line
خط بی میل
خطی در روی نقشه که مکان های دارای زاویه انحراف مغناطیسی مساوی صفر را به یکدیگر متصل می کند ببرای مثال : مکان هایی که عقربه قطب نما در آنجاها درست نقطه شمال را نشان می دهد . روی هم رفته زاویه انحراف با زیاد شدن فاصله ازین خط ، افزایش پیدا می کند .

agronomy
رشته ای از کشاورزی که به صورت علمی درباره پرورش محصولات کشاورزی بحث می کند . مسائلی که در این رشته مورد بحث قرار می گیرد عبارتند از انواع آفات گیاهی و انتشار آنها . حفاظت و مدیریت خاک ، حاصلخیزی خاک و سایر مسائل .


تهیه و تنظیم : سایت علمی نخبگان جوان

[*FATIMA*]

alques mortes
مرداب رود
آب راکدی که در اثر تغییر مسیر رود در یک قسمت باقی می ماند


air gap
افتادگی فشار در داخل توده های هوا با فشار زیاد


air mass
توده هوا
توده هوایی با خصوصیات کمابیش یکسان که در روی یک منطقه وسیع گسترده می شود و به وسیله جبهه ها محدود می گردد . توده های هوا معمولاً برحسب منطقه ای که از آن منشأ می گیرند دسته بندی میشوند


Aitoff's projection
سیسم تصویری آیتوف
نوعی سیستم تصویری مخروطی از نقشه که در آن مساحت ثابت است . در این سیستم خط استوا به عنوان محور افقی و نصف النهار مرکزی به عنوان محور قائم به کار می رود . نقشه مناطقی که در مرکز تصویر قرار می گیرند دارای دقت کامل است ولی از مرکز به اطراف نقشه از دقت آن کاسته می شود


albedo
آلبدو
نسبت میان تشعشعات خورشیدی که به یک جسم غیر درخشان برخورد می کند با میزان انعکاس آن در هوا را آلبدو می گویند .


alcoholic minimum thermometer
دماسنج الکلی حداقل
نوعی دماسنج الکلی که برای اندازه گیری حداقل دما در یک محل در یک دوره معین مورد استفاده قرار می گیرد . علت استفاده از الکل در این دماسنج ها آن است که نقطه انجماد الکل بسیار پایین است و می تواند سرماهای شدید را نشان دهد . در داخل این دماسنج نشانه ای فلزی قرار دارد که همراه الکل حرکت کرده و در حداقل دما می ایستد . هواشناسان می توانند از روی این نشانه ، حداقل دمایی را که در محل در یک دوره معین وجود داشته یادداشت نمایند . برای بازگردانیدن نشانه به سطح الکل از یک آهنربا استفاده می کنند


alidade
الیداد
وسیله ساده ای که نقشه برداری مورد استفاده قرار می گیرد . این وسیله برای مشاهده و اندازه گیری فاصله اشیا و تعیین زاویه به کار می رود .


alize
آلیزه ، باد تجارتی


alkali flat
منطقه پوشیده از مواد قلیایی در داخل یک منطقه خشک . در فصل خشک ، آب این منطقه تبخیر شده و به صورت ناحیه ای برهنه از گل خشک سخت شده درمی آید که پوشیده از نمک های قلیایی است . در بارندگی های سنگین این منطقه به صورت دریاچه ای کم عمق و گل آلود درمی آید


allerod
دوره ای در پایان آخرین دوره یخچالی که توأم با گرم شدن هوا بوده و باعث ناپدید شدن یخچال ها شده است . این دوره بین 11000 تا 12000 سال قبل بوده است


allitique
در منطقه بین المدارین ، هوازدگی شیمیایی مهمترین عامل تغییر چهره زمین است . گرمای زیاد باعث انحلال سیلیس شده و به وسیله آب های قابل نفوذ از منطقه خارج می شود و فقط املاح آلومینیم و برخی از اکسیدهای آهن به صورت نامحلول بر جای می مانند . این نوع تجزیه مواد آلیتیک یا فرآلیتیک نام دارد


Allochton
تئوری دگرجای در تشکیل زغال سنگ ها
در این تئوری گفته می شود که بقایای گیاهان از جاهای دیگر به وسیله عوامل مختلف بیرونی مثل آبهای جاری انتقال یافته و در نقطه دیگر رسوب کرده اند . به طوری که آثار ریشه گیاهان و درختان تنومند نیز در ساختمان زغال سنگ ها مشاهده می شوند که با جنس گیاهان محلی یکسان نیستند و این نظر را تقویت می کنند .


alluvial cone
مخروط آبرفتی ، مخروط افکنه
نوعی بادزن آبرفتی که در آن عمق نهشته ها زیاد و سطح آن به صورت سراشیبی است . این نوع آبرفت ها بر اثر بر جای گذاشته شدن سریع مواد و تبخیر شدید آب جویبارهای حامل مواد ایجاد می شوند و نهشته ها در آنها دارای نظم و ترتیب اند و از مواد درشت به مواد ریز ختم می شوند






alluvial fan
بادزن آبرفتی ، پنجه آبرفتی
بر جای ماندن مواد حمل شده توسط رود به هنگام ورود به یک سطح یا دره باز به شکل خاصی صورت می گیرد که بادزن آبرفتی نامیده می شود . بادزن آبرفتی گاه در ابعاد وسیعی به وجود می آید و در صورتی که جویبارها نزدیک به هم باشند به یکدیگر پیوسته و جلگه ممندی را به وجود می آورند


alluvial plain
قسمتی از حاشیه رود و یا قسمت انتهایی آن که آبرفت در آنجا بر جای مانده باشد


alluvium
آبرفت ، ته نشست
مواد سنگی مازاد مثل شن ، ماسه ، رس که یک رود آنها را به حالت معلق با خود حمل می کند و برای ته نشین کردن آنها ، نیرویی به آنها وارد نمی آورد . زمین های حاصلخیز جهان در آبرفت های دلتای رودهای بزرگ و یا در انتهای دره این رودها قرار گرفته اند و محل سکونت عده زیادی از افراد بشر می باشند


Alpine
آلپی
متعلق به آلپ و اغلب به مناطق مرتفعی گفته می شود که در سیستم کوهزایی آلپی به وجود آمده اند . به نوعی اقلیم ، ناهمواری های یخچالی ، زندگی گیاهی نیز که مشابه آلپ های اروپا باشد ، گفته می شود .


alps
آلپ
اصطلاحی علمی که به طور خاص برای یک سیستم چین خوردگی کوهستانی در اروپا به کار می رود . از خصوصیات این کوهستان چمنزارهای آلپی ، دامنه های نسبتاً ملایم و دره های U شکل یخچالی است


altimeter
فرازیاب ، ارتفاع سنج ، اوج نما
نوعی فشارسنج خشک که در هواپیما به کار می رود و از روی درجه بندی که دارد ، ارتفاع تقریبی محل پرواز از سطح دریاهای آزاد خوانده می شود .


altiplanation
بر روی شیب های تند سنگی در منطقه فرسایش مجاور یخچالی ایوان هایی ایجاد می شود که آلتی پلنیشن نام دارند .
تهیه و تنظیم : سایت علمی نخبگان جوان

[*FATIMA*]

altiplanicie

دشت مرتفع ، فلات



altiplano

دشت مرتفع غرب بولیوی در آندهای امریکای جنوبی یک فلات مرتفع در ارتفاع تقریبی 3700 متری بین حوضه های داخلی میان کوردیلراهای شرقی و غربی قرار گرفته که قسمت اعظم آن در بولیوی غربی است و از جهت شمال به پرو و از جنوب به آرژانتین محدود شده است . این منطقه شامل دریاچه های تی تی کا و پوپو نیز می باشد



altitonant

اسمان غرش
صدای رعد آسمانی که بعد از صاعقه شنیده می شود



altitude

1/ ارتفاع عمودی از سطح دریاهای آزاد که معمولاً به متر بیان می شود
2/ فاصله زاویه ای از افق . مثلاً فاصله زاویه ای یک جرم آسمانی از یک سطح افقی



altocumulus

آلتوکومولوس ، کومولوس مرتفع
التوکومولوس با علامت اختصاری Ac توده های ابر کروی شکل و عریضی که به صورت امواجی دیده می شوند و آسمان را می پوشانند . وجه تمایز این ابرها با ابرهای سیروکومولوس شکل توده ای و تکه های کروی شکل بزرگتر آنهاست که اغلب سایه دار نیز هستند . ارتفاع این ابرها بین 4600 تا 6000 متر است



altocumulus castellatus

نوعی ابر التوکومولوس که در آن مقداری ذرت ریز ابر در قسمت فوقانی گسترده شده است . این نوع ابر در قسمت بالایی ثابت بوده و توأم با رعد است


altostratus
التوستراتوس
از انواع ابر با علامت اختصاری As ، ابرهای یکنواخت و متحدالشکل خاکستری رنگ متمایل به آبی با ترکیبی پرمانند . این ابر مانند ابرهای شخیم سیرواستراتوس بوده و غالباً به تدریج به صورت آن در می آید . از ضخامت این ابر انوار خورشید و ماه به صورت رنگ پریده ای عبور می کنند . این ابر عموماً توأم با بارندگی مداوم در ناحیه وسیع می باشد . ارتفاع این ابر 3000 تا 4600 متر است


aluviom
1/ ته نشست ، شست و شوی کناره ساحل به وسیله آب دریا ، به دست آوردن زمین از طریق ته نشین ساختن مواد
2/ سیل ، طغیان ، مد آب دریا
3/ قسمتی از زمین که در کنار دریاست و در اثر رسوب مواد جزء ملک یا زمین کسی شده است


ambrechite
امبر شیت
نوعی گنیس میگمانیتی که چشم های فلدسپاتها در آن فراوانند و در قسمت فوقانی گرانیت های آناتکسی و بالای آناتکسیت ها قرار می گیرند


amorphism = amorphia
بی شکلی
حالتی که در برخی بلورهای تشکیل دهنده سنگ یافت می شود و اتم های تشکیل دهنده این بلورها ، بی نظم بوده و نور را در تمام جهات به صورت یکنواخت پخش می کنند . از دیگر خواص فیزیکی این بلورها ، انتشار حرارت و انتقال فشار در تمام جهات به صورت یکسان است


amplitude compass
قطب نمایی که برای اندازه گیری دامنه های کوهستانی به کار می رود و صفر آن در شرق و غرب قرار دارد


anabatic wind
باد آناباتیک
بادی محلی که در طول روز بر اثر عبور هوا از دره ها و شیب دامنه ها به وجود می آید . دامنه ها در طول روز به وسیله اشعه خورشید گرم می شود و هوا به صورت جریان کنوکسیونی به حرکت درمی آید و باد آناباتیک به وقوع می پیوندد . بنابراین بادی است که به طور متناوب در شب ها به باد کاتاباتیک تبدیل می شود


analemma
شاخصی که درجه تمایل اشعه خورشید را در هر روز سال در عرض های جغرافیایی مختلف نشان می دهد


anatexite
اناتکسیت
نوعی گنیس گرانیتی شده یا میگمانیتی که در زیر آمبرشیت ها واقع شده اند و لایه های میکا در آنها وضع نامنظم و پیچیده ای به خود می گیرند


anemograph
بادنگار
نوعی بادسنج که تغییرات و جهت باد را ثبت می کند . از رایج ترین این نوع بادنگارها ، نوع لوله ای دینز است که در آن فشار باد لوله ای را باز می کند و در قسمت دیگر لوله ، محل سرپوشیده ای وجود دارد . فشار باد از طریق لوله به یک قلم ثبات متحرک منتقل می شود و آن را به حرکت درمی آورد . این قلم بر روی کاغذ دوار استوانه ای ، سرعت و جهت باد را ثبت می کند


anemogram
بادنگاشت
حاصل ثبت مداوم سرعت و یا جهت باد که به وسیله بادنگار صورت می گیرد


anemography
شرح کیفیت باد


anemology
بادشناسی
علم بررسی حالات ، جهت ، سرعت ، کیفیت و اثرات باد


anemometer
بادسنج
وسیله ای که شدت و جهت باد را با آن اندازه گیری می کنند . سرعت و یا شدت وزش باد عبارت است از مسافتی که باد در واحد زمان طی می کند . مهمترین نوع بادسنج ، بادسنج رابینسون است که دارای سه نیمکره فلزی سبک و توخالی است که پروانه بادسنج نامیده می شود و در جهت معین در حول محور خود می چرخد و نیز دارای صفحه شمارشگر مدرج و عقربه دار است و در نتیجه تعداد دورهای پروانه سرعت باد را نشان می دهد .


anerold barometer
فشارسنج خشک
نوعی فشارسنج فلزی به شکل جعبه ای که داخل آن از هوا تخلیه شده و بدنه آن از نوعی فلز است که فشار هوا باعث تغییر شکل آن می شود . فشار هوا جعبه را تغییر شکل داده و این تغییر شکل به وسیله چند اهرم به عقربه ای منتقل می شود که در برابر صفحه ای مدرج قرار گرفته و دارای تقسیمات میلیمتری است که مقدار فشار هوا را معلوم می کند .
دستگاه مذکور برحسب ارتفاع محل آزمایش تنظیم می شود . به طوری که می توان فشار محل مورد اندازه گیری را با فشار کنار دریا اصلاح نمود




تهیه و تنظیم : سایت علمی نخبگان جوان