mamad79
15th May 2013, 11:11 PM
کمانچهاز ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
کمانچه
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Hasht-Behesht_Palace_kamancheh.jpg/200px-Hasht-Behesht_Palace_kamancheh.jpg (http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hasht-Behesht_Palace_kamancheh.jpg?uselang=fa)
رده‌بندی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2)
سازهای زهی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D9%87% DB%8C)
محدودهٔ صوتی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%87_%D8%B5%D9%88% D8%AA%DB%8C)
سازهای مرتبط (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2)
رباب (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%A8)
قیچک (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%82%DB%8C%DA%86%DA%A9)
کَمانچه یکی از سازهای ایرانی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C) و موسیقی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C) خاور زمین است. این ساز علاوه بر شکم، دسته و سر، در انتهای تحتانی ساز پایه نیز دارد که روی زمین یا زانوی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%A7%D9%86%D9%88) نوازنده قرار می‌گیرد.
اولین نشانه‌های تاریخی در مورد کمانچه در کتاب موسیقی الکبیر اثر ابونصر فارابی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%86%D8%B5%D8%B1_%D9%81%D8%A7% D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C) در قرن چهارم هجری دیده شده‌است. او در این کتاب از کمانچه با نام عربی آن، رباب یاد می‌کند. کمانچه در دوران صفویه و قاجاریه جزو سازهای اصلی موسیقی ایران بوده‌است. نخستین صدای ضبط‌شده کمانچه به اوایل قرن بیستم میلادی بر می‌گردد.تاریخچه
[ویرایش (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9% 87&action=edit§ion=1)]شکل ظاهری [ویرایش (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9% 87&action=edit§ion=2)]شکم ساز کروی و توخالی است که مقطع نسبتا کوچکی از آن در جلو به دهانه‌ای اختصاص یافته و روی دهانه پوست (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%B3%D8%AA) کشیده شده و بر روی پوست، خرکی تقریبا شبیه به خرک تار و نه کاملا عمود بر سیم‌ها قرار گرفته‌است. دستهٔ ساز، لوله‌ای تو پر است و به طور نامحسوس به شکل مخروط وارونه خراطی شده‌است. انتهای بالایی این لوله؛ توخالی و در طرف جلو شکاف دارد که نقش جعبهٔ گوشی‌ها را می‌یابد. دسته فاقد پرده میباشد. سر ساز متشکل است از جعبهٔ گوشی‌ها که در دو طرف آن هر یک دو گوشی کار گذاشته شده و یک قبه که در بالای جعبه قرار گرفته‌است. طول ساز تا سر قبه حدود ۸۰ سانتی متر است.
این ساز جز دسته سازهای زهی است. کمانچهٔ امروزی دارای ۴ سیم میباشد. کمانچه در زمان قدیم فقط سه سیم داشته[۱] (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9%87#cite_note-farabisoft-1) و احتمالاً از زمان ورود ویولن (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%88%D9%84%D9%86) به ایران (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86) به تقلید از آن سیم چهارم به آن افزوده شده‌است. این سیم‌ها به موازات درازای ساز گستردگی دارد و آوای آن خیلی خوش و دلکش میباشد. این گرانبها ساز می‌تواند آواهای گوناکون بسیاری را برآرد. آوا دهی گسترده کمانچه این ساز را پادشاه سازها ساخته و در همنوازی بزرگترین پایه خنیاگری در خاور زمین و بویژه زادگاهش ایران است. کاسه صوتی این ساز از چوب توت است که با برش‌های از عاج تزیین شده‌است.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/1/18/Kamancheh.JPG/250px-Kamancheh.JPG (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Kamancheh.JPG )
http://bits.wikimedia.org/static-1.22wmf3/skins/common/images/magnify-clip-rtl.png (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Kamancheh.JPG )
کمانچه شش تکه ترکه‌ای پشت باز اثرمحمدحسن کاکاوند (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AD%D8% B3%D9%86_%DA%A9%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%A F&action=edit&redlink=1&preload=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%A C%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8 C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C&editintro=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8 %AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%A A%DB%8C%D8%B3&summary=%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%DB%8C%DA%A 9+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D9%86%D9%88+%D8% A7%D8%B2+%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82+%D8%A7%DB%8C%D8% AC%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1&nosummary=&prefix=&minor=&create=%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA+%DA%A9%D8%B1%D8%AF %D9%86+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%AC%D8%AF %DB%8C%D8%AF) [۲] (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9%87#cite_note-2)، موزه فلک‌الافلاک (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%81%D9%84%DA%A9%E2%80% 8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%81%D9%84%D8%A7%DA%A9)
کوک [ویرایش (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9% 87&action=edit§ion=3)]کوک کمانچه (نسبت فاصله سیم‌ها به یکدیگر) در دستگاه‌های مختلف موسیقی ایرانی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C_%D8%A7%DB%8C% D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C) تفاوت می‌کند. معمول ترین کوک این است که سیم‌های اول و دوم نسبت به هم فاصله چهارم (یا پنجم) داشته، سیم سوم یک اکتاو بم تر از سیم اول و سیم چهارم یک اکتاو بم تر از سیم دوم میباشد. به این صورت که کوک اصلی و رایج کمانچه می لا ر سل میباشد و از جمله می‌توان به کوک‌های رِ لا رِ سل (برایدستگاه نوا (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%86%D9%88% D8%A7)) می لا رِ لا (برای ماهور (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%A7% D9%87%D9%88%D8%B1)) و می لا می لا (برای همایون (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%87%D9%85% D8%A7%DB%8C%D9%88%D9%86)، اصفهان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D9%88%D8%A7%D8%B2_%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87% D8%A7%D9%86)، چهارگاه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%DA%86%D9%87% D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87)، ماهور (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%A7% D9%87%D9%88%D8%B1) و راست‌پنجگاه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%B1%D8%A7% D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D9%86%D8%AC%DA%AF%D8%A7 %D9%87)) اشاره کرد.
طرز نواختن [ویرایش (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9% 87&action=edit§ion=4)]نوازندهٔ ساز در حالت نشسته پایهٔ کمانچه را روی زمین (یا صندلی) یا زانو قرار می‌دهد. ساز در موقع اجرا کمی حول محور خود می‌چرخد و همین عمل تماس آرشه با سیم‌ها را آسان تر می‌کند. نوازنده ساز را به طور قائم در دست چپ می‌گیرد و انگشتان همان دست را روی دسته می‌لغزاند و آرشه را با دست راست به سیم‌ها تماس می‌دهد.
نوازندگان شاخص [ویرایش (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9% 87&action=edit§ion=5)]از شاخص‌ترین کمانچه‌نوازان ایرانی می‌توان به علی‌اصغر بهاری (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B5%D8%BA%D8%B 1_%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1%DB%8C)، رحمت الله بدیعی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D8%AD%D9%85%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_ %D8%A8%D8%AF%DB%8C%D8%B9%DB%8C) و مجتبی میرزاده (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AC%D8%AA%D8%A8%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%B1% D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87) اشاره کرد[۳] (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9%87#cite_note-3). برخی از نوازندگان شاخص معاصر عبارتند از:
اردشیر کامکار (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%A7% D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1)[۴] (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9%87#cite_note-4)
سعید فرجپوری (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%B9%DB%8C%D8%AF_%D9%81%D8%B1%D8%AC%D9%BE% D9%88%D8%B1%DB%8C)[۵] (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9%87#cite_note-5)
داوود گنجه‌ای (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AF_%DA%AF%D9%86%D8%AC% D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C)
کیهان کلهر (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D9%84%D9%87% D8%B1)[۶] (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9%87#cite_note-6)
علی اکبر شکارچی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1_%D8%B4 %DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%86%DB%8C)
درویش‌رضا منظمی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D8%B1%D8%B 6%D8%A7_%D9%85%D9%86%D8%B8%D9%85%DB%8C)
سهراب پورناظری (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%A8_%D9%BE%D9%88%D8%B1% D9%86%D8%A7%D8%B8%D8%B1%DB%8C)
مهدی باقری (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D9%82%D8%B1% DB%8C)
مهدی آذرسینا (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%A2%D8 %B0%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D9%86%D8%A7&action=edit&redlink=1&preload=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%A C%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8 C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C&editintro=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8 %AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%A A%DB%8C%D8%B3&summary=%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%DB%8C%DA%A 9+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D9%86%D9%88+%D8% A7%D8%B2+%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82+%D8%A7%DB%8C%D8% AC%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1&nosummary=&prefix=&minor=&create=%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA+%DA%A9%D8%B1%D8%AF %D9%86+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%AC%D8%AF %DB%8C%D8%AF)[۷] (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9%87#cite_note-7)
فرج علیپور (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%AC_%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%BE%D9%88% D8%B1) [۸] (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9%87#cite_note-8)[۹] (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9%87#cite_note-9)
سازندگان شاخص [ویرایش (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9% 87&action=edit§ion=6)]
رضا ژاله (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%DA%98%D8%A7%D9%84%D9%87)
ابراهیم قنبری مهر (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85_%D9%82% D9%86%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D9%87%D8%B1)
قدرت الله کردی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_ %DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C)
محمدحسن کاکاوند (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AD%D8% B3%D9%86_%DA%A9%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%A F&action=edit&redlink=1&preload=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%A C%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8 C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C&editintro=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8 %AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%A A%DB%8C%D8%B3&summary=%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%DB%8C%DA%A 9+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D9%86%D9%88+%D8% A7%D8%B2+%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82+%D8%A7%DB%8C%D8% AC%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1&nosummary=&prefix=&minor=&create=%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA+%DA%A9%D8%B1%D8%AF %D9%86+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%AC%D8%AF %DB%8C%D8%AF)
حسین قلمی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%82%D9%84%D9%85%DB%8C)
سعید ملکی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B9%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D9 %84%DA%A9%DB%8C&action=edit&redlink=1&preload=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%A C%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8 C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C&editintro=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8 %AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%A A%DB%8C%D8%B3&summary=%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%DB%8C%DA%A 9+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D9%86%D9%88+%D8% A7%D8%B2+%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82+%D8%A7%DB%8C%D8% AC%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1&nosummary=&prefix=&minor=&create=%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA+%DA%A9%D8%B1%D8%AF %D9%86+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%AC%D8%AF %DB%8C%D8%AF)
بیاض امیر عطایی [۱۰] (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9%87#cite_note-10)
احمد مراحمی
کمانچه
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Hasht-Behesht_Palace_kamancheh.jpg/200px-Hasht-Behesht_Palace_kamancheh.jpg (http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hasht-Behesht_Palace_kamancheh.jpg?uselang=fa)
رده‌بندی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2)
سازهای زهی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D9%87% DB%8C)
محدودهٔ صوتی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%87_%D8%B5%D9%88% D8%AA%DB%8C)
سازهای مرتبط (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2)
رباب (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%A8)
قیچک (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%82%DB%8C%DA%86%DA%A9)
کَمانچه یکی از سازهای ایرانی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C) و موسیقی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C) خاور زمین است. این ساز علاوه بر شکم، دسته و سر، در انتهای تحتانی ساز پایه نیز دارد که روی زمین یا زانوی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%A7%D9%86%D9%88) نوازنده قرار می‌گیرد.
اولین نشانه‌های تاریخی در مورد کمانچه در کتاب موسیقی الکبیر اثر ابونصر فارابی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%86%D8%B5%D8%B1_%D9%81%D8%A7% D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C) در قرن چهارم هجری دیده شده‌است. او در این کتاب از کمانچه با نام عربی آن، رباب یاد می‌کند. کمانچه در دوران صفویه و قاجاریه جزو سازهای اصلی موسیقی ایران بوده‌است. نخستین صدای ضبط‌شده کمانچه به اوایل قرن بیستم میلادی بر می‌گردد.تاریخچه
[ویرایش (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9% 87&action=edit§ion=1)]شکل ظاهری [ویرایش (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9% 87&action=edit§ion=2)]شکم ساز کروی و توخالی است که مقطع نسبتا کوچکی از آن در جلو به دهانه‌ای اختصاص یافته و روی دهانه پوست (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%B3%D8%AA) کشیده شده و بر روی پوست، خرکی تقریبا شبیه به خرک تار و نه کاملا عمود بر سیم‌ها قرار گرفته‌است. دستهٔ ساز، لوله‌ای تو پر است و به طور نامحسوس به شکل مخروط وارونه خراطی شده‌است. انتهای بالایی این لوله؛ توخالی و در طرف جلو شکاف دارد که نقش جعبهٔ گوشی‌ها را می‌یابد. دسته فاقد پرده میباشد. سر ساز متشکل است از جعبهٔ گوشی‌ها که در دو طرف آن هر یک دو گوشی کار گذاشته شده و یک قبه که در بالای جعبه قرار گرفته‌است. طول ساز تا سر قبه حدود ۸۰ سانتی متر است.
این ساز جز دسته سازهای زهی است. کمانچهٔ امروزی دارای ۴ سیم میباشد. کمانچه در زمان قدیم فقط سه سیم داشته[۱] (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9%87#cite_note-farabisoft-1) و احتمالاً از زمان ورود ویولن (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%88%D9%84%D9%86) به ایران (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86) به تقلید از آن سیم چهارم به آن افزوده شده‌است. این سیم‌ها به موازات درازای ساز گستردگی دارد و آوای آن خیلی خوش و دلکش میباشد. این گرانبها ساز می‌تواند آواهای گوناکون بسیاری را برآرد. آوا دهی گسترده کمانچه این ساز را پادشاه سازها ساخته و در همنوازی بزرگترین پایه خنیاگری در خاور زمین و بویژه زادگاهش ایران است. کاسه صوتی این ساز از چوب توت است که با برش‌های از عاج تزیین شده‌است.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/1/18/Kamancheh.JPG/250px-Kamancheh.JPG (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Kamancheh.JPG )
http://bits.wikimedia.org/static-1.22wmf3/skins/common/images/magnify-clip-rtl.png (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Kamancheh.JPG )
کمانچه شش تکه ترکه‌ای پشت باز اثرمحمدحسن کاکاوند (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AD%D8% B3%D9%86_%DA%A9%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%A F&action=edit&redlink=1&preload=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%A C%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8 C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C&editintro=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8 %AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%A A%DB%8C%D8%B3&summary=%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%DB%8C%DA%A 9+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D9%86%D9%88+%D8% A7%D8%B2+%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82+%D8%A7%DB%8C%D8% AC%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1&nosummary=&prefix=&minor=&create=%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA+%DA%A9%D8%B1%D8%AF %D9%86+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%AC%D8%AF %DB%8C%D8%AF) [۲] (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9%87#cite_note-2)، موزه فلک‌الافلاک (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%81%D9%84%DA%A9%E2%80% 8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%81%D9%84%D8%A7%DA%A9)
کوک [ویرایش (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9% 87&action=edit§ion=3)]کوک کمانچه (نسبت فاصله سیم‌ها به یکدیگر) در دستگاه‌های مختلف موسیقی ایرانی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C_%D8%A7%DB%8C% D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C) تفاوت می‌کند. معمول ترین کوک این است که سیم‌های اول و دوم نسبت به هم فاصله چهارم (یا پنجم) داشته، سیم سوم یک اکتاو بم تر از سیم اول و سیم چهارم یک اکتاو بم تر از سیم دوم میباشد. به این صورت که کوک اصلی و رایج کمانچه می لا ر سل میباشد و از جمله می‌توان به کوک‌های رِ لا رِ سل (برایدستگاه نوا (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%86%D9%88% D8%A7)) می لا رِ لا (برای ماهور (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%A7% D9%87%D9%88%D8%B1)) و می لا می لا (برای همایون (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%87%D9%85% D8%A7%DB%8C%D9%88%D9%86)، اصفهان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D9%88%D8%A7%D8%B2_%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87% D8%A7%D9%86)، چهارگاه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%DA%86%D9%87% D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87)، ماهور (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%A7% D9%87%D9%88%D8%B1) و راست‌پنجگاه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%B1%D8%A7% D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D9%86%D8%AC%DA%AF%D8%A7 %D9%87)) اشاره کرد.
طرز نواختن [ویرایش (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9% 87&action=edit§ion=4)]نوازندهٔ ساز در حالت نشسته پایهٔ کمانچه را روی زمین (یا صندلی) یا زانو قرار می‌دهد. ساز در موقع اجرا کمی حول محور خود می‌چرخد و همین عمل تماس آرشه با سیم‌ها را آسان تر می‌کند. نوازنده ساز را به طور قائم در دست چپ می‌گیرد و انگشتان همان دست را روی دسته می‌لغزاند و آرشه را با دست راست به سیم‌ها تماس می‌دهد.
نوازندگان شاخص [ویرایش (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9% 87&action=edit§ion=5)]از شاخص‌ترین کمانچه‌نوازان ایرانی می‌توان به علی‌اصغر بهاری (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B5%D8%BA%D8%B 1_%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1%DB%8C)، رحمت الله بدیعی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D8%AD%D9%85%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_ %D8%A8%D8%AF%DB%8C%D8%B9%DB%8C) و مجتبی میرزاده (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AC%D8%AA%D8%A8%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%B1% D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87) اشاره کرد[۳] (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9%87#cite_note-3). برخی از نوازندگان شاخص معاصر عبارتند از:
اردشیر کامکار (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%A7% D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1)[۴] (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9%87#cite_note-4)
سعید فرجپوری (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%B9%DB%8C%D8%AF_%D9%81%D8%B1%D8%AC%D9%BE% D9%88%D8%B1%DB%8C)[۵] (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9%87#cite_note-5)
داوود گنجه‌ای (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AF_%DA%AF%D9%86%D8%AC% D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C)
کیهان کلهر (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D9%84%D9%87% D8%B1)[۶] (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9%87#cite_note-6)
علی اکبر شکارچی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1_%D8%B4 %DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%86%DB%8C)
درویش‌رضا منظمی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D8%B1%D8%B 6%D8%A7_%D9%85%D9%86%D8%B8%D9%85%DB%8C)
سهراب پورناظری (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%A8_%D9%BE%D9%88%D8%B1% D9%86%D8%A7%D8%B8%D8%B1%DB%8C)
مهدی باقری (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D9%82%D8%B1% DB%8C)
مهدی آذرسینا (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%A2%D8 %B0%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D9%86%D8%A7&action=edit&redlink=1&preload=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%A C%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8 C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C&editintro=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8 %AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%A A%DB%8C%D8%B3&summary=%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%DB%8C%DA%A 9+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D9%86%D9%88+%D8% A7%D8%B2+%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82+%D8%A7%DB%8C%D8% AC%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1&nosummary=&prefix=&minor=&create=%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA+%DA%A9%D8%B1%D8%AF %D9%86+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%AC%D8%AF %DB%8C%D8%AF)[۷] (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9%87#cite_note-7)
فرج علیپور (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%AC_%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%BE%D9%88% D8%B1) [۸] (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9%87#cite_note-8)[۹] (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9%87#cite_note-9)
سازندگان شاخص [ویرایش (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9% 87&action=edit§ion=6)]
رضا ژاله (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%DA%98%D8%A7%D9%84%D9%87)
ابراهیم قنبری مهر (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85_%D9%82% D9%86%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D9%87%D8%B1)
قدرت الله کردی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_ %DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C)
محمدحسن کاکاوند (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AD%D8% B3%D9%86_%DA%A9%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%A F&action=edit&redlink=1&preload=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%A C%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8 C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C&editintro=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8 %AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%A A%DB%8C%D8%B3&summary=%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%DB%8C%DA%A 9+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D9%86%D9%88+%D8% A7%D8%B2+%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82+%D8%A7%DB%8C%D8% AC%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1&nosummary=&prefix=&minor=&create=%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA+%DA%A9%D8%B1%D8%AF %D9%86+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%AC%D8%AF %DB%8C%D8%AF)
حسین قلمی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%82%D9%84%D9%85%DB%8C)
سعید ملکی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B9%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D9 %84%DA%A9%DB%8C&action=edit&redlink=1&preload=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%A C%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8 C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C&editintro=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8 %AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%A A%DB%8C%D8%B3&summary=%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%DB%8C%DA%A 9+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D9%86%D9%88+%D8% A7%D8%B2+%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82+%D8%A7%DB%8C%D8% AC%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1&nosummary=&prefix=&minor=&create=%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA+%DA%A9%D8%B1%D8%AF %D9%86+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%AC%D8%AF %DB%8C%D8%AF)
بیاض امیر عطایی [۱۰] (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9%87#cite_note-10)
احمد مراحمی