Almas Parsi
23rd April 2013, 10:11 AM
کدام آیت الله ها رساله عملیه دارند؟ (http://us-mg6.mail.yahoo.com/index.php/2012-11-06-13-02-40/133-2012-12-26-09-14-44)
رساله عملیه: مجموعه احکامی است که توسط مرجع تقلید از منابع اسلامی استخراج و به زبان ساده نوشته شده است تا مقلدین بتوانند در زندگی روزمره از آن استفاده کنند. انتشار رساله توسط یک عالم دینی به چه معناست؟ نظر علما درباره تقلید در مسائل فقهی چیست؟ چند نفر از علما رساله عملیه منتشر کرده اند؟
انتشار رساله: انتشار رساله عملیه توسط یک عالم دینی به این معنا است که آن شخص خود را در مسائل فقهی اعلم میداند و بر خود تکلیف دانسته است تا رساله خود را منتشر کند.
مسأله توضیح المسائل: عقيده مسلمانان به اصول دين بايد از روي دليل باشد ولي در احكام غير ضروري دين بايد يا مجتهد باشد كه بتواند احكام را از روي دليل به دست آورد، يا از مجتهد تقليد كند يعنيبه دستور او رفتار نمايد، يا از راه احتياط طوري به وظيفه خود عمل نمايد كه يقين كند تكليف خود را انجام داده است، مثلاً اگر عده اي از مجتهدين عملي را حرام مي دانند و عدّه ديگر مي گويند حرام نيست، آن عمل را انجام ندهد و اگر عملي را بعضي واجب و بعضي مستحبّ مي دانند، آن را به جا آورد؛پس كساني كه مجتهد نيستند و نمي توانند به احتياط عمل كنند، واجب استاز مجتهد تقليد نمايند.
راههای شناخت مجتهد و اعلم: مجتهد اعلم را از سه راه میتوان شناخت: اول: آنکه خود انسان یقین کند، مثل آنکه از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد. دوم: آنکه دو نفر عالم عادل که میتوانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند مجتهد بودن یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند، به شرط آنکه دو نفر عالم عادل دیگر با گفته آنان مخالفت ننمایند. سوم: آنکه عدهای از اهل علم که میتوانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند و از گفته آنان اطمینان پیدا میشود، مجتهد بودن و یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند.
اسامی برخی از علمای که صاحب رساله بوده و در قید حیات هستند عبارتند از:
1-آیت الله سید علی خامنه ای: ا (http://www.khamenei.ir/)یشان رساله به معنی مرسوم تالیف نکرده اند اما دوجلد استفتائات دارند و مقلدین ایشان معمولا به آن دو جلد مراجعه میکنند.میتوان گفت ایشان مقلدین زیادی از سراسر کشور دارد و جزء کسانی است که جامعه مدرسین در سال 76 ایشان را بعنوان مرجع تقلید معرفی کرد.
2-آیت الله سید علی سیستانی: (http://www.sistani.org/index.php?lang=far)ایشان را میتوان میراث دار فکری آیت الله خوئی دانست که پس از او بیشتر مقلدین آیت الله خوئی به آیت الله سیستانی عدول کردند، عمده شیعیان عراق و کشورهای عربی مقلد ایشان هستند و البته مقلدین ایشان در ایران نیز کم نیست.
3-آیت الله سید موسی شبیری زنجانی: (http://zanjani.almaktab.ir/) ایشان از مراجعی است که کمتر تمایلی برای مطرح شدن دارد از اینرو هیچ تلاشی برای جذب مقلد ندارد، و از مراجعی است که توسط جامعه مدرسین به مردم معرفی شد، بیشتر مقلدین ایشان در زنجان و مناطق آذری زبان است گرچه در مناطق دیگر نیز مقلدانی دارد.
4-آیت الله حسین وحید خراسانی: (http://vahid-khorasani.ir/)ایشان نیز از میراث داران فکری آیت الله خوئی است که برخی از مقلدین ایرانی آیت الله خوئی به ایشان عدول کردند ، ایشان در سراسر کشور مقلدینی دارد، در برخی از هیات مذهبی اندیشه های ایشان مورد توجه است ایشان نیز از مراجعی است که توسط جامعه مدرسین به مردم معرفی شد.
5-آیت الله ناصر مکارم شیرازی: (http://makarem.ir/websites/farsi/?p=oas)ایشان نیز توسط جامعه مدرسین به مردم معرفی شده است، آیت الله مکارم نیز از جمله مراجعی است که مقلدین بیشتری از سراسر کشور دارد، شاید تصور برخی از مردم این است که فتاوای ایشان بروز است، البته فعالیتهای عمومی دفتر ایشان نیز بی تاثیر نبوده است.
6-آیت الله لطف الله صافی گلپایگانی: (http://www.saafi.net/fa) ایشان داماد آیت الله محمدرضا گلپایگانی است و یکی از مراجعی است که توسط جامعه مدرسین به مردم مومن معرفی شد، اگر چه از سراسر کشور مقلدینی دارد اما خب بنظر مقلدین کمتری دارد.
7-آیت الله سید صادق روحانی: (http://www.rohani.ir/)ایشان از فعالان سیاسی قبل از انقلاب است که بعد از انقلاب در اثر اختلافات سیاسی چند سالی در حصر خانگی بود، در داخل کشور ایشان مقلدین کمی دارد و از برخی از کشورهای عربی مقلدینی دارد.
8-آیت الله سید صادق شیرازی: (http://persian.shirazi.ir/)ایشان برادر مرحوم آیت الله سید محمد شیرازی است و چند شبکه ماهواره ای شیعی منسوب به ایشان است و در کشورهای عربی فعالیتهای گسترده ای دارد در داخل کشور نیز مقلدینی البته بصورت پراکنده دارد.
9-آیت الله جوادی آملی: (http://portal.esra.ir/Pages/Index.aspx) ایشان برای اکثر مردم شناخته شده است ، آیت الله جوادی بعنوان مفسر و فیلسوف شناخته میشود که در سالهای اخیر استفتائات ایشان به چاپ رسیده است و اگر چه در زمینه مرجعیت ایشان تبلیغی صورت نگرفته است اما بنظر میرسد شخصیت و اعتبار ایشان مومنین بیشتری را جلب ایشان کند.
10-آیت الله عزالدین زنجانی: (http://www.alzanjani.ir/)ایشان مدتی امام جمعه زنجان بود اکنون ایشان در مشهد ساکن است و مشغول تدریس علوم دینی است برخی از مردم زنجان و خصوصا بازاریان زنجان مقلد ایشان هستند.
11-آیت الله حسین نوری همدانی: (http://www.noorihamedani.com/fa/home/)ایشان در سالها اخیر بیشتر از طریق موضع گیری های سیاسی و رسانه ها شناخته شده است و البته مقلدین کمتری دارد و در منطقه همدان عده ای مقلد ایشان هستند.
12-آیت الله علوی گرگانی: (http://www.gorgani.ir/) ایشان از اساتید درس خارج قم است و مقلدینی در گرگان و بعضا در مناطق کشور دارد، اظهار نظرهای سیاسی ایشان در سالهای اخیر ایشان را به مردم شناسانده است.
13-آیت الله آقا مجتبی تهرانی: (http://www.mojtabatehrani.ir/)ایشان ساکن تهران است و بعنوان استاد اخلاق نیز شناخته میشوند بنظر میرسد ایشان در تهران و برخی از مناطق کشور بصورت اندک مقلدینی داشته باشد.
14-آیت الله ید الله دوزدوزانی: (http://duzduzani.ir/)ایشان متولد تبریز است و ساکن قم و البته شاید کمتر شناخته شده باشد و البته بنظر میرسد مقلدین کمتری نیز دارد.
15-آیت الله یوسف صانعی: (http://saanei.tk/?view=01,00,00,00,0)ایشان در اوائل انقلاب مناصب سیاسی متعددی داشته است و سالیانی قبل رساله نوشت و اکنون ساکن قم است موضع گیری های سیاسی و البته برخی دیدگاههای خاص ایشان در مسائل فقهی اعتراضهایی را بدنبال داشت و چندین بار دفتر ایشان مورد حمله قرار گرفته است جامعه مدرسین سالهای قبل اعلام کرد که ایشان را مرجع تقلید نمیداند، برخی از قشر دانشگاهی و تیپ روشنفکر مقلد ایشان هستند.
16-آیت الله عبدالکریم موسوی اردبیلی: (http://www.ardebili.com/)ایشان نیز در اوائل انقلاب مناصب سیاسی داشتند و اکنون ساکن قم هستند و مشغول تدریس، بنظر در برخی از مناطق آذری زبان مقلدینی اندک داشته باشد.
17-آیت الله مدنی تبریزی: (http://www.madanitabrizi.org/fa/)ایشان نیز تبریزی بوده و ساکن قم است گفته میشود ایشان نسبت به همشهریان خود مقلدین بیشتری دارد گویا برخی از مردم ایشان را جانشین آیت الله شریعتمداری تلقی کرده اند و از اینرو برخی مقلد ایشان شده اند.
18-آیت الله جعفر سبحانی: (http://tohid.ir/fa/persian) ایشان نیزمتولد تبریز و ساکن قم هستند بعد از رحلت میرزا جواد تبریزی رساله ایشان چاپ شد و در مناطق آذری نشین مقلدینی دارد البته چهره ایشان نیز تا حدی شناخته شده است چرا که فعالیتها و تدریس در حوزه طلبه ها را با ایشان اشنا ساخته است.
19-آیت الله محفوظی: (http://mahfoozi.ir/) ایشان مدتها مسئول دفتر آیت الله بهجت بودند و بعد از رحلت آیت الله بهجت رساله خود را منتشر کردند و اکنون در قم مشغول تدریس میباشند و البته در میان عموم کمتر شناخته میشوند.
20-آیت الله مسلم ملکوتی: (http://malakouti.org/) ایشان سالها نماینده امام و امام جمعه تبریز بودند و بعد از آن ساکن قم شدند و اکنون مشغول تدریس است بنظر میرسد مقلدین اندکی داشته باشد.
21-آیت الله اسد الله بیات: (http://bayatzanjani.net/fa/)ایشان نیز از فعالان سابق سیاسی و نماینده مجلس بوده است و اکنون در قم مشغول تدریس است و بعضا موضع گیری های سیاسی ایشان خبر ساز است و البته مقلدین کمتری دارد.
22-آیت الله رستگار جویباری:(آدرسی برای ایشان پیدا نکردم) ایشان شخصیت خاصی دارند بخاطر طرفداری از آیت الله شریعتمداری و فعالیتهای ضد اهل سنت چندین سال در زندان بسر برده است و معمولا کتابهای تندی علیه اهل سنت منتشر میکند . رساله عملیه ایشان نیز در بردارنده نکات جالبی است مثلا بشدت مخالف کنترل جمعیت بوده است.
23-آیت الله حسین مظاهری: (http://www.almazaheri.com/farsi/default.aspx)ایشان از اساتید اخلاق حوزه علمیه قم محسوب میشدند پس از سالها تدریس در قم به اصفهان عزیمت کردند و اکنون حوزه علمیه اصفهان زیر نظر ایشان اداره میشود و مقلدین ایشان نیز بیشتر محلی است.
24-آیت الله محمد علی گرامی: (http://www.ayat-gerami.ir/)ایشان نیز ساکن قم است و مشغول درس و بحث در حوزه علمیه است و البته کمتر مقلد دارند استخاره ایشان مشهور است و در نماز ایشان بسیاری برای گرفتن استخاره حاضر میشوند.
25-آیت الله سید محمد حسینی شاهروی: (http://www.shahroudi.com/Portal.aspx?pid=71406&Cultcure=Persian) ایشان تحصیل کرده نجف است که پس از کسب اجتهاد ساکن قم شده و مشغول تربیت طلاب است ایشان برخی خدمات اجتماعی- فرهنگی نیز دارند و البته کمتر در ایران شناخته شده هستند.
26-آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی: (http://www.hashemishahroudi.org/) ایشان دو دوره رئیس قوه قضائیه بوده است و رساله خود را در سالهای اخیر منتشر کرد و از شاگردان برجسته آیت الله محمد باقر صدر است، در حال حاضر مشغول تدریس در حوزه علمیه است و البته فعلا مقلدین کمی دارد اما شاید بمرور وضعیت بهتری داشته باشد.
27- آیت الله محمد سعید حکیم: (http://www.alhakeem.com/arabic/)ایشان از فرزندان حکیم بزرگ و ساکن عراق است است که در میان شیعیان عراق نفوذ قابل توجهی دارند دفتر ایشان در قم نیز بسیار فعال است و البته مقلدین ایشان بیشتر در کشورهای عربی است.
28-آیت الله محمد ابراهیم جناتی: (http://www.jannaati.com/)ایشان نیز تحصیل کرده نجف و قم است و سالیانی است که مشغول تدریس در قم هستند و البته نظرات خاص ایشان در زمینه مسائل فقهی مورد توجه است البته در عرصه عمومی کمتر شناخته شده هستند و با مقلدین کم.
منبع :نامه های حوزوی
آدرس http://rezataran.ir (http://rezataran.ir/)
رساله عملیه: مجموعه احکامی است که توسط مرجع تقلید از منابع اسلامی استخراج و به زبان ساده نوشته شده است تا مقلدین بتوانند در زندگی روزمره از آن استفاده کنند. انتشار رساله توسط یک عالم دینی به چه معناست؟ نظر علما درباره تقلید در مسائل فقهی چیست؟ چند نفر از علما رساله عملیه منتشر کرده اند؟
انتشار رساله: انتشار رساله عملیه توسط یک عالم دینی به این معنا است که آن شخص خود را در مسائل فقهی اعلم میداند و بر خود تکلیف دانسته است تا رساله خود را منتشر کند.
مسأله توضیح المسائل: عقيده مسلمانان به اصول دين بايد از روي دليل باشد ولي در احكام غير ضروري دين بايد يا مجتهد باشد كه بتواند احكام را از روي دليل به دست آورد، يا از مجتهد تقليد كند يعنيبه دستور او رفتار نمايد، يا از راه احتياط طوري به وظيفه خود عمل نمايد كه يقين كند تكليف خود را انجام داده است، مثلاً اگر عده اي از مجتهدين عملي را حرام مي دانند و عدّه ديگر مي گويند حرام نيست، آن عمل را انجام ندهد و اگر عملي را بعضي واجب و بعضي مستحبّ مي دانند، آن را به جا آورد؛پس كساني كه مجتهد نيستند و نمي توانند به احتياط عمل كنند، واجب استاز مجتهد تقليد نمايند.
راههای شناخت مجتهد و اعلم: مجتهد اعلم را از سه راه میتوان شناخت: اول: آنکه خود انسان یقین کند، مثل آنکه از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد. دوم: آنکه دو نفر عالم عادل که میتوانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند مجتهد بودن یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند، به شرط آنکه دو نفر عالم عادل دیگر با گفته آنان مخالفت ننمایند. سوم: آنکه عدهای از اهل علم که میتوانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند و از گفته آنان اطمینان پیدا میشود، مجتهد بودن و یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند.
اسامی برخی از علمای که صاحب رساله بوده و در قید حیات هستند عبارتند از:
1-آیت الله سید علی خامنه ای: ا (http://www.khamenei.ir/)یشان رساله به معنی مرسوم تالیف نکرده اند اما دوجلد استفتائات دارند و مقلدین ایشان معمولا به آن دو جلد مراجعه میکنند.میتوان گفت ایشان مقلدین زیادی از سراسر کشور دارد و جزء کسانی است که جامعه مدرسین در سال 76 ایشان را بعنوان مرجع تقلید معرفی کرد.
2-آیت الله سید علی سیستانی: (http://www.sistani.org/index.php?lang=far)ایشان را میتوان میراث دار فکری آیت الله خوئی دانست که پس از او بیشتر مقلدین آیت الله خوئی به آیت الله سیستانی عدول کردند، عمده شیعیان عراق و کشورهای عربی مقلد ایشان هستند و البته مقلدین ایشان در ایران نیز کم نیست.
3-آیت الله سید موسی شبیری زنجانی: (http://zanjani.almaktab.ir/) ایشان از مراجعی است که کمتر تمایلی برای مطرح شدن دارد از اینرو هیچ تلاشی برای جذب مقلد ندارد، و از مراجعی است که توسط جامعه مدرسین به مردم معرفی شد، بیشتر مقلدین ایشان در زنجان و مناطق آذری زبان است گرچه در مناطق دیگر نیز مقلدانی دارد.
4-آیت الله حسین وحید خراسانی: (http://vahid-khorasani.ir/)ایشان نیز از میراث داران فکری آیت الله خوئی است که برخی از مقلدین ایرانی آیت الله خوئی به ایشان عدول کردند ، ایشان در سراسر کشور مقلدینی دارد، در برخی از هیات مذهبی اندیشه های ایشان مورد توجه است ایشان نیز از مراجعی است که توسط جامعه مدرسین به مردم معرفی شد.
5-آیت الله ناصر مکارم شیرازی: (http://makarem.ir/websites/farsi/?p=oas)ایشان نیز توسط جامعه مدرسین به مردم معرفی شده است، آیت الله مکارم نیز از جمله مراجعی است که مقلدین بیشتری از سراسر کشور دارد، شاید تصور برخی از مردم این است که فتاوای ایشان بروز است، البته فعالیتهای عمومی دفتر ایشان نیز بی تاثیر نبوده است.
6-آیت الله لطف الله صافی گلپایگانی: (http://www.saafi.net/fa) ایشان داماد آیت الله محمدرضا گلپایگانی است و یکی از مراجعی است که توسط جامعه مدرسین به مردم مومن معرفی شد، اگر چه از سراسر کشور مقلدینی دارد اما خب بنظر مقلدین کمتری دارد.
7-آیت الله سید صادق روحانی: (http://www.rohani.ir/)ایشان از فعالان سیاسی قبل از انقلاب است که بعد از انقلاب در اثر اختلافات سیاسی چند سالی در حصر خانگی بود، در داخل کشور ایشان مقلدین کمی دارد و از برخی از کشورهای عربی مقلدینی دارد.
8-آیت الله سید صادق شیرازی: (http://persian.shirazi.ir/)ایشان برادر مرحوم آیت الله سید محمد شیرازی است و چند شبکه ماهواره ای شیعی منسوب به ایشان است و در کشورهای عربی فعالیتهای گسترده ای دارد در داخل کشور نیز مقلدینی البته بصورت پراکنده دارد.
9-آیت الله جوادی آملی: (http://portal.esra.ir/Pages/Index.aspx) ایشان برای اکثر مردم شناخته شده است ، آیت الله جوادی بعنوان مفسر و فیلسوف شناخته میشود که در سالهای اخیر استفتائات ایشان به چاپ رسیده است و اگر چه در زمینه مرجعیت ایشان تبلیغی صورت نگرفته است اما بنظر میرسد شخصیت و اعتبار ایشان مومنین بیشتری را جلب ایشان کند.
10-آیت الله عزالدین زنجانی: (http://www.alzanjani.ir/)ایشان مدتی امام جمعه زنجان بود اکنون ایشان در مشهد ساکن است و مشغول تدریس علوم دینی است برخی از مردم زنجان و خصوصا بازاریان زنجان مقلد ایشان هستند.
11-آیت الله حسین نوری همدانی: (http://www.noorihamedani.com/fa/home/)ایشان در سالها اخیر بیشتر از طریق موضع گیری های سیاسی و رسانه ها شناخته شده است و البته مقلدین کمتری دارد و در منطقه همدان عده ای مقلد ایشان هستند.
12-آیت الله علوی گرگانی: (http://www.gorgani.ir/) ایشان از اساتید درس خارج قم است و مقلدینی در گرگان و بعضا در مناطق کشور دارد، اظهار نظرهای سیاسی ایشان در سالهای اخیر ایشان را به مردم شناسانده است.
13-آیت الله آقا مجتبی تهرانی: (http://www.mojtabatehrani.ir/)ایشان ساکن تهران است و بعنوان استاد اخلاق نیز شناخته میشوند بنظر میرسد ایشان در تهران و برخی از مناطق کشور بصورت اندک مقلدینی داشته باشد.
14-آیت الله ید الله دوزدوزانی: (http://duzduzani.ir/)ایشان متولد تبریز است و ساکن قم و البته شاید کمتر شناخته شده باشد و البته بنظر میرسد مقلدین کمتری نیز دارد.
15-آیت الله یوسف صانعی: (http://saanei.tk/?view=01,00,00,00,0)ایشان در اوائل انقلاب مناصب سیاسی متعددی داشته است و سالیانی قبل رساله نوشت و اکنون ساکن قم است موضع گیری های سیاسی و البته برخی دیدگاههای خاص ایشان در مسائل فقهی اعتراضهایی را بدنبال داشت و چندین بار دفتر ایشان مورد حمله قرار گرفته است جامعه مدرسین سالهای قبل اعلام کرد که ایشان را مرجع تقلید نمیداند، برخی از قشر دانشگاهی و تیپ روشنفکر مقلد ایشان هستند.
16-آیت الله عبدالکریم موسوی اردبیلی: (http://www.ardebili.com/)ایشان نیز در اوائل انقلاب مناصب سیاسی داشتند و اکنون ساکن قم هستند و مشغول تدریس، بنظر در برخی از مناطق آذری زبان مقلدینی اندک داشته باشد.
17-آیت الله مدنی تبریزی: (http://www.madanitabrizi.org/fa/)ایشان نیز تبریزی بوده و ساکن قم است گفته میشود ایشان نسبت به همشهریان خود مقلدین بیشتری دارد گویا برخی از مردم ایشان را جانشین آیت الله شریعتمداری تلقی کرده اند و از اینرو برخی مقلد ایشان شده اند.
18-آیت الله جعفر سبحانی: (http://tohid.ir/fa/persian) ایشان نیزمتولد تبریز و ساکن قم هستند بعد از رحلت میرزا جواد تبریزی رساله ایشان چاپ شد و در مناطق آذری نشین مقلدینی دارد البته چهره ایشان نیز تا حدی شناخته شده است چرا که فعالیتها و تدریس در حوزه طلبه ها را با ایشان اشنا ساخته است.
19-آیت الله محفوظی: (http://mahfoozi.ir/) ایشان مدتها مسئول دفتر آیت الله بهجت بودند و بعد از رحلت آیت الله بهجت رساله خود را منتشر کردند و اکنون در قم مشغول تدریس میباشند و البته در میان عموم کمتر شناخته میشوند.
20-آیت الله مسلم ملکوتی: (http://malakouti.org/) ایشان سالها نماینده امام و امام جمعه تبریز بودند و بعد از آن ساکن قم شدند و اکنون مشغول تدریس است بنظر میرسد مقلدین اندکی داشته باشد.
21-آیت الله اسد الله بیات: (http://bayatzanjani.net/fa/)ایشان نیز از فعالان سابق سیاسی و نماینده مجلس بوده است و اکنون در قم مشغول تدریس است و بعضا موضع گیری های سیاسی ایشان خبر ساز است و البته مقلدین کمتری دارد.
22-آیت الله رستگار جویباری:(آدرسی برای ایشان پیدا نکردم) ایشان شخصیت خاصی دارند بخاطر طرفداری از آیت الله شریعتمداری و فعالیتهای ضد اهل سنت چندین سال در زندان بسر برده است و معمولا کتابهای تندی علیه اهل سنت منتشر میکند . رساله عملیه ایشان نیز در بردارنده نکات جالبی است مثلا بشدت مخالف کنترل جمعیت بوده است.
23-آیت الله حسین مظاهری: (http://www.almazaheri.com/farsi/default.aspx)ایشان از اساتید اخلاق حوزه علمیه قم محسوب میشدند پس از سالها تدریس در قم به اصفهان عزیمت کردند و اکنون حوزه علمیه اصفهان زیر نظر ایشان اداره میشود و مقلدین ایشان نیز بیشتر محلی است.
24-آیت الله محمد علی گرامی: (http://www.ayat-gerami.ir/)ایشان نیز ساکن قم است و مشغول درس و بحث در حوزه علمیه است و البته کمتر مقلد دارند استخاره ایشان مشهور است و در نماز ایشان بسیاری برای گرفتن استخاره حاضر میشوند.
25-آیت الله سید محمد حسینی شاهروی: (http://www.shahroudi.com/Portal.aspx?pid=71406&Cultcure=Persian) ایشان تحصیل کرده نجف است که پس از کسب اجتهاد ساکن قم شده و مشغول تربیت طلاب است ایشان برخی خدمات اجتماعی- فرهنگی نیز دارند و البته کمتر در ایران شناخته شده هستند.
26-آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی: (http://www.hashemishahroudi.org/) ایشان دو دوره رئیس قوه قضائیه بوده است و رساله خود را در سالهای اخیر منتشر کرد و از شاگردان برجسته آیت الله محمد باقر صدر است، در حال حاضر مشغول تدریس در حوزه علمیه است و البته فعلا مقلدین کمی دارد اما شاید بمرور وضعیت بهتری داشته باشد.
27- آیت الله محمد سعید حکیم: (http://www.alhakeem.com/arabic/)ایشان از فرزندان حکیم بزرگ و ساکن عراق است است که در میان شیعیان عراق نفوذ قابل توجهی دارند دفتر ایشان در قم نیز بسیار فعال است و البته مقلدین ایشان بیشتر در کشورهای عربی است.
28-آیت الله محمد ابراهیم جناتی: (http://www.jannaati.com/)ایشان نیز تحصیل کرده نجف و قم است و سالیانی است که مشغول تدریس در قم هستند و البته نظرات خاص ایشان در زمینه مسائل فقهی مورد توجه است البته در عرصه عمومی کمتر شناخته شده هستند و با مقلدین کم.
منبع :نامه های حوزوی
آدرس http://rezataran.ir (http://rezataran.ir/)