نارون1
17th February 2013, 01:08 PM
سرمایه انسانی یکی از عوامل موثر در فرایند رشد اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی جامعه است . موتور محرکه توسعه جامعه را منابع طبیعی و ماوراء الطبیعی به حرکت درنمی آورد بلکه این نیروی انسانی است که مسبب پیشرفت و توسعه جامعه می گردد .
تئودور شولتز در سال ۱۹۶۱ با طرح این نظریه که " کلید توسعه اقتصادی خود انسان است و نه منابع آن " مهر تاییدی بر وجود عاملی به نام انسان و سرمایه انسانی برای پیشرفت و رشد اقتصادی یک کشور می زند .
سرمایه های انسانی نیروهایی هستند که با هزینه گزاف به دست می ایند ، تعلیم و تربیت این سرمایه ها ، هزینه ها، امکانات و زمان زیادی را لازم دارد . اما در کشور ما به راحتی این سرمایه ها از دست می روند . این موضوع به نام فرار مغزها و یا نخبه ها معروف است .
فرار مغزها و نخبه ها باعث کاهش انباشت سرمایه انسانی و در نهایت زیان اقتصادی کشور می شود . البته در حال حاضر و با برخی بی توجهی ها ، نظریات نخبه های درونی نیز در تصمیمات اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی با بی توجهی ها مسئولان روبه رو است .
امروزه تعداد زیادی از جوانان مستعد و موفق کشور جذب کشورهای دیگر به خصوص آمریکا و اروپا می شوند . کشورهای صنعتی به این موضوع اذعان دارند که جذب هر فوق لیساس و یا دکترا ، یک میلیون دلار برای اقتصاد آنها سود دارد . با این احتساب، هزینه خروج نخبگان از کشور معادل خروج۵۰ ميليارد دلار سرمايه ساليانه است.(۱)
طبق آمار صندوق بين المللي پول، سالانه بين ۱۵۰ تا ۱۸۰ هزار نفر از ايرانيان تحصيل کرده براي خروج از ايران اقدام مي‌کنند و ايران از نظر فرار مغزها در بين ۹۱ کشور در حال توسعه و توسعه نيافته جهان مقام اول را از آن خود کرده است(۲)
تا سال ۱۹۹۷ میلادی ۳۷۳۶۲ ایرانی با تحصیلات لیسانس و بالاتر در بانک اطلاعات علمی متخصصان دفتر خدمات مهاجرتی آمریکا ثبت نام شده که از این عده ۲۹ درصد در سطح دکترا، ۳۳ درصد در سطح فوق‌لیسانس و بقیه در سطح لیسانس بوده‌اند.(۳)
براساس آمارهای منتشر شده ۴ تا ۵ میلیون مهاجر ایرانی در ۳۲ کشور جهان سکونت دارند که سهم آمریکا یک میلیون مهاجر ایرانی است. بیش از یک چهارم ایرانی‌تبارهای آمریکا دارای مدارک فوق لیسانس و دکترا هستند. ایرانیان مقیم خارج از کشور، دست‌کم سرمایه ای بالغ بر ۸۰۰ میلیارد دلار دارا هستندکه این مبلغ معادل یک دهه پول فروش نفت کشور است. (۴)
از نخبگان مطرح کشور که در آمریکا اقامت دارند می توان به بهشاد بهزادي، محمدحسين باطني از اعضاي اصلي تيم تحقيقاتي شركت فناوري اطلاعات گوگل در كشور آمريكا. اميد اعتصامي، محمدعلي ابام ، محسن بياتي و شاهد حاجي علي احمد نيز که هر چهار نفر از اعضاي گروه تحقيقاتي شركت مايكروسافت در كشور آمريكا هستند اشاره کرد که در دو غول بزرگ کامپیوتری جهان در حال فعالیت هستند.
۲۶ دی ماه امسال نیز، مریم میرزاخانی، استاد دانشگاه استنفورد آمریکا به عنوان برنده جایزه ستر (Satter Prize) انجمن ریاضی آمریکا در سال ۲۰۱۲ معرفی شد.
از مجموع ۲۲۵ دانش‌آموز ايراني كه طي سال‌هاي ۱۳۷۲ (۱۹۹۳م) تا ۱۳۸۶ (۲۰۰۷م) در ۵۳ المپياد جهاني شركت كردند بيش از۱۴۰ نفر معادل ۶۲/۲ درصد آنها هم‌اكنون در يكي دانشگاه‌هاي مطرح دنيا در آمريكا و كانادا تحصيل مي‌كنند. (۵)
عمق فاجعه آنجایی است که می بینیم فقط درصد ناچیزی از این افراد مخالف سیاسی نظام هستند. امروزه بیش از ۵۰۰ پروفسور ایرانی در ایالات متحد آمریکا حضور دارند. این درحالی است که کل تعداد استادان داخل کشور در سال۸۹-۹۰ برابر با ۲۵۶۰ نفر بوده اند .
کارشناسان علت های گوناگونی را برای فرار مغزها ارائه داده اند . گیلدز سایمون (۲۰۰۲ ) علت کلی فرار مغزها را تضاد های سیاسی و محیطی می داند. خسرو سلجوقی (۱۳۷۹ ) علت فرار نخبه ها از ایران را به دو دسته عوامل اقتصادی مانند (بیکاری ، پرداخت های اندک و کمبود رفاه) و عوامل غیر اقتصادی مانند عوامل سیاسی ، فرهنگی و اجتماعی می خواند.
به نظر می رسد نرخ بیکاری، دستمزد نیروی کار در ایران که ارتباط معکوس و معنی‌داری بر پدیده فرار نخبه ها دارد، شکاف شاخص رفاهی بین ایران و کشورهای پیشرفته و جانشین‌های آن از جمله شکاف درآمد سرانه، شکاف تشکیل سرمایه ثابت سرانه و شکاف مخارج ملی سرانه بین ایران و کشورهای پیشرفته تأثیر مستقیم و معنی‌داری بر فرار دانش آموختگان از ایران به اروپا و عوامل سیاسی ـ اجتماعی از جمله جنگ تحمیلی، حقوق سیاسی، آزادی‌های مدنی و فساد یا خط قرمز بوروکراسی نیز بصورت مثبت و معنی‌دار بر پدیده فرار نخبه ها از ایران مؤثر است.
منابع :
۱-عباس محمدی اصلی ، نشریه گزارش ، خرداد۱۳۸۰ شماره ۱۲۳
۲ - فرار مغزها و جایگاه ایران در جهان
۳- عباس محمدی اصلی ، نشریه گزارش ، خرداد۱۳۸۰ شماره ۱۲۳
۴- چرا نخبه ها می روند ونمی آیند؛ به جای اینکه بروند و بیایند
۵- ۶۲ درصد مدال‌آوران المپيادي مهاجرت كرده‌اند!
میگنا
تئودور شولتز در سال ۱۹۶۱ با طرح این نظریه که " کلید توسعه اقتصادی خود انسان است و نه منابع آن " مهر تاییدی بر وجود عاملی به نام انسان و سرمایه انسانی برای پیشرفت و رشد اقتصادی یک کشور می زند .
سرمایه های انسانی نیروهایی هستند که با هزینه گزاف به دست می ایند ، تعلیم و تربیت این سرمایه ها ، هزینه ها، امکانات و زمان زیادی را لازم دارد . اما در کشور ما به راحتی این سرمایه ها از دست می روند . این موضوع به نام فرار مغزها و یا نخبه ها معروف است .
فرار مغزها و نخبه ها باعث کاهش انباشت سرمایه انسانی و در نهایت زیان اقتصادی کشور می شود . البته در حال حاضر و با برخی بی توجهی ها ، نظریات نخبه های درونی نیز در تصمیمات اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی با بی توجهی ها مسئولان روبه رو است .
امروزه تعداد زیادی از جوانان مستعد و موفق کشور جذب کشورهای دیگر به خصوص آمریکا و اروپا می شوند . کشورهای صنعتی به این موضوع اذعان دارند که جذب هر فوق لیساس و یا دکترا ، یک میلیون دلار برای اقتصاد آنها سود دارد . با این احتساب، هزینه خروج نخبگان از کشور معادل خروج۵۰ ميليارد دلار سرمايه ساليانه است.(۱)
طبق آمار صندوق بين المللي پول، سالانه بين ۱۵۰ تا ۱۸۰ هزار نفر از ايرانيان تحصيل کرده براي خروج از ايران اقدام مي‌کنند و ايران از نظر فرار مغزها در بين ۹۱ کشور در حال توسعه و توسعه نيافته جهان مقام اول را از آن خود کرده است(۲)
تا سال ۱۹۹۷ میلادی ۳۷۳۶۲ ایرانی با تحصیلات لیسانس و بالاتر در بانک اطلاعات علمی متخصصان دفتر خدمات مهاجرتی آمریکا ثبت نام شده که از این عده ۲۹ درصد در سطح دکترا، ۳۳ درصد در سطح فوق‌لیسانس و بقیه در سطح لیسانس بوده‌اند.(۳)
براساس آمارهای منتشر شده ۴ تا ۵ میلیون مهاجر ایرانی در ۳۲ کشور جهان سکونت دارند که سهم آمریکا یک میلیون مهاجر ایرانی است. بیش از یک چهارم ایرانی‌تبارهای آمریکا دارای مدارک فوق لیسانس و دکترا هستند. ایرانیان مقیم خارج از کشور، دست‌کم سرمایه ای بالغ بر ۸۰۰ میلیارد دلار دارا هستندکه این مبلغ معادل یک دهه پول فروش نفت کشور است. (۴)
از نخبگان مطرح کشور که در آمریکا اقامت دارند می توان به بهشاد بهزادي، محمدحسين باطني از اعضاي اصلي تيم تحقيقاتي شركت فناوري اطلاعات گوگل در كشور آمريكا. اميد اعتصامي، محمدعلي ابام ، محسن بياتي و شاهد حاجي علي احمد نيز که هر چهار نفر از اعضاي گروه تحقيقاتي شركت مايكروسافت در كشور آمريكا هستند اشاره کرد که در دو غول بزرگ کامپیوتری جهان در حال فعالیت هستند.
۲۶ دی ماه امسال نیز، مریم میرزاخانی، استاد دانشگاه استنفورد آمریکا به عنوان برنده جایزه ستر (Satter Prize) انجمن ریاضی آمریکا در سال ۲۰۱۲ معرفی شد.
از مجموع ۲۲۵ دانش‌آموز ايراني كه طي سال‌هاي ۱۳۷۲ (۱۹۹۳م) تا ۱۳۸۶ (۲۰۰۷م) در ۵۳ المپياد جهاني شركت كردند بيش از۱۴۰ نفر معادل ۶۲/۲ درصد آنها هم‌اكنون در يكي دانشگاه‌هاي مطرح دنيا در آمريكا و كانادا تحصيل مي‌كنند. (۵)
عمق فاجعه آنجایی است که می بینیم فقط درصد ناچیزی از این افراد مخالف سیاسی نظام هستند. امروزه بیش از ۵۰۰ پروفسور ایرانی در ایالات متحد آمریکا حضور دارند. این درحالی است که کل تعداد استادان داخل کشور در سال۸۹-۹۰ برابر با ۲۵۶۰ نفر بوده اند .
کارشناسان علت های گوناگونی را برای فرار مغزها ارائه داده اند . گیلدز سایمون (۲۰۰۲ ) علت کلی فرار مغزها را تضاد های سیاسی و محیطی می داند. خسرو سلجوقی (۱۳۷۹ ) علت فرار نخبه ها از ایران را به دو دسته عوامل اقتصادی مانند (بیکاری ، پرداخت های اندک و کمبود رفاه) و عوامل غیر اقتصادی مانند عوامل سیاسی ، فرهنگی و اجتماعی می خواند.
به نظر می رسد نرخ بیکاری، دستمزد نیروی کار در ایران که ارتباط معکوس و معنی‌داری بر پدیده فرار نخبه ها دارد، شکاف شاخص رفاهی بین ایران و کشورهای پیشرفته و جانشین‌های آن از جمله شکاف درآمد سرانه، شکاف تشکیل سرمایه ثابت سرانه و شکاف مخارج ملی سرانه بین ایران و کشورهای پیشرفته تأثیر مستقیم و معنی‌داری بر فرار دانش آموختگان از ایران به اروپا و عوامل سیاسی ـ اجتماعی از جمله جنگ تحمیلی، حقوق سیاسی، آزادی‌های مدنی و فساد یا خط قرمز بوروکراسی نیز بصورت مثبت و معنی‌دار بر پدیده فرار نخبه ها از ایران مؤثر است.
منابع :
۱-عباس محمدی اصلی ، نشریه گزارش ، خرداد۱۳۸۰ شماره ۱۲۳
۲ - فرار مغزها و جایگاه ایران در جهان
۳- عباس محمدی اصلی ، نشریه گزارش ، خرداد۱۳۸۰ شماره ۱۲۳
۴- چرا نخبه ها می روند ونمی آیند؛ به جای اینکه بروند و بیایند
۵- ۶۲ درصد مدال‌آوران المپيادي مهاجرت كرده‌اند!
میگنا