ستاره 15
16th December 2012, 11:02 PM
تذکرةالاولیا کتابی عرفانی است به نثر ساده و در قسمت‌هایی مسجع (http://www.njavan.com/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%B9)، در شرح احوال بزرگان اولیا و مشایخ صوفیه به فارسی، نوشتۀ فریدالدین عطار نیشابوری (http://www.njavan.com/wiki/%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D 9%86_%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1_%D9%86%DB%8C%D8%B4%D 8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C). این کتاب مشتمل است بر مقدمه و ۷۲ باب که هریک به زندگی، حالات، اندیشه‌ها و سخنان یکی از عارفان و مشایخ تصوف (http://www.njavan.com/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%88%D9%81) می‌پردازد، و ذکر مکارم اخلاق، مواعظ و سخنان حکمت‌آمیزشان در این کتاب آورده شده است.
نخستین باب به حالات و سخنان جعفر صادق (http://www.njavan.com/wiki/%D8%AC%D8%B9%D9%81%D8%B1_%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%82) اختصاص یافته است، و باب هفتاد و دوم به حسین بن منصور حلاج (http://www.njavan.com/wiki/%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D9%86 %D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%AD%D9%84%D8%A7%D8%AC) (متوفی ۳۰۹). دست‌نویسهای معتبر تذکرةالاولیا تا قرن دهم هجری، شامل همین ۷۲ باب است، اما پس از قرن دهم فصل‌های دیگری با عنوان «ذکر متأخران از مشایخ کبار» بر این کتاب افزوده شده که حالات و سخنان ۲۵ تن از عارفان قرن‌های چهارم و پنجم را دربر دارددر این کتاب از کسانی چون اویس قرنی (http://www.njavan.com/wiki/%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D9%82%D8%B1%D9%86%DB%8C) ، ابراهیم ادهم (http://www.njavan.com/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85_%D8%A7% D8%AF%D9%87%D9%85)، رابعه عدویه (http://www.njavan.com/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D9%87_%D8%B9%D8%AF%D9%88% DB%8C%D9%87)، ابوحنیفه (http://www.njavan.com/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%AD%D9%86%DB%8C%D9%81%D9%87) شافعی (http://www.njavan.com/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D8%AF %D8%B1%DB%8C%D8%B3_%D8%B4%D8%A7%D9%81%D8%B9%DB%8C) ، احمد حنبل (http://www.njavan.com/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AD%D9%86%D8%A8%D9%84) و محمد باقر (http://www.njavan.com/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D8%A7%D9%82%D8%B1) یاد شده‌است.
عطار (http://www.njavan.com/wiki/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1) در مقدمۀ کتاب نحوۀ گزینش و تألیف مطالب را به‌روشنی بیان کرده است . بنا بر این مقدمه، نقلها و روایتهای تذکرةالاولیا التقاطی از مطالب کتاب‌های دیگر است. از آثار صوفیانۀ مهم و مشهور مربوط به اواخر قرن چهارم تا پایان قرن ششم، چند اثر با احتمال زیاد ممکن است مأخذ نقل‌های مؤلف تذکرةالاولیا باشند، که عبارت‌اند از: طبقات الصوفیه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B7%D8%A8%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D8 %A7%D9%84%D8%B5%D9%88%D9%81%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1&preload=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%A C%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8 C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C&editintro=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8 %AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%A A%DB%8C%D8%B3&summary=%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%DB%8C%DA%A 9+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D9%86%D9%88+%D8% A7%D8%B2+%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82+%D8%A7%DB%8C%D8% AC%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1&nosummary=&prefix=&minor=&create=%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA+%DA%A9%D8%B1%D8%AF %D9%86+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%AC%D8%AF %DB%8C%D8%AF) اثر عبدالرحمان سلمی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8% B1%D8%AD%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%84%D9%85%DB%8 C&action=edit&redlink=1&preload=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%A C%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8 C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C&editintro=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8 %AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%A A%DB%8C%D8%B3&summary=%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%DB%8C%DA%A 9+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D9%86%D9%88+%D8% A7%D8%B2+%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82+%D8%A7%DB%8C%D8% AC%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1&nosummary=&prefix=&minor=&create=%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA+%DA%A9%D8%B1%D8%AF %D9%86+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%AC%D8%AF %DB%8C%D8%AF) نیشابوری، حلیةالاولیا (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AD%D9%84%DB%8C%D8%A9%D8%A7%D9% 84%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1&preload=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%A C%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8 C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C&editintro=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8 %AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%A A%DB%8C%D8%B3&summary=%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%DB%8C%DA%A 9+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D9%86%D9%88+%D8% A7%D8%B2+%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82+%D8%A7%DB%8C%D8% AC%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1&nosummary=&prefix=&minor=&create=%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA+%DA%A9%D8%B1%D8%AF %D9%86+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%AC%D8%AF %DB%8C%D8%AF) ابونعیم اصفهانی، و رسالۀ قشیریه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%84%DB%80_%D9 %82%D8%B4%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1&preload=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%A C%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8 C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C&editintro=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8 %AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%A A%DB%8C%D8%B3&summary=%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%DB%8C%DA%A 9+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D9%86%D9%88+%D8% A7%D8%B2+%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82+%D8%A7%DB%8C%D8% AC%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1&nosummary=&prefix=&minor=&create=%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA+%DA%A9%D8%B1%D8%AF %D9%86+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%AC%D8%AF %DB%8C%D8%AF) نوشتۀ ابوالقاسم قشیری (http://www.njavan.com/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%B3%D 9%85_%D9%82%D8%B4%DB%8C%D8%B1%DB%8C). کشف‌المحجوب (http://www.njavan.com/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%81%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A D%D8%AC%D9%88%D8%A8) هُجویری (http://www.njavan.com/wiki/%D9%87%D8%AC%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C) نیز احتمالاً از منابع عطار (http://www.njavan.com/wiki/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1) بوده، زیرا عطار (http://www.njavan.com/wiki/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1) برخی از مضامین آن را با عبارات روان‌تر و رساتر آورده است
تصحیح انتقادی تذکرةالاولیا اولین بار توسط رنالد نیکلسن (http://www.njavan.com/wiki/%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%84%D8%AF_%D9%86%DB%8C%DA%A9% D9%84%D8%B3%D9%86) انجام گرفته است (چاپ لیدن ۱۹۰۵-۱۹۰۷). از امتیازات تصحیح نیکلسن، مقدمهٔ محمد قزوینی (http://www.njavan.com/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C% D9%86%DB%8C) بر آن است که حاوی اطلاعات دقیق و سودمندی است
نخستین باب به حالات و سخنان جعفر صادق (http://www.njavan.com/wiki/%D8%AC%D8%B9%D9%81%D8%B1_%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%82) اختصاص یافته است، و باب هفتاد و دوم به حسین بن منصور حلاج (http://www.njavan.com/wiki/%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D9%86 %D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%AD%D9%84%D8%A7%D8%AC) (متوفی ۳۰۹). دست‌نویسهای معتبر تذکرةالاولیا تا قرن دهم هجری، شامل همین ۷۲ باب است، اما پس از قرن دهم فصل‌های دیگری با عنوان «ذکر متأخران از مشایخ کبار» بر این کتاب افزوده شده که حالات و سخنان ۲۵ تن از عارفان قرن‌های چهارم و پنجم را دربر دارددر این کتاب از کسانی چون اویس قرنی (http://www.njavan.com/wiki/%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D9%82%D8%B1%D9%86%DB%8C) ، ابراهیم ادهم (http://www.njavan.com/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85_%D8%A7% D8%AF%D9%87%D9%85)، رابعه عدویه (http://www.njavan.com/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D9%87_%D8%B9%D8%AF%D9%88% DB%8C%D9%87)، ابوحنیفه (http://www.njavan.com/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%AD%D9%86%DB%8C%D9%81%D9%87) شافعی (http://www.njavan.com/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D8%AF %D8%B1%DB%8C%D8%B3_%D8%B4%D8%A7%D9%81%D8%B9%DB%8C) ، احمد حنبل (http://www.njavan.com/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AD%D9%86%D8%A8%D9%84) و محمد باقر (http://www.njavan.com/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D8%A7%D9%82%D8%B1) یاد شده‌است.
عطار (http://www.njavan.com/wiki/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1) در مقدمۀ کتاب نحوۀ گزینش و تألیف مطالب را به‌روشنی بیان کرده است . بنا بر این مقدمه، نقلها و روایتهای تذکرةالاولیا التقاطی از مطالب کتاب‌های دیگر است. از آثار صوفیانۀ مهم و مشهور مربوط به اواخر قرن چهارم تا پایان قرن ششم، چند اثر با احتمال زیاد ممکن است مأخذ نقل‌های مؤلف تذکرةالاولیا باشند، که عبارت‌اند از: طبقات الصوفیه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B7%D8%A8%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D8 %A7%D9%84%D8%B5%D9%88%D9%81%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1&preload=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%A C%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8 C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C&editintro=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8 %AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%A A%DB%8C%D8%B3&summary=%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%DB%8C%DA%A 9+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D9%86%D9%88+%D8% A7%D8%B2+%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82+%D8%A7%DB%8C%D8% AC%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1&nosummary=&prefix=&minor=&create=%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA+%DA%A9%D8%B1%D8%AF %D9%86+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%AC%D8%AF %DB%8C%D8%AF) اثر عبدالرحمان سلمی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8% B1%D8%AD%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%84%D9%85%DB%8 C&action=edit&redlink=1&preload=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%A C%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8 C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C&editintro=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8 %AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%A A%DB%8C%D8%B3&summary=%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%DB%8C%DA%A 9+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D9%86%D9%88+%D8% A7%D8%B2+%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82+%D8%A7%DB%8C%D8% AC%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1&nosummary=&prefix=&minor=&create=%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA+%DA%A9%D8%B1%D8%AF %D9%86+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%AC%D8%AF %DB%8C%D8%AF) نیشابوری، حلیةالاولیا (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AD%D9%84%DB%8C%D8%A9%D8%A7%D9% 84%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1&preload=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%A C%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8 C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C&editintro=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8 %AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%A A%DB%8C%D8%B3&summary=%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%DB%8C%DA%A 9+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D9%86%D9%88+%D8% A7%D8%B2+%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82+%D8%A7%DB%8C%D8% AC%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1&nosummary=&prefix=&minor=&create=%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA+%DA%A9%D8%B1%D8%AF %D9%86+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%AC%D8%AF %DB%8C%D8%AF) ابونعیم اصفهانی، و رسالۀ قشیریه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%84%DB%80_%D9 %82%D8%B4%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1&preload=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%A C%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8 C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C&editintro=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8 %AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%A A%DB%8C%D8%B3&summary=%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%DB%8C%DA%A 9+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D9%86%D9%88+%D8% A7%D8%B2+%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82+%D8%A7%DB%8C%D8% AC%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1&nosummary=&prefix=&minor=&create=%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA+%DA%A9%D8%B1%D8%AF %D9%86+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%AC%D8%AF %DB%8C%D8%AF) نوشتۀ ابوالقاسم قشیری (http://www.njavan.com/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%B3%D 9%85_%D9%82%D8%B4%DB%8C%D8%B1%DB%8C). کشف‌المحجوب (http://www.njavan.com/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%81%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A D%D8%AC%D9%88%D8%A8) هُجویری (http://www.njavan.com/wiki/%D9%87%D8%AC%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C) نیز احتمالاً از منابع عطار (http://www.njavan.com/wiki/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1) بوده، زیرا عطار (http://www.njavan.com/wiki/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1) برخی از مضامین آن را با عبارات روان‌تر و رساتر آورده است
تصحیح انتقادی تذکرةالاولیا اولین بار توسط رنالد نیکلسن (http://www.njavan.com/wiki/%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%84%D8%AF_%D9%86%DB%8C%DA%A9% D9%84%D8%B3%D9%86) انجام گرفته است (چاپ لیدن ۱۹۰۵-۱۹۰۷). از امتیازات تصحیح نیکلسن، مقدمهٔ محمد قزوینی (http://www.njavan.com/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C% D9%86%DB%8C) بر آن است که حاوی اطلاعات دقیق و سودمندی است