ستاره 15
16th December 2012, 07:28 AM
قداست این عدد در آیین مهری سبب شده است كه مدارج رسیدن به كمال در این آیین، همانند تصوف دوره اسلامی و مذهب اسماعیلی، هفت تا باشد .
● رازهای تقدس عدد هفت در فرهنگ ایرانی
قدیمی ترین قومی كه به عدد هفت توجه كرد، قوم سومر بود. آنها همچنین نخستین قومی بودند كه برای نخستین بار متوجه سیارات شدند و آنها را به صورت ارباب انواع و خدایان پرستیدند. از همان دوران، سومری ها متوجه هفت تایی بودن بعضی عوامل طبیعی مانند سیاره های مكشوف جهان باستان، همچنین تعداد رنگ های اصلی شدند و آن را موید رجحان و جنبه ماوراءالطبیعی عدد هفت دانستند.
پس از آن نیز عدد هفت در مذاهب، تاریخ جهان و در تصوف و سنن و آداب اهمیت زیاد داشته و شماره بسیاری از امور و عوامل طبیعی «هفت» بوده است.
همچنین در میان اقوام هند و اروپایی تقدس عدد هفت آشكار است و در یونان باستان این عدد مخصوص آپولون،خداوند طبابت، شعر و صنعت است.
● نشانه های قداست عدد هفت در ایران
تاثیر این عدد به ویژه در فرهنگ ایران بسیار چشمگیر بوده است. قداست این عدد در آیین مهری سبب شده است كه مدارج رسیدن به كمال در این آیین، همانند تصوف دوره اسلامی و مذهب اسماعیلی، هفت تا باشد . بالاترین درجه آنها «پیر» نامیده شده است. این هفت درجه در ادبیات فارسی نیز بازمانده و «پیر هفت خط» یا «پیر مغان» در دیر مغان بالاترین درجه را میان آنها داراست. در تاریخ ایران و بناهای بازمانده از دوره های تاریخی گوناگون، جا به جا توجه به عدد هفت مشهود است. دور تا دور قلعه همدان (هگمتانه) پایتخت مادها، دارای هفت دیوار بوده است كه كنگره هایی به رنگ های مختلف داشته اند.
داریوش با شش تن دیگر از نجبای ایران هفت تنی را تشكیل دادند كه دست به دست هم دادند و گئومات مغ كه در زمان كمبوجیه پادشاه هخامنشی قیام و سه ماه بر مردم حكومت كرد را از تخت پادشاهی سرنگون كردند.هفت یار در بین راه هفت جفت كركس دیدند و آنها را به فال نیك گرفتند. در دوره هخامنشی هفت قبیله معروف در فارس می زیستند. قبر كوروش در دشت مرغاب روی یك سكو قرار گرفته كه دارای هفت پله است. در نقوش نقش رستم بالای گور داریوش در دو طرف، شش نفر وجود دارند كه با خود مجسمه داریوش، هفت نقش را تشكیل داده اند. در دوره ساسانی نیز هفت طایفه از نجبای ایران ممكلت داری را در اختیار داشتند .
همچنین در نوروز روی خوانچه ای، هفت شاخه از درخت های مقدس مثل زیتون، انار، بید و ... می گذاشته اند و در هفت پیاله سكه سفید و نو می انداختند. هفت سین در سفره نوروز بازمانده این رسم كهن است. هفت پیكر، كه عبارت است از افسانه هفت زن بهرام گور، در فرهنگ ایران معروف بوده و نظامی آن را به رشته نظم در آورده است.
● راز آفرینی عدد هفت در ادیان دیگر
به نظر می رسد كه بسیاری از فرهنگ ها و ادیان عدد هفت را كامل ترین عدد دانسته اند، به ویژه به دلیل ارتباط عدد هفت با آفرینش.بنابر روایت تورات، آفرینش عالم در شش روز یا شش مرحله تمام شد و روز هفتم را خداوند به آرامش گذراند. در بسیاری از فرهنگ های دیگر نیز عقایدی مشابه در مورد آفرینش ابراز شده است. همچنین هفت سیاره معروف كه گذشتگان تاثیر آنها را بر چهار عنصر طبیعت (آب، باد، خاك، آتش) موجب پیدایش كل موجودات عالم می دانستند سبب شده است كه این عدد در نظر بسیاری از اقوام و ملل تقدس یابد و در ابعاد زندگی مادی و معنوی آنها تاثیر بگذارد.
● عدد هفت در پهنه ادب فارسی و شواهد شعری
یكی از مفاهیمی كه در متون ادب فارسی فراوان وجود دارد،هفت اقلیم یا هفت بوم است. در گات ها از هفت بوم و در بخش های دیگر اوستا از هفت كشور سخن به میان آمده است. بنا بر روایات روزی كه تیشتر، ایزد باران و رزق و روزی در ایران باستان، بارندگی را آغاز كرد، نصف جهان را آب گرفت و زمین به هفت كشور تقسیم شد. هر یك از این هفت اقلیم نام مخصوص به خود را دارند. مهم ترین این اقلیم ها را كه در مركز عالم نیز قرار دارد، خونیرث (Xvanirutha) می نامند و سرزمین ایرانی ها در آن قرار دارد.
هفت اقلیم ار بگیرد پادشا
هم چنان در بند اقلیمی دگر
(سعدی)
هفت اختر نیز یكی دیگر از مفاهیم تركیبی با عدد هفت است كه در ادبیات فارسی از آن استفاده شده است.از آن با عناوینی چون هفت آینه، اجرام، اژدها، بانو، پدر، سالار، سیاره، ستاره نیز یاد می كنند و شامل قمر، عطارد، زهره، شمس، مریخ، مشتری و زحل می شود و هر كدام از آنها در یك طبقه آسمان قرار دارند.
نهاد عالم و تركیب چرخ و هفت اختر
شد آفریده به ترتیب از این چهار گهر
(ناصر خسرو)
شیرین احمدی
منابع:
۱ _ یشت ها، ابراهیم پورداود، انجمن ایران لیگ، ۲ ج، بمبئی، ۱۹۲۸م.
۲ _ اساطیر ایران، مهرداد بهار، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
۳ _ مینوی فرد، ترجمه احمد تفضلی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۵۴.
۴ _ فرهنگ نام های اوستا، هاشم رضی، تهران، انتشارات فروهر، ۳ جلد، ۱۳۴۶
● رازهای تقدس عدد هفت در فرهنگ ایرانی
قدیمی ترین قومی كه به عدد هفت توجه كرد، قوم سومر بود. آنها همچنین نخستین قومی بودند كه برای نخستین بار متوجه سیارات شدند و آنها را به صورت ارباب انواع و خدایان پرستیدند. از همان دوران، سومری ها متوجه هفت تایی بودن بعضی عوامل طبیعی مانند سیاره های مكشوف جهان باستان، همچنین تعداد رنگ های اصلی شدند و آن را موید رجحان و جنبه ماوراءالطبیعی عدد هفت دانستند.
پس از آن نیز عدد هفت در مذاهب، تاریخ جهان و در تصوف و سنن و آداب اهمیت زیاد داشته و شماره بسیاری از امور و عوامل طبیعی «هفت» بوده است.
همچنین در میان اقوام هند و اروپایی تقدس عدد هفت آشكار است و در یونان باستان این عدد مخصوص آپولون،خداوند طبابت، شعر و صنعت است.
● نشانه های قداست عدد هفت در ایران
تاثیر این عدد به ویژه در فرهنگ ایران بسیار چشمگیر بوده است. قداست این عدد در آیین مهری سبب شده است كه مدارج رسیدن به كمال در این آیین، همانند تصوف دوره اسلامی و مذهب اسماعیلی، هفت تا باشد . بالاترین درجه آنها «پیر» نامیده شده است. این هفت درجه در ادبیات فارسی نیز بازمانده و «پیر هفت خط» یا «پیر مغان» در دیر مغان بالاترین درجه را میان آنها داراست. در تاریخ ایران و بناهای بازمانده از دوره های تاریخی گوناگون، جا به جا توجه به عدد هفت مشهود است. دور تا دور قلعه همدان (هگمتانه) پایتخت مادها، دارای هفت دیوار بوده است كه كنگره هایی به رنگ های مختلف داشته اند.
داریوش با شش تن دیگر از نجبای ایران هفت تنی را تشكیل دادند كه دست به دست هم دادند و گئومات مغ كه در زمان كمبوجیه پادشاه هخامنشی قیام و سه ماه بر مردم حكومت كرد را از تخت پادشاهی سرنگون كردند.هفت یار در بین راه هفت جفت كركس دیدند و آنها را به فال نیك گرفتند. در دوره هخامنشی هفت قبیله معروف در فارس می زیستند. قبر كوروش در دشت مرغاب روی یك سكو قرار گرفته كه دارای هفت پله است. در نقوش نقش رستم بالای گور داریوش در دو طرف، شش نفر وجود دارند كه با خود مجسمه داریوش، هفت نقش را تشكیل داده اند. در دوره ساسانی نیز هفت طایفه از نجبای ایران ممكلت داری را در اختیار داشتند .
همچنین در نوروز روی خوانچه ای، هفت شاخه از درخت های مقدس مثل زیتون، انار، بید و ... می گذاشته اند و در هفت پیاله سكه سفید و نو می انداختند. هفت سین در سفره نوروز بازمانده این رسم كهن است. هفت پیكر، كه عبارت است از افسانه هفت زن بهرام گور، در فرهنگ ایران معروف بوده و نظامی آن را به رشته نظم در آورده است.
● راز آفرینی عدد هفت در ادیان دیگر
به نظر می رسد كه بسیاری از فرهنگ ها و ادیان عدد هفت را كامل ترین عدد دانسته اند، به ویژه به دلیل ارتباط عدد هفت با آفرینش.بنابر روایت تورات، آفرینش عالم در شش روز یا شش مرحله تمام شد و روز هفتم را خداوند به آرامش گذراند. در بسیاری از فرهنگ های دیگر نیز عقایدی مشابه در مورد آفرینش ابراز شده است. همچنین هفت سیاره معروف كه گذشتگان تاثیر آنها را بر چهار عنصر طبیعت (آب، باد، خاك، آتش) موجب پیدایش كل موجودات عالم می دانستند سبب شده است كه این عدد در نظر بسیاری از اقوام و ملل تقدس یابد و در ابعاد زندگی مادی و معنوی آنها تاثیر بگذارد.
● عدد هفت در پهنه ادب فارسی و شواهد شعری
یكی از مفاهیمی كه در متون ادب فارسی فراوان وجود دارد،هفت اقلیم یا هفت بوم است. در گات ها از هفت بوم و در بخش های دیگر اوستا از هفت كشور سخن به میان آمده است. بنا بر روایات روزی كه تیشتر، ایزد باران و رزق و روزی در ایران باستان، بارندگی را آغاز كرد، نصف جهان را آب گرفت و زمین به هفت كشور تقسیم شد. هر یك از این هفت اقلیم نام مخصوص به خود را دارند. مهم ترین این اقلیم ها را كه در مركز عالم نیز قرار دارد، خونیرث (Xvanirutha) می نامند و سرزمین ایرانی ها در آن قرار دارد.
هفت اقلیم ار بگیرد پادشا
هم چنان در بند اقلیمی دگر
(سعدی)
هفت اختر نیز یكی دیگر از مفاهیم تركیبی با عدد هفت است كه در ادبیات فارسی از آن استفاده شده است.از آن با عناوینی چون هفت آینه، اجرام، اژدها، بانو، پدر، سالار، سیاره، ستاره نیز یاد می كنند و شامل قمر، عطارد، زهره، شمس، مریخ، مشتری و زحل می شود و هر كدام از آنها در یك طبقه آسمان قرار دارند.
نهاد عالم و تركیب چرخ و هفت اختر
شد آفریده به ترتیب از این چهار گهر
(ناصر خسرو)
شیرین احمدی
منابع:
۱ _ یشت ها، ابراهیم پورداود، انجمن ایران لیگ، ۲ ج، بمبئی، ۱۹۲۸م.
۲ _ اساطیر ایران، مهرداد بهار، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
۳ _ مینوی فرد، ترجمه احمد تفضلی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۵۴.
۴ _ فرهنگ نام های اوستا، هاشم رضی، تهران، انتشارات فروهر، ۳ جلد، ۱۳۴۶