diamonds55
28th March 2009, 01:06 AM
سال ۱۳۸۷ قطعا سالی به یادماندنی در تاریخ فضایی ایران خواهد بود. پرتاب موفقیت آمیز نخستین ماهواره ملی جمهوری اسلامی ایران با ماهواره بر ساخت داخل « سفیر۲ » در کنار افتتاح رسمی تاسیسات بومی پرتاب و هدایت ماهواره و پرتاب راکت کاوش و تهیه نخستین تصاویر از فضا با محموله ایرانی این راکت آن چنان قدرت فضایی ایران را به رخ کشید که سازمان فضایی ایران(ایسا) رسما از برنامه ریزی جدی برای پرتاب فضاپیماهای سرنشین دار حامل حیوانات و در نهایت اعزام نخستین فضانوردان از ایران طی ۱۰، ۱۵ سال آینده، خبر داد. پیشرفت‌های ایران در حوزه هوافضا كه تحت شدیدترین تحریم‌ها و محدودیت‌های خارجی صورت گرفته به حدی سریع و دور از انتظار بوده كه امروز حتی غیرمنصف‌ترین تحلیلگران فضایی آمریكا و روسیه نیز بر این واقعیت اذعان دارند كه از این پس «تهران و فضا، مفاهیمی جدایی ناپذیر هستند» و باید خود را برای گسترش روز افزون حضور ایران در فضا آماده كنند.
سرویس فن‌اوری خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) در گفت‌و‌گو با سیروس برزو، پژوهشگر تاریخ کیهان‌نوردی مقیم روسیه و سردبیر مجله «مرزهای بی کران فضا» مروری دارد بر رویدادهای فضایی سال جاری و چشم‌انداز ماموریت‌های فضایی در سال ۸۸.
تحولات سال گذشته در حوزه فضانوردی را چگونه تحلیل می کنید؟
قبل از بررسی تحولات جهانی در امر کیهان نوردی، باید اشاره کنم به موفقیت بسیار ارزنده ای که در سال ۱۳۸۷ نصیب کارشناسان فضایی کشورمان شد. پرتاب ماهواره امید، بنا به عقیده کارشناسان بی طرف و اهل فن، کار بسیار عظیم و بزرگی بود. گرچه برخی منابع مغرض بر اساس سیاست هایی خاص تلاش کردند این کار را کوچک جلوه دهند اما اگر خواسته باشیم بی‌طرفانه و عادلانه قضاوت کنیم، برای کشوری که ۳۰ سال است در محاصره علمی، فنی، اقتصادی و غیره است و از رسیدن هرگونه فن‌آوری به آن جلوگیری می شود، پرتاب یک ماهواره با امکانات خود ساخته امری بسیار با اهمیت به شمار می رود.
در سطح جهان کارشناسان و اهل فنی داریم که به شکل کاملا حرفه‌یی فضانوردی را دنبال می کنند و بر اساس اطلاعات به دست آمده توسط این افراد، ایران به توانایی فضایی چشمگیری دست یافته که اصلا تصور آن هم نمی شد. براساس کار کارشناسی افراد صاحب نام رشته های موشکی و فضایی، این که می شنویم تا ده سال دیگر امکان فرستادن فضانوردی از ایران، با یک سامانه کاملا ملی میسر است، افسانه نیست.
همانطور که گفتم به دلیل حساسیت ها و تبلیغات منفی علیه ایران، هرگونه فعالیت صلح آمیز ایران توسط بیگانگان با پوشش نظامی مطرح می شود. البته این حیله تازه ای نیست و از دوران جنگ سرد بین دو ابرقدرت سابق هم از این حربه استفاده می شد؛ لذا مسوولان رسمی از اعلام برخی موفقیت ها و طرح گام های بعدی معذورند اما به نظر من کارشناسان اهل قلم و علم رسانه های گروهی باید تلاش كنند مطالب و اطلاعاتی که در سطح جهان توسط افراد خبره و کارشناس مطرح می شود و ابعاد پیشرفت‌های فضایی و چشم انداز موفقیت‌های آینده را نشان می دهد به اطلاع مردم برسانند.
شاید این نگرانی باشد که طرح برنامه ها ممکن است باعث مطلع شدن بیگانگان از پروژه های آتی شود و یا در صورت عدم موفقیت، باعث تضعیف روحیه ملی شود.
منظور من طرح مطالب و اطلاعات سری نیست. در همان حدی که تحلیلگران اهل فن خارجی در اینترنت طرح می‌کنند کافی است. از عدم رسیدن به برنامه های اعلام شده هم نباید هراسی داشت. شما ببینید کشوری مثل آمریکا که مدعی رهبری علمی و فن‌آوری جهان است برای هر پرتاب شاتل چند بار با عدم موفقیت مواجه می شود و در انجام هر برنامه چند بار زمین می خورد. مشابه این قضیه در دیگر کشورها هم وجود دارد. به شکر خدا، کارشناسان ما با همتی قابل ستایش با امکانات بسیار اندک داخلی توانسته اند چنین گامی بردارند و در آینده نیز شاهد موفقیت های بیشتر آنان خواهیم بود.
من به نوبه خودم و به عنوان فردی که قریب سی سال از زندگیش را صرف ترویج دانش فضانوردی در ایران کرده است از این موفقیت بر خودم می بالم، آنرا به همه هموطنان تبریک می گویم و دورادور، دست دست‌اندرکاران این طرح عظیم را با افتخار می بوسم.
در سال گذشته فضانوردی در سطح جهانی چه تحولاتی داشت؟ چه تحولاتی در ایستگاه فضایی بین‌المللی رخ داد و اصولا آیا پیشرفتی در توسعه این ایستگاه به وجود آمد؟
بله، تاخیر و تعلل های بوجود آمده به دلیل انفجار کلمبیا از یک سو و تصمیم عاقلانه مقامات ناسا برای بستن پرونده کیهان پیماهای خطرناک و پر دردسر شاتل از سوی دیگر باعث شد این سازمان در محدوده زمانی کمی که به تعطیلی برنامه شاتل مانده، در صدد جبران عقب افتادگی‌ها باشد.
در سال گذشته، کیهان پیماهای «دیسکاوری» و «ایندیور» دو پرتاب انجام دادند که طی آنها بخش هایی از ایستگاه فضایی بین المللی از جمله قسمت‌های ژاپنی آن به مدار زمین حمل شد؛ البته برنامه های دیگری هم در پیش بود که با دلیل مشکلات فنی مرتبا به تاخیر افتاده است. آخرین پرتاب با چند بار تاخیر و تعمیر سرانجام ساعاتی قبل از این مصاحبه راهی مدار زمین شد که می توان آنرا آخرین سفر فضایی سال ۱۳۸۷ دانست.
اهداف پرتاب اخیر چیست و چه کسانی در این ماموریت شرکت دارند؟
کیهان پیمای دیسکاوری که روز گذشته از پایگاه فضایی کندی راهی مدار زمین شد، هفت نفر به نام های لی آرچامباولت ( فرمانده)، دومنیک آنتونلی ( خلبان) و متخصصین ماموریت جوزف آکابا، استیون سوانسن، ریچارد آرنولد و جان فیلیپس و یک کیهان نورد ژاپنی به نام کویچی واکوتا را به فضا برد.
هدف از این پرتاب، اتصال به ایستگاه فضایی بین المللی و تدارکات این مجتمع خواهد بود که از جمله می توان به نصب آخرین خرپای باتری های خورشیدی ایستگاه اشاره کرد. در پایان ماموریت و زمان بازگشت کیهان پیمای دیسکاوری، کویچی واکوتا در ایستگاه خواهد ماند و ساندرا ماگنوس که در ۱۵ نوامبر با شاتل ایندیور به ایستگاه رفته بود به زمین برخواهد گشت.
در سال آتی، شاهد چند پرتاب سرنشیندار دیگر از کیپ کندی خواهیم بود؟
برنامه های اعلام شده ناسا، نشان می دهد تا پایان سال شمسی آینده، کیهان پیماهای شاتل شش سفر مداری خواهند داشت که طی آنها ضمن تکمیل هرچه بیشتر ایستگاه فضایی بین المللی، خدمه دیگری را به این مجتمع خواهند برد و غیر از کیهان نوردان آمریکایی اتباع کشور های کانادا، سوئد و ژاپن از جمله افرادی خواهند بود که بر عرشه فضاپیما حضور دارند. این پرتاب ها باید در ماه های مه، ژوئن، اوت ودسامبر ۲۰۰۹ و فوریه و مارس ۲۰۱۰ صورت گیرد. اما با توجه به مشکلات سامانه همیشه در معرض خطر شاتل فضایی، من بعید می دانم کار طبق برنامه صورت گیرد.
روس ها در سال گذشته چه فعالیتی در زمینه پرواز های سرنشیندار انجام دادند؟
کار پرتاب ناوهای کیهانی سایوز روال عادی داشته که در سال های اخیر هر تقریبا شش ماه یک بار انجام می‌شود. البته بازگشت این ناو در یکی، دو سال گذشته با مشکلات فنی روبرو بود و به دلیل یک نقص در سامانه های برقی آنها، فرود ها در مسیر بالستیک و بعضا خطرناک انجام شد؛ اما پرتاب ها طبق معمول ادامه داشت.
در سال گذشته مسافران جالبی با سایوز به فضا پرواز کردند. دو تن از سرنشینان سایوزها را می توان نسل دوم کیهان نوردان نامید. سرگئی ولکف فرزند الکساندر ولکف کیهان نورد شوروی است و ریچارد گاریوت فرزند اون گاریوت فضانورد آمریکایی. به این ترتیب می توان گفت که سایوز تنها ناو کیهانی است که در طول عمر خود، دو نسل را به فضا برده است!
سال گذشته همچنین کیهان نورد کره جنوبی هم با این ناو به ایستگاه فضایی بین المللی سفر کرد. بر اساس برنامه اعلام شده از سوی سازمان فضایی روسیه، در نخستین روزهای هفته آینده، ناو سایوز تی.ام.آ-۱۴ با سه سرنشین از بایکونور به فضا پرتاب خواهد شد که شامل دو آمریکایی و یک شهروند روس است. نکته خبری جالب در مورد این پرواز، حضور میلیاردر آمریکایی چارلز سیمونی در جمع فضانوردان است که به عنوان یک گردشگر فضایی برای بار دوم راهی مدار زمین می شود.
پرواز فضایی کیهان نوردان چین هم از جمله موضوع های مورد توجه محافل فضایی در سالی که گذشت بود.
بله، چینی ها فعالیت های سرنشیندار را دیر شروع کردند اما قدم های حساب شده و خوبی برداشتند. هر پرواز سرنشیندار چین، گامی به جلو بود و نشان می دهد که کارشناسان و طراحان برنامه های فضایی این کشور بسیار حساب شده قدم بر می دارند و برای رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده، طبق برنامه منظمی به جلو می روند.
در سال گذشته هم بعد از ماه ها انتظار، گام مهمی برداشتند و یکی از کیهان نورد ناو شنجو-۷ این کشور، در جریان سفرش، نخستین راهپیمایی فضایی چین را به انجام رساند. اهل فن می دانند که کسب تجربه در زمینه راهپیمایی‌های فضایی تا چه حد در برنامه های توسعه‌یی فضایی اهمیت دارد. گام بعدی آنها، قراردادن یک ایستگاه فضایی نه چندان بزرگ در مدار زمین و آزمایش سامانه های ردیابی و الحاق است. پس از آن چینی ها تصمیم دارند بلوک های دیگری از ایستگاه را به فضا فرستاده، در مدار زمین آنها را به هم متصل كنند. به این ترتیب کیهان نوردان این کشور خواهند توانست به زودی در ایستگاه فضایی قابل گسترش خود به فعالیت بپردازند.
سال شمسی به روز های پایانی نزدیک می شود. در سال آینده چه تحولاتی در ایستگاه فضایی بین المللی رخ خواهد داد؟
آمریکایی ها با تمام توان می کوشند کارهای عقب افتاده را با آخرین پرتاب های شاتل به انجام رسانند. بر اساس آنچه اعلام شده تا بسته شدن پرونده فعالیت های کیهان پیما های این کشور در سال ۲۰۱۰ تنها ۱۰ پرتاب باقی مانده است که آخرین آنها در سپتامبر ۲۰۱۰ باید صورت گیرد و پس از آن، کیهان پیماهای شاتل به تاریخ خواهند پیوست و دیگر از آنها تنها نامی باقی خواهد ماند؛ اما روس ها همچنان به استفاده از کهن ناو سایوز ادامه خواهند داد. گرچه در گوشه و کنار زمزمه مخالفت برخی از مهندسان و کارشناسان روس شنیده می شود و موسسه «انرگیا» نیز اعلام کرده است در فکر طراحی و ساخت ناو نوینی خواهد بود اما این مطلب تنها به صورت یک حرف باقیمانده است و ظاهرا ناو سایوز همچنان امر حمل و نقل کیهان نوردان را طی سال های آتی برعهده خواهد داشت.
پس در سال های آتی همچنان سالی دو پرتاب سایوز را شاهد خواهیم بود؟
خیر، روس ها تصمیم دارند تعداد پرتاب ها را افزایش دهند. بر اساس گفته های مسوولان فضایی روسیه، به زودی آنها سایوزهایی را راهی ایستگاه فضایی بین المللی خواهند کرد که یک کیهان نورد حرفه یی و دو گردشگر را به فضا می برد. به این ترتیب تعداد بیشتری از علاقمندان سفر های فضایی ( البته از نوع ثروتمندش!!) می توانند به آرزوی خود برسند.
به این ترتیب آیا استفاده از سایوز، محدودیت نفرات و خدمه برای ایستگاه فضایی را بوجود نمی آورد؟
محدودیت نفرات و خدمه ایستگاه فضایی با نابودی کیهان پیمای کلمبیا بوجود آمد و تا سال گذشته ادامه داشت. پرواز های دو سال گذشته کیهان پیماهای شاتل به تدریج تعداد خدمه ایستگاه را به عدد پیش بینی شده نزدیک کرد اما هنوز افراد حاضر در این مجتمع عظیم مداری به شش نفر که پیش بینی اولیه بود نرسیده است. طبق برنامه باید شش نفر به طور دائم در این ایستگاه فعالیت می داشتند.
قرار است در یکی، دو سال آینده و طی ماموریت های شاتل، این کمبود جبران شود. همچنین گفته می شود تعداد پرتاب های سایوز باز هم افزایش خواهد یافت. باید منتظر بود و دید آیا روسکاسموس ( سازمان فضایی روسیه) و ناسا می توانند به این تعهدات عمل کنند یا خیر.
در سال آینده چه سفر هایی برای ناو سایوز پیش بینی شده است؟
برای سایوز تا سال ۲۰۱۱ برنامه پرتاب نوشته شده است که طبق آن، در سال آینده ناوهای کیهانی سایوز تی.ام.آ-۱۴ در ماه مارس، سایوز تی.ام.آ-۱۵ در ماه مه، سایوز تی.ام.آ-۱۶ در ماه سپتامبر و سایوز تی.ام.آ-۱۷ در ماه دسامبر به فضا پرتاب خواهند شد.
در این ناو ها، شهروندانی از کشورهای روسیه، آمریکا، قزاقستان، آلمان، کانادا و ژاپن حضور دارند و برای سفر های کوتاه و یا بلند به ایستگاه فضایی بین المللی خواهند رفت که از جمله آنها می توان به دو کیهان نورد اشاره کرد که پدرانشان هم همین شغل را داشته اند. به این ترتیب تعداد پرتاب‌های سایوز از دو فروند به چهار فروند در سال خواهد رسید.
وضعیت فعالیت های فضایی آینده روسیه را چگونه می بینید؟
گرچه پرتاب ناوهای سایوز مرتبا صورت می گیرد و در سال آینده افزایش خواهد یافت اما حرکت سازمان فضایی روسیه به طرف بازار و کسب درآمد از راه فروش صندلی های سایوز، باعث بروز اعتراض هایی شده است. برخی کارشناسان، مهندسان و فضانوردان معترضند که چرا روسکاسموس فقط به دنبال کسب درآمد است و در صدد برداشتن قدم های جدی تری برای ساخت یک ناو فضایی سرنشندار جدید نیست.
سفینه فضایی سایوز، علیرغم تغییر و به روز سازی، ناوی کهنه به حساب می آید که بیش از ۴۰ سال است به تنها وسیله کیهان نوردی سرنشیندار شوروی و بعدا روسیه تبدیل شده است. طی این سال ها، آمریکا ناوهای کیهانی آپولو و شاتل را به خدمت گرفت و اینک می رود تا بعد از بازنشسته کردن شاتل، اوریون را وارد عمل کند در صورتی که روسیه همچنان به کار با سایوز ادامه می دهد. البته در این سال ها، سامانه های مختلفی در سایوز دچار تغییر و تحول شد اما ساختار اصلی آن، باقیمانده است.
برخی کیهان نوردان و طراحان سامانه های فضایی همچون وینوگرادوف ( کیهان نوردی که مجموعه ای از آثار استاد فرشچیان را چند سال قبل به فضا برد) معتقدند باید هرچه زودتر به طراحی و ساخت ناو جدیدی پرداخت و پرونده سایوز را بست.
روسکاسموس با این نظریه مخالفت نمی کند اما می گوید تا زمانی که سفینه ای کارآمد تر و از نظر امنیتی کم خطر تر از سایوز ارائه نشود، همچنان به استفاده از سایوز ادامه خواهد داد البته این به معنای به روز نکردن ناو کهنسال سایوز نیست.
گروهی دیگر از کیهان نوردان به فروش صندلی های سایوز به گردشگران و حتی فضانوردان حرفه‌یی آمریکایی معترض هستند. آنها می گویند نسل فعلی کیهان نوردان، به تدریج مسن می شوند و باید نسل جوانتری جای آنان را بگیرد تا در جریان هر پرواز، نسل قبلی تجربه های خود را به طور عملی به آنها انتقال دهند. فروش صندلی های سایوز باعث عدم حضور کیهان نوردان جوانتر می شود. گرچه روسکاسموس برای این مشکل راه حلی یافته و کیهان نوردان نسل جوان را به تدریج در ماموریت هایی به کار خواهد گرفت که همسفران آمریکایی با تجربه حضور دارند اما این تصمیم کیهان نوردان با تجربه روس را اغنا نمی کند و آنان، دیگر پرواز با مسافران غیر روس را با اکراه می پذیرند و با صراحت می گویند مایلند در کنار فضانوردان جوان روس که تجربه سفر به فضا را ندارند به ماموریت بروند.
با توجه به تعطیلی نه چندان دور پرتاب های شاتل، آیا ناسا برای ناو سرنشیندار اوریون وارد مرحله کاری جدی شده است؟
آزمایش های اولیه ناو اوریون و موشک بالا برنده آن در سطوح ابتدایی از اواسط سال میلادی فعلی آغاز خواهد شد . اما تا بکارگیری عملی ناو هنوز فاصله زیادی مانده است. بر اساس برنامه اعلام شده ناسا، چنانچه همه چیز طبق روال طبیعی خود پیش رود، نخستین پرواز ناو اوریون، البته به شکل بدون سرنشین در ژانویه ۲۰۱۴ خواهد بود و اولین پرواز سرنشیندار آن در مارس همین سال.
ناسا برنامه ای مفصل را برای فعالیت های اوریون طی سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۱ را اعلام کرده است. بر اساس این برنامه، ناو کیهانی اوریون، در کنار دادن خدمات به کیهان نوردان ایستگاه فضایی بین المللی، قرار است بین سال های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ ، ده گروه از کیهان نوردان آمریکایی را به ماه ببرد.
نخستین پرواز سرنشیندار اوریون شامل آزمایش سامانه های فنی ناو در حالت پرواز آزاد همچنین در زمان اتصال با ایستگاه فضایی بین المللی خواهد بود. این ماموریت ۱۴ شبانه روز طول می کشد. پرواز بعدی نیز جنبه آزمایشی دارد و برنامه مشابهی را صورت خواهد داد اما از سومین پرواز، اوریون به انجام ماموریت های اصلی می پردازد و باید سفری سه ماهه همراه با ایستگاه فضایی بین المللی را به انجام رساند.
تا سال ۲۰۱۹، اوریون با ظرفیت سه کیهان نورد در هر پرواز، هشت ماموریت سرنشیندار به ایستگاه فضایی بین المللی خواهد داشت که طول زمانی آنها متفاوت و بین یک هفته تا شش ماه خواهد بود. آخرین ماموریت پیش بینی شده اوریون در مدار زمین سفری یک هفته ای است که سه نفر را در مارس ۲۰۱۹ به ایستگاه فضایی بین المللی می برد. این ماموریت همچنین آخرین دیدار کیهان نوردان آمریکایی از این مجتمع خواهد بود.
بر اساس پیش بینی ناسا، از ژوئن ۲۰۱۹ ماموریت های سرنشندار اوریون به همراه ناوچه مه نشین آن به طرف ماه آغاز می شود در این ماموریت ها چهار نفر بر عرشه اوریون حضور خواهند داشت. طول هر پرواز نیز بین سه هفته تا یک ماه متفاوت است.
به این ترتیب می توان گفت که سفر به ماه بار دیگر رونق خواهد گرفت و البته این بار آمریکا تنها نیست زیرا کشور های دیگر از جمله روسیه، چین و حتی هند نیز طرح هایی برای سفر کیهان نوردان به ماه و ایجاد پایگاه در این کره دارند.
سرویس فن‌اوری خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) در گفت‌و‌گو با سیروس برزو، پژوهشگر تاریخ کیهان‌نوردی مقیم روسیه و سردبیر مجله «مرزهای بی کران فضا» مروری دارد بر رویدادهای فضایی سال جاری و چشم‌انداز ماموریت‌های فضایی در سال ۸۸.
تحولات سال گذشته در حوزه فضانوردی را چگونه تحلیل می کنید؟
قبل از بررسی تحولات جهانی در امر کیهان نوردی، باید اشاره کنم به موفقیت بسیار ارزنده ای که در سال ۱۳۸۷ نصیب کارشناسان فضایی کشورمان شد. پرتاب ماهواره امید، بنا به عقیده کارشناسان بی طرف و اهل فن، کار بسیار عظیم و بزرگی بود. گرچه برخی منابع مغرض بر اساس سیاست هایی خاص تلاش کردند این کار را کوچک جلوه دهند اما اگر خواسته باشیم بی‌طرفانه و عادلانه قضاوت کنیم، برای کشوری که ۳۰ سال است در محاصره علمی، فنی، اقتصادی و غیره است و از رسیدن هرگونه فن‌آوری به آن جلوگیری می شود، پرتاب یک ماهواره با امکانات خود ساخته امری بسیار با اهمیت به شمار می رود.
در سطح جهان کارشناسان و اهل فنی داریم که به شکل کاملا حرفه‌یی فضانوردی را دنبال می کنند و بر اساس اطلاعات به دست آمده توسط این افراد، ایران به توانایی فضایی چشمگیری دست یافته که اصلا تصور آن هم نمی شد. براساس کار کارشناسی افراد صاحب نام رشته های موشکی و فضایی، این که می شنویم تا ده سال دیگر امکان فرستادن فضانوردی از ایران، با یک سامانه کاملا ملی میسر است، افسانه نیست.
همانطور که گفتم به دلیل حساسیت ها و تبلیغات منفی علیه ایران، هرگونه فعالیت صلح آمیز ایران توسط بیگانگان با پوشش نظامی مطرح می شود. البته این حیله تازه ای نیست و از دوران جنگ سرد بین دو ابرقدرت سابق هم از این حربه استفاده می شد؛ لذا مسوولان رسمی از اعلام برخی موفقیت ها و طرح گام های بعدی معذورند اما به نظر من کارشناسان اهل قلم و علم رسانه های گروهی باید تلاش كنند مطالب و اطلاعاتی که در سطح جهان توسط افراد خبره و کارشناس مطرح می شود و ابعاد پیشرفت‌های فضایی و چشم انداز موفقیت‌های آینده را نشان می دهد به اطلاع مردم برسانند.
شاید این نگرانی باشد که طرح برنامه ها ممکن است باعث مطلع شدن بیگانگان از پروژه های آتی شود و یا در صورت عدم موفقیت، باعث تضعیف روحیه ملی شود.
منظور من طرح مطالب و اطلاعات سری نیست. در همان حدی که تحلیلگران اهل فن خارجی در اینترنت طرح می‌کنند کافی است. از عدم رسیدن به برنامه های اعلام شده هم نباید هراسی داشت. شما ببینید کشوری مثل آمریکا که مدعی رهبری علمی و فن‌آوری جهان است برای هر پرتاب شاتل چند بار با عدم موفقیت مواجه می شود و در انجام هر برنامه چند بار زمین می خورد. مشابه این قضیه در دیگر کشورها هم وجود دارد. به شکر خدا، کارشناسان ما با همتی قابل ستایش با امکانات بسیار اندک داخلی توانسته اند چنین گامی بردارند و در آینده نیز شاهد موفقیت های بیشتر آنان خواهیم بود.
من به نوبه خودم و به عنوان فردی که قریب سی سال از زندگیش را صرف ترویج دانش فضانوردی در ایران کرده است از این موفقیت بر خودم می بالم، آنرا به همه هموطنان تبریک می گویم و دورادور، دست دست‌اندرکاران این طرح عظیم را با افتخار می بوسم.
در سال گذشته فضانوردی در سطح جهانی چه تحولاتی داشت؟ چه تحولاتی در ایستگاه فضایی بین‌المللی رخ داد و اصولا آیا پیشرفتی در توسعه این ایستگاه به وجود آمد؟
بله، تاخیر و تعلل های بوجود آمده به دلیل انفجار کلمبیا از یک سو و تصمیم عاقلانه مقامات ناسا برای بستن پرونده کیهان پیماهای خطرناک و پر دردسر شاتل از سوی دیگر باعث شد این سازمان در محدوده زمانی کمی که به تعطیلی برنامه شاتل مانده، در صدد جبران عقب افتادگی‌ها باشد.
در سال گذشته، کیهان پیماهای «دیسکاوری» و «ایندیور» دو پرتاب انجام دادند که طی آنها بخش هایی از ایستگاه فضایی بین المللی از جمله قسمت‌های ژاپنی آن به مدار زمین حمل شد؛ البته برنامه های دیگری هم در پیش بود که با دلیل مشکلات فنی مرتبا به تاخیر افتاده است. آخرین پرتاب با چند بار تاخیر و تعمیر سرانجام ساعاتی قبل از این مصاحبه راهی مدار زمین شد که می توان آنرا آخرین سفر فضایی سال ۱۳۸۷ دانست.
اهداف پرتاب اخیر چیست و چه کسانی در این ماموریت شرکت دارند؟
کیهان پیمای دیسکاوری که روز گذشته از پایگاه فضایی کندی راهی مدار زمین شد، هفت نفر به نام های لی آرچامباولت ( فرمانده)، دومنیک آنتونلی ( خلبان) و متخصصین ماموریت جوزف آکابا، استیون سوانسن، ریچارد آرنولد و جان فیلیپس و یک کیهان نورد ژاپنی به نام کویچی واکوتا را به فضا برد.
هدف از این پرتاب، اتصال به ایستگاه فضایی بین المللی و تدارکات این مجتمع خواهد بود که از جمله می توان به نصب آخرین خرپای باتری های خورشیدی ایستگاه اشاره کرد. در پایان ماموریت و زمان بازگشت کیهان پیمای دیسکاوری، کویچی واکوتا در ایستگاه خواهد ماند و ساندرا ماگنوس که در ۱۵ نوامبر با شاتل ایندیور به ایستگاه رفته بود به زمین برخواهد گشت.
در سال آتی، شاهد چند پرتاب سرنشیندار دیگر از کیپ کندی خواهیم بود؟
برنامه های اعلام شده ناسا، نشان می دهد تا پایان سال شمسی آینده، کیهان پیماهای شاتل شش سفر مداری خواهند داشت که طی آنها ضمن تکمیل هرچه بیشتر ایستگاه فضایی بین المللی، خدمه دیگری را به این مجتمع خواهند برد و غیر از کیهان نوردان آمریکایی اتباع کشور های کانادا، سوئد و ژاپن از جمله افرادی خواهند بود که بر عرشه فضاپیما حضور دارند. این پرتاب ها باید در ماه های مه، ژوئن، اوت ودسامبر ۲۰۰۹ و فوریه و مارس ۲۰۱۰ صورت گیرد. اما با توجه به مشکلات سامانه همیشه در معرض خطر شاتل فضایی، من بعید می دانم کار طبق برنامه صورت گیرد.
روس ها در سال گذشته چه فعالیتی در زمینه پرواز های سرنشیندار انجام دادند؟
کار پرتاب ناوهای کیهانی سایوز روال عادی داشته که در سال های اخیر هر تقریبا شش ماه یک بار انجام می‌شود. البته بازگشت این ناو در یکی، دو سال گذشته با مشکلات فنی روبرو بود و به دلیل یک نقص در سامانه های برقی آنها، فرود ها در مسیر بالستیک و بعضا خطرناک انجام شد؛ اما پرتاب ها طبق معمول ادامه داشت.
در سال گذشته مسافران جالبی با سایوز به فضا پرواز کردند. دو تن از سرنشینان سایوزها را می توان نسل دوم کیهان نوردان نامید. سرگئی ولکف فرزند الکساندر ولکف کیهان نورد شوروی است و ریچارد گاریوت فرزند اون گاریوت فضانورد آمریکایی. به این ترتیب می توان گفت که سایوز تنها ناو کیهانی است که در طول عمر خود، دو نسل را به فضا برده است!
سال گذشته همچنین کیهان نورد کره جنوبی هم با این ناو به ایستگاه فضایی بین المللی سفر کرد. بر اساس برنامه اعلام شده از سوی سازمان فضایی روسیه، در نخستین روزهای هفته آینده، ناو سایوز تی.ام.آ-۱۴ با سه سرنشین از بایکونور به فضا پرتاب خواهد شد که شامل دو آمریکایی و یک شهروند روس است. نکته خبری جالب در مورد این پرواز، حضور میلیاردر آمریکایی چارلز سیمونی در جمع فضانوردان است که به عنوان یک گردشگر فضایی برای بار دوم راهی مدار زمین می شود.
پرواز فضایی کیهان نوردان چین هم از جمله موضوع های مورد توجه محافل فضایی در سالی که گذشت بود.
بله، چینی ها فعالیت های سرنشیندار را دیر شروع کردند اما قدم های حساب شده و خوبی برداشتند. هر پرواز سرنشیندار چین، گامی به جلو بود و نشان می دهد که کارشناسان و طراحان برنامه های فضایی این کشور بسیار حساب شده قدم بر می دارند و برای رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده، طبق برنامه منظمی به جلو می روند.
در سال گذشته هم بعد از ماه ها انتظار، گام مهمی برداشتند و یکی از کیهان نورد ناو شنجو-۷ این کشور، در جریان سفرش، نخستین راهپیمایی فضایی چین را به انجام رساند. اهل فن می دانند که کسب تجربه در زمینه راهپیمایی‌های فضایی تا چه حد در برنامه های توسعه‌یی فضایی اهمیت دارد. گام بعدی آنها، قراردادن یک ایستگاه فضایی نه چندان بزرگ در مدار زمین و آزمایش سامانه های ردیابی و الحاق است. پس از آن چینی ها تصمیم دارند بلوک های دیگری از ایستگاه را به فضا فرستاده، در مدار زمین آنها را به هم متصل كنند. به این ترتیب کیهان نوردان این کشور خواهند توانست به زودی در ایستگاه فضایی قابل گسترش خود به فعالیت بپردازند.
سال شمسی به روز های پایانی نزدیک می شود. در سال آینده چه تحولاتی در ایستگاه فضایی بین المللی رخ خواهد داد؟
آمریکایی ها با تمام توان می کوشند کارهای عقب افتاده را با آخرین پرتاب های شاتل به انجام رسانند. بر اساس آنچه اعلام شده تا بسته شدن پرونده فعالیت های کیهان پیما های این کشور در سال ۲۰۱۰ تنها ۱۰ پرتاب باقی مانده است که آخرین آنها در سپتامبر ۲۰۱۰ باید صورت گیرد و پس از آن، کیهان پیماهای شاتل به تاریخ خواهند پیوست و دیگر از آنها تنها نامی باقی خواهد ماند؛ اما روس ها همچنان به استفاده از کهن ناو سایوز ادامه خواهند داد. گرچه در گوشه و کنار زمزمه مخالفت برخی از مهندسان و کارشناسان روس شنیده می شود و موسسه «انرگیا» نیز اعلام کرده است در فکر طراحی و ساخت ناو نوینی خواهد بود اما این مطلب تنها به صورت یک حرف باقیمانده است و ظاهرا ناو سایوز همچنان امر حمل و نقل کیهان نوردان را طی سال های آتی برعهده خواهد داشت.
پس در سال های آتی همچنان سالی دو پرتاب سایوز را شاهد خواهیم بود؟
خیر، روس ها تصمیم دارند تعداد پرتاب ها را افزایش دهند. بر اساس گفته های مسوولان فضایی روسیه، به زودی آنها سایوزهایی را راهی ایستگاه فضایی بین المللی خواهند کرد که یک کیهان نورد حرفه یی و دو گردشگر را به فضا می برد. به این ترتیب تعداد بیشتری از علاقمندان سفر های فضایی ( البته از نوع ثروتمندش!!) می توانند به آرزوی خود برسند.
به این ترتیب آیا استفاده از سایوز، محدودیت نفرات و خدمه برای ایستگاه فضایی را بوجود نمی آورد؟
محدودیت نفرات و خدمه ایستگاه فضایی با نابودی کیهان پیمای کلمبیا بوجود آمد و تا سال گذشته ادامه داشت. پرواز های دو سال گذشته کیهان پیماهای شاتل به تدریج تعداد خدمه ایستگاه را به عدد پیش بینی شده نزدیک کرد اما هنوز افراد حاضر در این مجتمع عظیم مداری به شش نفر که پیش بینی اولیه بود نرسیده است. طبق برنامه باید شش نفر به طور دائم در این ایستگاه فعالیت می داشتند.
قرار است در یکی، دو سال آینده و طی ماموریت های شاتل، این کمبود جبران شود. همچنین گفته می شود تعداد پرتاب های سایوز باز هم افزایش خواهد یافت. باید منتظر بود و دید آیا روسکاسموس ( سازمان فضایی روسیه) و ناسا می توانند به این تعهدات عمل کنند یا خیر.
در سال آینده چه سفر هایی برای ناو سایوز پیش بینی شده است؟
برای سایوز تا سال ۲۰۱۱ برنامه پرتاب نوشته شده است که طبق آن، در سال آینده ناوهای کیهانی سایوز تی.ام.آ-۱۴ در ماه مارس، سایوز تی.ام.آ-۱۵ در ماه مه، سایوز تی.ام.آ-۱۶ در ماه سپتامبر و سایوز تی.ام.آ-۱۷ در ماه دسامبر به فضا پرتاب خواهند شد.
در این ناو ها، شهروندانی از کشورهای روسیه، آمریکا، قزاقستان، آلمان، کانادا و ژاپن حضور دارند و برای سفر های کوتاه و یا بلند به ایستگاه فضایی بین المللی خواهند رفت که از جمله آنها می توان به دو کیهان نورد اشاره کرد که پدرانشان هم همین شغل را داشته اند. به این ترتیب تعداد پرتاب‌های سایوز از دو فروند به چهار فروند در سال خواهد رسید.
وضعیت فعالیت های فضایی آینده روسیه را چگونه می بینید؟
گرچه پرتاب ناوهای سایوز مرتبا صورت می گیرد و در سال آینده افزایش خواهد یافت اما حرکت سازمان فضایی روسیه به طرف بازار و کسب درآمد از راه فروش صندلی های سایوز، باعث بروز اعتراض هایی شده است. برخی کارشناسان، مهندسان و فضانوردان معترضند که چرا روسکاسموس فقط به دنبال کسب درآمد است و در صدد برداشتن قدم های جدی تری برای ساخت یک ناو فضایی سرنشندار جدید نیست.
سفینه فضایی سایوز، علیرغم تغییر و به روز سازی، ناوی کهنه به حساب می آید که بیش از ۴۰ سال است به تنها وسیله کیهان نوردی سرنشیندار شوروی و بعدا روسیه تبدیل شده است. طی این سال ها، آمریکا ناوهای کیهانی آپولو و شاتل را به خدمت گرفت و اینک می رود تا بعد از بازنشسته کردن شاتل، اوریون را وارد عمل کند در صورتی که روسیه همچنان به کار با سایوز ادامه می دهد. البته در این سال ها، سامانه های مختلفی در سایوز دچار تغییر و تحول شد اما ساختار اصلی آن، باقیمانده است.
برخی کیهان نوردان و طراحان سامانه های فضایی همچون وینوگرادوف ( کیهان نوردی که مجموعه ای از آثار استاد فرشچیان را چند سال قبل به فضا برد) معتقدند باید هرچه زودتر به طراحی و ساخت ناو جدیدی پرداخت و پرونده سایوز را بست.
روسکاسموس با این نظریه مخالفت نمی کند اما می گوید تا زمانی که سفینه ای کارآمد تر و از نظر امنیتی کم خطر تر از سایوز ارائه نشود، همچنان به استفاده از سایوز ادامه خواهد داد البته این به معنای به روز نکردن ناو کهنسال سایوز نیست.
گروهی دیگر از کیهان نوردان به فروش صندلی های سایوز به گردشگران و حتی فضانوردان حرفه‌یی آمریکایی معترض هستند. آنها می گویند نسل فعلی کیهان نوردان، به تدریج مسن می شوند و باید نسل جوانتری جای آنان را بگیرد تا در جریان هر پرواز، نسل قبلی تجربه های خود را به طور عملی به آنها انتقال دهند. فروش صندلی های سایوز باعث عدم حضور کیهان نوردان جوانتر می شود. گرچه روسکاسموس برای این مشکل راه حلی یافته و کیهان نوردان نسل جوان را به تدریج در ماموریت هایی به کار خواهد گرفت که همسفران آمریکایی با تجربه حضور دارند اما این تصمیم کیهان نوردان با تجربه روس را اغنا نمی کند و آنان، دیگر پرواز با مسافران غیر روس را با اکراه می پذیرند و با صراحت می گویند مایلند در کنار فضانوردان جوان روس که تجربه سفر به فضا را ندارند به ماموریت بروند.
با توجه به تعطیلی نه چندان دور پرتاب های شاتل، آیا ناسا برای ناو سرنشیندار اوریون وارد مرحله کاری جدی شده است؟
آزمایش های اولیه ناو اوریون و موشک بالا برنده آن در سطوح ابتدایی از اواسط سال میلادی فعلی آغاز خواهد شد . اما تا بکارگیری عملی ناو هنوز فاصله زیادی مانده است. بر اساس برنامه اعلام شده ناسا، چنانچه همه چیز طبق روال طبیعی خود پیش رود، نخستین پرواز ناو اوریون، البته به شکل بدون سرنشین در ژانویه ۲۰۱۴ خواهد بود و اولین پرواز سرنشیندار آن در مارس همین سال.
ناسا برنامه ای مفصل را برای فعالیت های اوریون طی سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۱ را اعلام کرده است. بر اساس این برنامه، ناو کیهانی اوریون، در کنار دادن خدمات به کیهان نوردان ایستگاه فضایی بین المللی، قرار است بین سال های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ ، ده گروه از کیهان نوردان آمریکایی را به ماه ببرد.
نخستین پرواز سرنشیندار اوریون شامل آزمایش سامانه های فنی ناو در حالت پرواز آزاد همچنین در زمان اتصال با ایستگاه فضایی بین المللی خواهد بود. این ماموریت ۱۴ شبانه روز طول می کشد. پرواز بعدی نیز جنبه آزمایشی دارد و برنامه مشابهی را صورت خواهد داد اما از سومین پرواز، اوریون به انجام ماموریت های اصلی می پردازد و باید سفری سه ماهه همراه با ایستگاه فضایی بین المللی را به انجام رساند.
تا سال ۲۰۱۹، اوریون با ظرفیت سه کیهان نورد در هر پرواز، هشت ماموریت سرنشیندار به ایستگاه فضایی بین المللی خواهد داشت که طول زمانی آنها متفاوت و بین یک هفته تا شش ماه خواهد بود. آخرین ماموریت پیش بینی شده اوریون در مدار زمین سفری یک هفته ای است که سه نفر را در مارس ۲۰۱۹ به ایستگاه فضایی بین المللی می برد. این ماموریت همچنین آخرین دیدار کیهان نوردان آمریکایی از این مجتمع خواهد بود.
بر اساس پیش بینی ناسا، از ژوئن ۲۰۱۹ ماموریت های سرنشندار اوریون به همراه ناوچه مه نشین آن به طرف ماه آغاز می شود در این ماموریت ها چهار نفر بر عرشه اوریون حضور خواهند داشت. طول هر پرواز نیز بین سه هفته تا یک ماه متفاوت است.
به این ترتیب می توان گفت که سفر به ماه بار دیگر رونق خواهد گرفت و البته این بار آمریکا تنها نیست زیرا کشور های دیگر از جمله روسیه، چین و حتی هند نیز طرح هایی برای سفر کیهان نوردان به ماه و ایجاد پایگاه در این کره دارند.