ویژگی های خاص بافت قذیم

[وحید 0319]

مصالح ساختمانی
شهر بوشهر بر روی زمینی از جنس سنگهای فسیلی ساخته شده است که این جداره سنگی بعضی از مناطق در عمق و حدود یک متری قرار دارد و آب دریا به زیر این لایه نفوذ کرده و زمین خیلی سست به وجود آمده است.
ویژگی فضای خانه ها
فضاهای مختلف خانه های بوشهری با توجه به سازماندهی کلی و عوامل موثر به آنها از بعضی از جهات تفاوتها با دیگر مناطق دارای حیاط مرکزی در ایران دارد که عبارتند از
ورودی شناشیر
حیاط پلکان
اتاق پیش بون
طارمه آب انبار
ورودی:
در بوشهر مانند سایر نقاط ایران، ورود به خانه یا هدایت و دعوت سردر انجام می گیرد که سردر خانه ها در شکلهای ساده یا پر کار ساخته شده و در هر دو نوع سعی شده است. زیبایی را به نحو احسن نشان می دهد.
یکی از تفاوت های سردرهای خانه های قدیمی با مناطق دیگر ایجاد روزنی در بالای در است که هم به عنوان نورگیر و هم هواکش عمل می کند.
این روزنه ها در انواع مختلف سنگی، چوبی وفلزی می باشند.
نکته: مسیرهای طی شده دیگر برای رسیدن به حیاط یا به شکل دو مسیر عمود بر هم یا مارپیچ است شکل مارپیچ، به صورت های مختلف آن (ساده یا پیچیده) در تعدادی از خانه ها از طریق دالان یا طارمه دیده می شود.
حیاط:

[وحید 0319]

حیاط:
در خانه های معمولی با اندازه نه چندان بزرگ، باغچه، چاه آب، حوض و آب انباری عناصر اصلی حیاط بوده اند.
باغچه در خانه های بوشهری فضای سبز کوچکی با مساحتی در حدود یک یا دو متر مربع است. در فضای سبز انواع درختان و گلها مثل نارنج، لیمو، ترنج، انجیر، لوز، کنار(سدر) کاشته می شود و انواع گلهای زمستان، جعفری، شب بو، گل ناز و غیر کاشته می شود.
در بعضی از عمارت های بزرگ در بوشهر حیاط های اندرونی، بیرونی و نارنجستان در کنار هم می باشند، خانه مهربان و حاج رئیس هر کدام دارای چند حیاط می باشند.

[وحید 0319]

اتاق :
بر مبنای سازماندهی کل فضاها و تقسیم آن به فضاهای تابستان نشین و زمستان نشین اتاق های مختلف شکل گرفته است.
ارتفاع دادن به خانه، جهت رسیدن به مسیر حرکت بادهای مناسب سبب شده است که اغلب اتاق های تایستان نشین در طبقات بالا و اتاق های زمستانی در طبقه همکف یا کمی پایین تر از سطح حیاط قرار گیرند.
ویژگی های مهم درها در برخی از اتاق دو جداره بودن آن هاست. معمولاً جداره بیرونی از نوع کرکره ای بوده و در جداره داخلی، مثل درها مناطق دیگر دارای دو لنگه است. جریان باد و تابش نور را در داخل هدایت کرد.

[وحید 0319]

طارمه:
بطور کلی طارمه یا همان ایوان یا صفحه است که در معماری بیشتر نقاط ایران رواج دارد. اصلی ترین کارکرد طارمه، نشیمن فصلی و موقت است.
طارمه به شکل های گوناگون ساخته می شود و گاهی می تواند به صورت های عمودی برروی هم به صورت l و u گاهی هم ترکیب می شوند.
یکی از زیباترین طارمه ها با شکلی مربع، طارمه عمارت شهرداری (عمارت امیریه) بوشهر است که ترکیبی از دو طارمه ذوزنقه ای شکل است که طارمه ای چهارگوش آنها را با هم پیوند می دهد طارمه گاهاًبرون سقف ها ولی در چند خانه قدیمی طارمه هایی روبه گذرگاه با کرکره هایی زیبا بسته شده است.

[وحید 0319]

شناشیر:
شناشیر به عنوان عنصری از درون گرایی و بیرن گرایی برای ما می باشد. شناشیر دارای چند مهم است. نخست مکانی برای استفاده از نسیم و وزش بادهای مطبوع است.
شناشیر های داخلی که در یک یا چند جبهه طبقات بالا و مشرف به حیاط ساخته شده است رابط مختلف فضا می باشد.
شناشیر ارتباط موضعی چند اتاق را به یکدیگر مرتبط می سازد. ولی برای گذر از یک قسمت به قسمت دیگر باید از داخل اتاق ها گذر نمود و در این حالت می تواند از شناشیر به عنوان بدون ورود اتاق ها استفاده کرد.
در خانه های قدیمی باز شو و جداره های چوبی ثابت مثل کرکره ای نیز استفاده شده که این جداره های مشبک، گذر نسیم را میسر کرده است. بدون آنکه از بیرون ، داخل دیده شود و مانع خوبی در برابر تابش آفتاب مستقیم بوده است.
و شناشیر به دو صورت مسقف و بی سقف ساخته شده است. در نوع سقف دار و پوشش بروی ستونها قطر کم و چهار تراش تکیه می کند.
شناشیر از دونوع چوبی و فلزی زیبا کرکره های پرکاراستفاده از گلپاهای چوبی و فلزی گل های چوبی آویزان در زیر آن زیبایی خاص به آن داده است.

[وحید 0319]

پلکان:
پلکان در خانه های بوشهری نقش ویژه ای به علت گسترش در ارتفاع دارد.
پلکان های بوشهر معمولاً به شکل مارپیچ هستند و زیبایی خاص خود را دارد ولی پلکان بعضی از بام ها چوبی و عرضی متغیر دارد.
در بیشتر موارد پلیکان طبقه اول در داخل طارمه میانی قرار دارد. علاوه بر داخل طارمه میانی در محل هایی دیگر چون دالان و طارمه نیز قرار می گیرد.

[وحید 0319]

بام:
بون یا پیش بون محل مناسبی برای خوابیدن در شب های تابستان بوده است. بدین منظور گاهی اتاق کوچک بنام سرپله وجود داشته است در برخی از خانه های عیان، دستشویی نیز بنا کرده اند.
بام دارای دو حصار خارجی و داخلی بنام معجر است.
حصار خارجی در اشکال متنوع است عبارتند از :
حصار کاملاً بسته سنگی با اندودگچ
حصار با مصالح سنگی با اندود گچی با شبکه های کوچک
حصارهایی با ستون های سنگی و اندود گچی و نرده های ساده فلزی با چوبین بین حصارهایی با ستون های سنگی و اندود گچی
دیگر فضاها
خانه های بوشهر علاوه بر فضاهای یاد شده قسمت های دیگری مثل مطبخ، انباری، حمام و چاه خانه نیز داشته است.

[وحید 0319]

معماری بافت قدیم بوشهر

در بافت قدیم متراکم بوشهر، خانه ها در ارتفاع گسترش
یافته و در دو یا سه طبقه ساخته شده اند ویژگی مهم
معماری مسکونی بوشهر ایجاد محیط مرکزی همراه با
فضاهای جنب آن در عین حال ارتباط بصری مستقیم با
بیرون خانه به وسیله عناصری بنام طارمه و شناشیر
است.

تراکم زیاد خانه ها و کوچه های باریک، امکان عبور و جریان
هوا و گذر آن از داخل خانه ها را میسر ساخته است. با
توجه به گرما و رطوبت هوا در این شهر با ایجاد روزنه های
متعدد در پوسته بیرونی خانه اتصال این روزنه ها با حیاط
مسیری مناسب برای گردش جریان بادی مناسب در نظر
گرفته شده است. بخشی از این وظیفه به عهده طارمه و
شناشیرهای بیرونی است، پس حیاط در مرکز عمارت یا
خانه علاوه بر سازماندهی مناسب ارتباط هواکشی
مصنوعی محسوب می شود

- - - به روز رسانی شده - - -

در معماری مسکونی این شهر افزون بر بکارگیری حیاط در
سازماندهی فضاهای مختلف از عناصری چون طارمه
(نوع ایوان) و شناشیر ( نوعی پیشگاه یا بالکن) در نمای
بیرونی رو به فضای باز شهری استفاده شده است.

مشابه این عناصر را در معماری ابیانه، ماسوله، دیگر​
آبادیهای گیلان، مازندران، با نامهای چون تلار، تالار پیش و
پیشگاه مشاهده می کنیم.

در بعضی از کشورهای ماشینه خلیج فارس، سوریه، مصر
عنصری به نام مشربیه داریم که شباهت زیادی با
شناشیر در بوشهر دارد.

معماری مسکونی با دیگر نقاط ساحل زیبای خلیج فارس
متفاوت است و کاملاً منحصر به فرد است و در معماری
مسکن در بوشهر، برخی عناصر چوبی را به سهولت از
کشورهای دوردست مثل هند و حتی زنگبار تهیه می کرده
اند.
در مجموع می توان ویژگی های مشترک خانه های
بوشهر را با خانه های برونگرا ایران را به این صورت خلاصه
نمود.

[وحید 0319]

نگاهی به بافت قدیم بوشهر

بافت قدیم بوشهر در هماهنگی کامل با اقلیم منطقه
ساخته شده است.
منطقه ای که بوشهر در ان واقع است دارای اب و هوای گرم و مرطوب که

حاکی از گرمای طاقت فرساست.در طراحی این بافت
برای کم کردن رطوبت

هوا و قابل تحمل نمودن گرمای محیط معابر بسیار باریک
و دارای تنوع و
استقرار ساخته شده است و ساختمانهای دو طرف
معبر دارای ارتفاع زیاد

هستند.این معابر گاهی به قدری باریک می شوند که
عبور دو نفر کنار هم

را با مشکل روبه رو می سازد این حالت معابر مزایایی
نیز چون سایه اندازی

دارد و مانع از تابش مستقیم نور خورشید به دیوار ها نیز
می گردد و کوران
هوا به وجود نموده و رطوبت هوا را نیز پاین امدن رطوبت
می گردد.

[وحید 0319]

ویلسن سر ارنولد در کتاب خلیج فارس ترجمه محمد
سعیدی می نویسد:
تاریخ ساکنان اولیه این شبه جزیره (بوشهر) به عظمت
و آبادی بوشهر می
رسد و ظروف سفالی و اجر وکتیبه های میخی متعددی
که در سال های
۱۸۷۷ و ۱۸۷۲ میلادی کشف شده و همچنین اکتشافات
مهمی که در
سالهای ۱۹۱۴ میلادی توسط یک باستان شناس قدیمی
در انجا به عمل
آمده، همه این نکته ها را تایید می کند.

بافت قدیم بوشهر از نظر موقیت جغرافیایی در منتهی
الیه شمالی شبه
جزیره بوشهر (دماغه و باسیدون) واقع گردیده است و از
شمال شرق
غرب به دریا محدود می شود واز جنوب به بافت
شهر تلاقی می یابد.
بافت قدیم بوشهر مشتمل بر چهار محله قدیمی است،

به ترتیب قدمت محله شیخ سعدون (کوتی) با بیش
از ۳۰۰ سال
قدمت،دهدشتی با بیش از ۲۷۰ سال قدمت،و پس از
ان بهبهانی و

شنبدی است و تا حدود ۶۰ سال پیش بندر بوشهر به
همین چهار محل
ختم می شد.