فاخر ترین بنای قرن 7 در جهان شام غازان فراموش شده !!!

[m.g.s.t.r]

آناج : امروزه وقتی نام شام غازان به زبان می آید ، مردم فقط به یاد محله ای از محله های قدیمی شهر می افتند که در غرب تبریز قرار دارد. در حالی که زمانی در این محله عمارتی بزرگ ، باشکوه ، زیبا و پر عظمت قرار داشت. و شاید کمتر کسی میداند که در جایی از این محله قبر گمشده سلطان محمود غازان خان مقتدر ترین شاه ایلخانی قرار دارد. شخصی که ایران به داشتن چنین شاه بالیاقتی افتخار میکند.

توصیف کارهای غازان خان در یک جا نمی گنجد و باید در جایی دیگر و زمانی بهتر سخن کرد. اما در این جا با یکی از مجموعه های بزرگ فراموش شده ایران آشنا می شوید که اگر توسط دلایل مختلفی همچون زلزله و ... بکلی خراب نمیشد ، شاید الان یکی از معروف ترین جاذبه های تاریخی گردشگری دنیا محسوب می شد.

غازان خان با ورود به تبریز و اعلام رسمی سلطنت خود ، شیفته ی این شهر و مخصوصا محله شم شد و دستور داد در میان باغ های عالی و بی نظیر این محله عمارت حکومتی خود و همین طور مقبره خود را بنا کنند.
http://anaj.ir/upload/image/sham-qazan2.jpg (http://anaj.ir/upload/image/sham-qazan2.jpg)
درباره این بنا صاحب تاریخ (وصاب) توضیحات کاملی میدهد:
غازان خان در سال 702 برای ساختن شم (شنب) تبریز که قبه الاسلام است، مهندسان را از اطراف حاضر کرد و آهن و ارزیر (قلع) از روم بیاورد. هجاران سنگ ها بتراشیدند. دیواری بساختند ضخامت هر دیوار پانزده گز برابر سی و سه آجر چسبیده به یکدیگر که وزن هر کدام از آجرها ده من تبریزی بود. در این بنا هر روز چهارده هزار و چهارصد عمله کار میکردند...
ارتفاع قبه (گنبد) 130 گز و طول دیوارها 80گز. به هر چهار گز که این بنا بالا می رفت، یک تومان زر که معادل ده هزار مثقال طلا بود، خرج آن میشد. اسباب و آلات آن، شمعدان ها و لگن ها و قندیل های زرین و سیمین و از جمله قندیلی به وزن هزار مثقال از طلا بود.

http://anaj.ir/upload/image/kvsbc4h5xv2weggrr024-1.jpg (http://anaj.ir/upload/image/kvsbc4h5xv2weggrr024-1.jpg)
تنها سیصد من لاجورد کوبیده در نقاشی و رنگ آمیزی آن به کار رفته بود. غازان خان دستور داد در اطراف قبه و عمارت، ساختمان های زیر را احداث نمایند :
1- مسجد جامع
2- خانقاه درویشان
3- مدرسه ای براساس فقه شافعی برای طلاب آن مذهب
4- مدرسه ای براساس فقه حنفی برای طلاب آن مذهب
5- دارالشفا یا بیمارستان
6- بیت المتولی که یک نفر در آنجا مامور تدبیر منزل و تربیت مصالح و منزل دادن ایشان بود.
7- بیت الکتب یا کتاب خانه
8- رصدخانه
9- حکمتیه جهت اقامت حکما و تعلیم علم حکمت
10- حوضخانه و آب انبار
11- شبستان و قصر عادلیه
12- بیت القانون جهت گذاردن دفاتر و قوانین که غازان خان وضع کرده بود.
13- بیت السیاده یا دارالسیاده که مهمانخانه ای برای پذیرایی از سادات بود.
14- گرمابه

برای تامین مخارج و هزینه این تشکیلات بسیار معظم از طرف ایلخان ، غازان خان در سایر ولایات املاکی را به این امر اختصاص داد و امورآن را به خواجه رشیدالدین سپرد و جمع آوری آن درآمد توسط اداره دیوان خاصی بود که سرپرست آن امیر ترمتاز بود.

بعد از اتمام این ابنیه ، غازان خان وقفنامه ای بسیار زیبا و حساب شده که انسان با خواندش سرتعظیم به این والامرد فرود می آورد نگاشت، چنانچه تمام قضات و علما به صحت آن فتوا داده و امضا کردند .

همین طور در (ایلخانان ، ترجمه و تالیف دکتر یعقوب آژنگ) درباره شام غازان نوشته شده :
شنب غازان در زمان غازان خان، از اعتبار علمی خاصی برخوردار بوده و مرکز تجمع صدها عالم، عارف، صنعتگر و هنرمند از تمام گوشه گوشه سرزمین پهناور ایلخانی بوده است که متاسفانه در طول سال های ستمشاهی، ستم فرهنگی آذربایجان، بسیاری از این زیبایی ها را مستور داشته و همتی میخواهد تا آتش از زیر خاکستر نمایان شود.

http://anaj.ir/upload/image/sham-qazan.jpg (http://anaj.ir/upload/image/sham-qazan.jpg)
در ساخت بنای مقبره شام غازان که در اکتبر1297م. (696ق.) نهاده شده ، معماران و مهندسان تبریزی شرکت داشتند. این مقبره میتواند از شاهکارهای معماری آن زمان به حساب اید و در جایی دیگر از (تاریخ وصاف) درباره بنا نوشته شده :
بنایی چنین زیبا و عالی در جهان ساخته نشده . برای ساخت این بنا مهندسان ماهر و صنعتگران قابل و توانا از سرزمین های همسایه به تبریز فراخوانده شدند. پی آن با آهن محکم شده پس از برابر شدن با سطح زمین، دیوارها ساخته شدند.

منابع:
شهرمن تبریز، بهروزخاماچی
سیری درتاریخ آذربایجان، صمد سرداری نیا
تاریخ پانصدساله تبریز، سیداقاعون اللهی، ترجمه: پرویززارع شاهمرسی

[m.g.s.t.r]

محلات تبریز محله شام غازان از ویکی پدیا (http://ahrab.blogfa.com/post-43.aspx)

http://www.pic.iran-forum.ir/images/xdh2hxzjda6ftk0capof.jpgشنب‌غازان (شام‌غازان) نام یکی از محله‌های شهر تبریز (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2) است. این نام از نام مجموعه بناهایی گرفته‌شده که غازان‌خان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%BA%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%AE%D8%A 7%D9%86) در همین محل (که در آن زمان قریه شام در غرب شهر تبریز واقع شده‌بود) بنا کرده‌است. این محله در کرانهٔ غربی تلخه‌رود (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%84%D8%AE%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%D8%A F) قرار دارد.
غازان‌خان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%BA%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%AE%D8%A 7%D9%86) پس از ورود به تبریز تصمیم به پایتخت قراردادن این شهر گرفت و خود نیز در منطقه شنب‌غازان (شام‌غازان) قلعه و بارویی بسیار مستحکم بنا کرد. تبریز در این دوره به نهایت زیبایی و آبادی رسید. باروی تبریز و هفت دروازه تبریز دراین دوره بنا شدند.
کلمهٔ شنب‌غازان از دو کلمه «شنب» به معنی گنبد و «غازان» از نام خان غازان برگرفته‌است.
غازان‌خان در طول دوران پادشاهی خویش عمارات بسیار در شنب‌غازان بنا کرد و این مجموعه مرکز سیاسی و اداری و علمی دوره پادشاهی او بود. «گنبد غازان‌خان» یکی از بناهای عالی این مجموعه بود که غازان برای مدفن خود ساخت و هم‌اکنون در آنجا مدفون شده‌است. در فرهنگ آنندراج در مورد گنبد این مجموعه آمده است: «ارتفاع گنبد این مجموعه را یکصدوبیست گز و قطرش را شصت گز نوشته‌اند که اکنون خراب است.» زمانی آن را از عجایب ابنیه اسلامی می‌دانستند. این بنا در سال سوم سلطنت غازان شروع و در ۷۰۳ هجری قمری به پایان رسید.
کتابخانهٔ بزرگ و رصدخانه شنب غازان تا مدت‌ها شهرت جهانی داشت.
زمین‌لرزه‌های تبریز (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%84%D8%B1%D8%B 2%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%A8%D8 %B1%DB%8C%D8%B2) این مجموعه را نیز مانند بسیاری از دیگر آثار تاریخی این شهر ویران کرده‌است.