Admin
14th March 2009, 12:47 AM
آمار:
آمار مجموعهای از مفاهیم و روشهاست که در هر زمینه پژوهشی ، برای گرد آوری و تعبیر اطلاعات مربوط به آن و انجام نتیجه گوییها در شرایطی که عدم حتمیت و تغییر وجود دارد، بکار میرود.
آمار به عنوان يك موضوع علمي، امروزه شامل مفاهيم و روشهائي است كه در تمام پژوهشهايي كه مستلزم جمع آوري داده ها به وسيلة يك فرآيند آزمايش و مشاهده، و انجام استنباط و نتيجه گيري به وسيلة تجزيه و تحليل اين داده ها هستند، اهميت بسيار دارند.
آمار هنر و علم جمع آوري، تعبير و تجزيه و تحليل داده ها و استخراج تعميمهاي منطقي در مورد پديده هاي تحت بررسي است.
معادل كلمة آمار در زبان انگليسي Statistics است كه از لحاظ تاريخي، از كلمة لاتين status مشتق شده و يكي از معاني كلمة اخير، دولت است.
در طول چندين دهه، آمار فقط با بيان اطلاعات و مقادير عددي دربارة اقتصاد، جمعيت شناسي و اوضاع سياسي حاكم در يك كشور، سر و كار داشت.
حتي امروز، بسياري از نشريات و گزارشهاي دولتي كه توده اي از آمار و ارقام را در بر دارند و تحت عناويني از قبيل « آمار توليد مزارع» و «آمار كارگران» منتشر مي شوند، معني اولية كلمة آمار را در ذهن زنده مي كنند.
اكثر افراد معمولي هنوز اين تصور غلط را دربارة آمار دارند كه آن را منحصر به ستونهاي عددي سرگيجه آور و گاهي يك سري شكلهاي مبهوت كننده ميدانند.
بنابراين، يادآوري اين نكته ضروري است كه نظريه و روشهاي جديد آماري، از حد ساختن جدولهاي اعداد و نمودارها بسيار فراتر رفته اند. نمايشهاي عددي به صورت جنبه اي فرعي از آمار درآمده اند.
دیدگاههایی درمورد آمار:
تهيه آمار كاري وقت گير و زمان بر و اصولا كسالت آور است.
آمار گورستاني از اعداد و ارقام است كه در هر اداره و سازمان نمونه اي از آن پيدا مي شود.
آمار مجموعه اي از روابط و فرمولهاي رياضي پيچيده و گيج كننده است.
آمار شامل نمودارها و جدولهايي از اعداد است.
آمار فرايندي است كه در آن هر ده سال افرادي را به منازل فرستاده و اطلاعات خانوارها مانند تعداد فرزندان، سن افراد خانوار را از آنها كسب مي كنند.
آمار ابزاري است كه بسياري با توسل به آن افكار عمومي را به نفع خود جلب مي كنند.
آمار مفهومي است كه براي ثبت و نمايش اطلاعات عددي به كار مي رود، مانند تعداد بيكاران، كارمزد حمل كالا به وسيلة كشتي در 15 سال گذشته، جمعيت نواحي جنوب شهر تهران، تعداد افراد تلف شده در اثر شيوع يك بيماري يا مقدار مسافت طي شده در زمان معيني به وسيلة برندة مسابقة دو.
دید کلی
بیشتر مردم با کلمه آمار ، به مفهومی که برای ثبت و نمایش اطلاعات عددی بکار میرود، آشنا هستند: تعداد بیکاران ، قیمت روزانه بعضی از سهام در بازار بورس ، کارمزد تحمل کالا بوسیله کشتی در 15 سال گذشته مثالهایی از این مفهوماند. ولی این مفهوم با موضوع منطبق با موضوع اصلی مورد بحث آمار نیست. آمار عمدتا با وضعیتهای سروکار دارد که در آنها وقوع یک پیشامد بطور حتمی قابل پیش بینی نیست. استنتاجهای آماری غالبا غیر حتمیاند زیرا مبتنی بر اطلاعات ناکاملی هستند. معادل کلمه آمار در زبان انگلیسی statistics است که از لحاظ تاریخی از کلمه لاتین status مشتق شده است.
نقش آمار در زندگی روزمره
پی بردن به واقعیات امور از طریق گردآوری و تعبیر دادهها ، منحصر به پژوهشگران حرفهای نیست. این امر در زندگی روزمره همه مردم که میکوشند آگاهانه ، ناآگاهانه مسائلی را درباره جامعه ، شرایط زندگی ، محیط زندگی خود و کل دنیا درک کنند، معمول است. برای کسب اطلاع از وضع بیکاری ، آلودگی ناشی از ضایعات صنعتی ، اثر یک مسکن در رفع بیماری و سایر مسائل مورد علاقه در زندگی روزمره ، اطلاعات و ارقام را جمع آوری و آنها را تفسیر مینماییم یا کوشش میکنیم که تفسیرهای دیگران را بفهیم. بنابراین ، هر روز از طریق تجزیه و تحلیل ضمنی اطلاعات مبتنی بر واقعیات ، عمل کسب آگاهی انجام میگیرد.
نقش آمار در پژوشهای علمی
موضوع آمار عبارت است از هنر علم جمع آوری ، تعبیر و تجزیه و تحلیل دادهها و استخراج تعمیمهای منطقی در مورد پدیدههای تحت بررسی. با توجه به مراحل اساسی یک تحقیق علمی که عبارتند از: مشخص کردن هدف ، جمع آوری اطلاعات ، تجزیه و تحلیل دادهها و بیان یافتههای آشکار است که آمار بطور وسیعی در قلمرو تمام تحقیقات علمی بکار میرود. بویژه ، در مرحله جمع آوری اطلاعات ، آمار راهنمای محقق در انتخاب روشها و وسایل مناسب برای جمعآوری دادههای اطلاعاتی است. در مراحل بعد از گرد آوری دادهها ، نیاز بیشتری به روشهای آماری وجود دارد.
کاربرد آمار
کاربرد روشهای آماری در قلمروهای گوناگون از علوم انسانی ، علوم مهندسی ، رشتههای علمی جدیدی پدید آورده است که در ارتباط متقابل با آمار هستند. نظیر آمار زیستی ، روانسنجی ، آمار مهندسی ، آمار بازرگانی ، اقتصاد سنجی و جمعیت شناسی. به علاوه علم آمار در رشتههای بسیار دیگری که هنوز از ترکیب آنها با آمار شاخههایی با اسامی خاص پدید نیامده، از قبیل علوم سیاسی ، هواشناسی و محیط شناسی نقش عمدهای ایفا میکند.
آمارهاي ثبتي
آمارهاي ثبتي، آمارهايي هستند كه از پردازش(طبقه بندي، مرتب كردن، محاسبات و تلخيص و...) داده هاي ثبتي حاصل مي شوند. منظور از داده هاي ثبتي، داده هايي هستند كه در حين انجام فعاليتهاي عيني، واقعي و جاري يك سازمان و با استفاده از فرم ها، اسناد و مدارك جاري در داخل سازمان ثبت مي شوند.
هر فرم، سند، مدرك و پرونده شامل مجموعه اي از اقلام اطلاعاتي است. براي مثال فرم ثبت نام دانشجو در دانشگاه شامل اقلام اطلاعاتي نظير نام، نام خانوادگي، شهرستان محل اخذ ديپلم ، معدل ديپلم، محل تولد و... مي باشد. پس از تكميل فرم ثبت نام، داده هاي ثبتي توليد مي شوند. چنانچه اين نوع داده هاي ثبتي براي همه دانشجوياني كه ثبت نام نموده اند جمع آوري شود از جمع بندي، دسته بندي و پالايش آنها، آمارهاي ثبتي توليد خواهد شد.
نظام آمارهاي ثبتي
نظام آمارهاي ثبتي، نظامي است كه داده هاي ثبتي توليد شده در حين عمليات جاري و روزمره يك سازمان را به اطلاعات آماري مورد نياز مصرف كنندگان تبديل كرده و آنها را به نحو مناسب انتقال مي دهد.
آمارهاي رسمي
آمارهاي رسمي آمارهايي هستند كه توسط دستگاه هاي حكومتي به منظور استفاده در تصميم سازي، برنامه ريزي، سياستگذاري، موضوع هاي پژوهشي و اطلاع رساني در مورد وضعيت عمومي كشور، توليد و منتشر مي شود(اقتباس از برنامه علمي آمار1384)
انواع آمار
آمار توصیفی
آن دسته از روشهای آماری که با تخلیص و توصیف ویژگیهای برجسته دادهها سروکار دارند، در مبحث آمار توصیفی قرار میگیرند. برخلاف گذشته ، امروزه آمار توصیفی فقط قسمت کوچکی از حوزه فعالیتهایی است که تحت پوشش موضوع آمار قرار میگیرند.
آمار استنباطی
در زمان حاضر ، قسمت عمده موضوع آمار عبارت است از کسب اطلاعات با انجام محاسباتی روی دادهها و ارزیابی معلومات تازهای که از این اطلاعات بدست میآید. این قسمت از قلمرو آمار استنباطی و روشهای مربوط به آن را استنباط آماری مینامند. استفاده از این روشها پایهای برای استدلال بدست میدهد تا بتوانیم واقعیات مشاهده شده را بطور منطقی تعبیر نماییم، تعیین کنیم که این واقعیات تا چه حدی مدل مفروضی را تایید ، یا آن را نقض میکنند و پیشنهادهایی برای اصلاح نظریه موجود ، و یا شاید طرحریزی تحقیقات دیگری ارائه دهیم.
جامعه و نمونه
جامعه آماری
عبارت است از مجموعه کامل اندازههای ممکن یا اطلاعات ثبت شده از یک صفت کیفی ، در مورد گردآوردن کامل واحدها ، که میخواهیم استنباطهایی راجع به آن انجام دهیم. جامعه ، آماج تحقیق است، و منظور از عمل گردآوری دادهها استخراج نتایج درباره جامعه میباشد.
نمونه
نمونهای از یک جامعه آماری ، مجموعه اندازههایی است که عملا در جریان یک تحقیق گردآوری میشود.
تفاوت جامعه و نمونه
برخلاف معنای معمولی کلمه جامعه ، این اصطلاح در آمار به معنای مجموعهای از موجودات زنده نیست. جامعه آماری گردآوردهای از اعداد است که اعداد مزبور عبارتاند از اندازههای مربوط به یک صفت مشخصه برای تمام واحدهایی که آماج تحقیقی را تشکیل میدهند. این صفت ممکن است به جامعه انسانی مربوط باشد یا نباشد. نمونه نیز جزئی از این جامعه نامتناهی است. در حالی که جامعه آماری (حتی اگر وجود خارجی نداشته باشد) به عنوان مجموعه ثابتی از اعداد در نظر گرفته می شود.
هدفهای اصلی آمار
انجام استنباط درباره جامعه ، از طریق تجزیه و تحلیل اطلاعات موجود در دادههای نمونهای.
سنجش میزان عدم حتمیتی که در این استنباطها وجود دارد. عملی که برای رسیدن به هدفهای فوق اهمیت دارد. عبارت است از طرح ریزی فرایند و دامنه نمونه گیری بطوری که مشاهدات مبنایی برای استخراج استنباطهای معتبر تشکیل میدهند.
ارتباط متقابل آمار با سایر علوم
وظیفه اولیه آمار که صرفا از جمع آوری و نمایش دادهها بود، کاملا تغییر کرده است و نقش جدید آن ، فراهم آوردن ابزارهایی تحلیلی است که با استفاده از آنها بتوان دادهها را بطور موثر جمع آوری کرد و از آنها معانی لازم را بیرون کشیده و تفسیر نمود با استفاده از مفاهیم و روشهای آماری میتوان از روی نمونه ، نتیجهگیریهای معتبری در مورد جامعه بدست آورد و علم آمار در تمام آن دسته از فعالیتهای بشری که در آنها اثبات ادعاها و طبقه بندی اطلاعات مبتنی بر شواهد تجربی است، حضور دارد.
آمار مجموعهای از مفاهیم و روشهاست که در هر زمینه پژوهشی ، برای گرد آوری و تعبیر اطلاعات مربوط به آن و انجام نتیجه گوییها در شرایطی که عدم حتمیت و تغییر وجود دارد، بکار میرود.
آمار به عنوان يك موضوع علمي، امروزه شامل مفاهيم و روشهائي است كه در تمام پژوهشهايي كه مستلزم جمع آوري داده ها به وسيلة يك فرآيند آزمايش و مشاهده، و انجام استنباط و نتيجه گيري به وسيلة تجزيه و تحليل اين داده ها هستند، اهميت بسيار دارند.
آمار هنر و علم جمع آوري، تعبير و تجزيه و تحليل داده ها و استخراج تعميمهاي منطقي در مورد پديده هاي تحت بررسي است.
معادل كلمة آمار در زبان انگليسي Statistics است كه از لحاظ تاريخي، از كلمة لاتين status مشتق شده و يكي از معاني كلمة اخير، دولت است.
در طول چندين دهه، آمار فقط با بيان اطلاعات و مقادير عددي دربارة اقتصاد، جمعيت شناسي و اوضاع سياسي حاكم در يك كشور، سر و كار داشت.
حتي امروز، بسياري از نشريات و گزارشهاي دولتي كه توده اي از آمار و ارقام را در بر دارند و تحت عناويني از قبيل « آمار توليد مزارع» و «آمار كارگران» منتشر مي شوند، معني اولية كلمة آمار را در ذهن زنده مي كنند.
اكثر افراد معمولي هنوز اين تصور غلط را دربارة آمار دارند كه آن را منحصر به ستونهاي عددي سرگيجه آور و گاهي يك سري شكلهاي مبهوت كننده ميدانند.
بنابراين، يادآوري اين نكته ضروري است كه نظريه و روشهاي جديد آماري، از حد ساختن جدولهاي اعداد و نمودارها بسيار فراتر رفته اند. نمايشهاي عددي به صورت جنبه اي فرعي از آمار درآمده اند.
دیدگاههایی درمورد آمار:
تهيه آمار كاري وقت گير و زمان بر و اصولا كسالت آور است.
آمار گورستاني از اعداد و ارقام است كه در هر اداره و سازمان نمونه اي از آن پيدا مي شود.
آمار مجموعه اي از روابط و فرمولهاي رياضي پيچيده و گيج كننده است.
آمار شامل نمودارها و جدولهايي از اعداد است.
آمار فرايندي است كه در آن هر ده سال افرادي را به منازل فرستاده و اطلاعات خانوارها مانند تعداد فرزندان، سن افراد خانوار را از آنها كسب مي كنند.
آمار ابزاري است كه بسياري با توسل به آن افكار عمومي را به نفع خود جلب مي كنند.
آمار مفهومي است كه براي ثبت و نمايش اطلاعات عددي به كار مي رود، مانند تعداد بيكاران، كارمزد حمل كالا به وسيلة كشتي در 15 سال گذشته، جمعيت نواحي جنوب شهر تهران، تعداد افراد تلف شده در اثر شيوع يك بيماري يا مقدار مسافت طي شده در زمان معيني به وسيلة برندة مسابقة دو.
دید کلی
بیشتر مردم با کلمه آمار ، به مفهومی که برای ثبت و نمایش اطلاعات عددی بکار میرود، آشنا هستند: تعداد بیکاران ، قیمت روزانه بعضی از سهام در بازار بورس ، کارمزد تحمل کالا بوسیله کشتی در 15 سال گذشته مثالهایی از این مفهوماند. ولی این مفهوم با موضوع منطبق با موضوع اصلی مورد بحث آمار نیست. آمار عمدتا با وضعیتهای سروکار دارد که در آنها وقوع یک پیشامد بطور حتمی قابل پیش بینی نیست. استنتاجهای آماری غالبا غیر حتمیاند زیرا مبتنی بر اطلاعات ناکاملی هستند. معادل کلمه آمار در زبان انگلیسی statistics است که از لحاظ تاریخی از کلمه لاتین status مشتق شده است.
نقش آمار در زندگی روزمره
پی بردن به واقعیات امور از طریق گردآوری و تعبیر دادهها ، منحصر به پژوهشگران حرفهای نیست. این امر در زندگی روزمره همه مردم که میکوشند آگاهانه ، ناآگاهانه مسائلی را درباره جامعه ، شرایط زندگی ، محیط زندگی خود و کل دنیا درک کنند، معمول است. برای کسب اطلاع از وضع بیکاری ، آلودگی ناشی از ضایعات صنعتی ، اثر یک مسکن در رفع بیماری و سایر مسائل مورد علاقه در زندگی روزمره ، اطلاعات و ارقام را جمع آوری و آنها را تفسیر مینماییم یا کوشش میکنیم که تفسیرهای دیگران را بفهیم. بنابراین ، هر روز از طریق تجزیه و تحلیل ضمنی اطلاعات مبتنی بر واقعیات ، عمل کسب آگاهی انجام میگیرد.
نقش آمار در پژوشهای علمی
موضوع آمار عبارت است از هنر علم جمع آوری ، تعبیر و تجزیه و تحلیل دادهها و استخراج تعمیمهای منطقی در مورد پدیدههای تحت بررسی. با توجه به مراحل اساسی یک تحقیق علمی که عبارتند از: مشخص کردن هدف ، جمع آوری اطلاعات ، تجزیه و تحلیل دادهها و بیان یافتههای آشکار است که آمار بطور وسیعی در قلمرو تمام تحقیقات علمی بکار میرود. بویژه ، در مرحله جمع آوری اطلاعات ، آمار راهنمای محقق در انتخاب روشها و وسایل مناسب برای جمعآوری دادههای اطلاعاتی است. در مراحل بعد از گرد آوری دادهها ، نیاز بیشتری به روشهای آماری وجود دارد.
کاربرد آمار
کاربرد روشهای آماری در قلمروهای گوناگون از علوم انسانی ، علوم مهندسی ، رشتههای علمی جدیدی پدید آورده است که در ارتباط متقابل با آمار هستند. نظیر آمار زیستی ، روانسنجی ، آمار مهندسی ، آمار بازرگانی ، اقتصاد سنجی و جمعیت شناسی. به علاوه علم آمار در رشتههای بسیار دیگری که هنوز از ترکیب آنها با آمار شاخههایی با اسامی خاص پدید نیامده، از قبیل علوم سیاسی ، هواشناسی و محیط شناسی نقش عمدهای ایفا میکند.
آمارهاي ثبتي
آمارهاي ثبتي، آمارهايي هستند كه از پردازش(طبقه بندي، مرتب كردن، محاسبات و تلخيص و...) داده هاي ثبتي حاصل مي شوند. منظور از داده هاي ثبتي، داده هايي هستند كه در حين انجام فعاليتهاي عيني، واقعي و جاري يك سازمان و با استفاده از فرم ها، اسناد و مدارك جاري در داخل سازمان ثبت مي شوند.
هر فرم، سند، مدرك و پرونده شامل مجموعه اي از اقلام اطلاعاتي است. براي مثال فرم ثبت نام دانشجو در دانشگاه شامل اقلام اطلاعاتي نظير نام، نام خانوادگي، شهرستان محل اخذ ديپلم ، معدل ديپلم، محل تولد و... مي باشد. پس از تكميل فرم ثبت نام، داده هاي ثبتي توليد مي شوند. چنانچه اين نوع داده هاي ثبتي براي همه دانشجوياني كه ثبت نام نموده اند جمع آوري شود از جمع بندي، دسته بندي و پالايش آنها، آمارهاي ثبتي توليد خواهد شد.
نظام آمارهاي ثبتي
نظام آمارهاي ثبتي، نظامي است كه داده هاي ثبتي توليد شده در حين عمليات جاري و روزمره يك سازمان را به اطلاعات آماري مورد نياز مصرف كنندگان تبديل كرده و آنها را به نحو مناسب انتقال مي دهد.
آمارهاي رسمي
آمارهاي رسمي آمارهايي هستند كه توسط دستگاه هاي حكومتي به منظور استفاده در تصميم سازي، برنامه ريزي، سياستگذاري، موضوع هاي پژوهشي و اطلاع رساني در مورد وضعيت عمومي كشور، توليد و منتشر مي شود(اقتباس از برنامه علمي آمار1384)
انواع آمار
آمار توصیفی
آن دسته از روشهای آماری که با تخلیص و توصیف ویژگیهای برجسته دادهها سروکار دارند، در مبحث آمار توصیفی قرار میگیرند. برخلاف گذشته ، امروزه آمار توصیفی فقط قسمت کوچکی از حوزه فعالیتهایی است که تحت پوشش موضوع آمار قرار میگیرند.
آمار استنباطی
در زمان حاضر ، قسمت عمده موضوع آمار عبارت است از کسب اطلاعات با انجام محاسباتی روی دادهها و ارزیابی معلومات تازهای که از این اطلاعات بدست میآید. این قسمت از قلمرو آمار استنباطی و روشهای مربوط به آن را استنباط آماری مینامند. استفاده از این روشها پایهای برای استدلال بدست میدهد تا بتوانیم واقعیات مشاهده شده را بطور منطقی تعبیر نماییم، تعیین کنیم که این واقعیات تا چه حدی مدل مفروضی را تایید ، یا آن را نقض میکنند و پیشنهادهایی برای اصلاح نظریه موجود ، و یا شاید طرحریزی تحقیقات دیگری ارائه دهیم.
جامعه و نمونه
جامعه آماری
عبارت است از مجموعه کامل اندازههای ممکن یا اطلاعات ثبت شده از یک صفت کیفی ، در مورد گردآوردن کامل واحدها ، که میخواهیم استنباطهایی راجع به آن انجام دهیم. جامعه ، آماج تحقیق است، و منظور از عمل گردآوری دادهها استخراج نتایج درباره جامعه میباشد.
نمونه
نمونهای از یک جامعه آماری ، مجموعه اندازههایی است که عملا در جریان یک تحقیق گردآوری میشود.
تفاوت جامعه و نمونه
برخلاف معنای معمولی کلمه جامعه ، این اصطلاح در آمار به معنای مجموعهای از موجودات زنده نیست. جامعه آماری گردآوردهای از اعداد است که اعداد مزبور عبارتاند از اندازههای مربوط به یک صفت مشخصه برای تمام واحدهایی که آماج تحقیقی را تشکیل میدهند. این صفت ممکن است به جامعه انسانی مربوط باشد یا نباشد. نمونه نیز جزئی از این جامعه نامتناهی است. در حالی که جامعه آماری (حتی اگر وجود خارجی نداشته باشد) به عنوان مجموعه ثابتی از اعداد در نظر گرفته می شود.
هدفهای اصلی آمار
انجام استنباط درباره جامعه ، از طریق تجزیه و تحلیل اطلاعات موجود در دادههای نمونهای.
سنجش میزان عدم حتمیتی که در این استنباطها وجود دارد. عملی که برای رسیدن به هدفهای فوق اهمیت دارد. عبارت است از طرح ریزی فرایند و دامنه نمونه گیری بطوری که مشاهدات مبنایی برای استخراج استنباطهای معتبر تشکیل میدهند.
ارتباط متقابل آمار با سایر علوم
وظیفه اولیه آمار که صرفا از جمع آوری و نمایش دادهها بود، کاملا تغییر کرده است و نقش جدید آن ، فراهم آوردن ابزارهایی تحلیلی است که با استفاده از آنها بتوان دادهها را بطور موثر جمع آوری کرد و از آنها معانی لازم را بیرون کشیده و تفسیر نمود با استفاده از مفاهیم و روشهای آماری میتوان از روی نمونه ، نتیجهگیریهای معتبری در مورد جامعه بدست آورد و علم آمار در تمام آن دسته از فعالیتهای بشری که در آنها اثبات ادعاها و طبقه بندی اطلاعات مبتنی بر شواهد تجربی است، حضور دارد.