AvAstiN
27th February 2009, 09:57 PM
اينكه داروهاي برخي از بيماري‌ها مثل سرماخوردگي را خودسرانه مصرف مي‌كنيم و گاهي از نسخه‌هاي يكديگر استفاده مي‌كنيم، موضوعي قديمي اما همچنان نگران‌كننده است. حالا به تمام اين موارد، استفاده‌هاي غيردارويي از مواد دارويي را هم اضافه كنيد؛ در اين صورت درخواهيد يافت كه سوءمصرف داروها، فاجعه‌اي است كه اگر از آن پيشگيري نكنيم، تمام جامعه را دچار مشكل مي‌كند و هزينه‌هاي هنگفت درمان را روي دستمان مي‌گذارد.
پيشگيري از سوءمصرف داروها، چنان موضوع پراهميت و خطيري است كه موضوع اصلي همايش سالانه علوم دارويي كشور كه شهريورماه امسال به مدت 3روز در مركز همايش‌هاي رازي برگزار شد، بود.
در ادامه با دكتر فريبرز فرصاد، متخصص فارماكوتراپي و استاديار دانشگاه علوم پزشكي ايران كه سمت دبير علمي اين همايش را نيز برعهده داشته‌اند، در رابطه با خطرات روبه‌رشد سوءمصرف داروها به گفت‌وگو نشسته‌ايم. به عقيده دكتر فرصاد، اين خطر در مورد داروهاي جديدي كه عموما در لابراتورهاي زيرزميني ساخته مي‌شوند و توسط جوانان و نوجوانان مورد استفاده قرار مي‌گيرند، دوچندان است.
* چرا سوءمصرف داروها، مهم‌ترين محور بحث در همايش علوم دارويي امسال قرار گرفته است؟
موضوع سوءمصرف داروها در حال حاضر يكي از معضل‌هاي روبه‌رشد كشور قلمداد مي‌شود و به نوعي بحران ملي است چرا كه ابعاد بسيار گسترده‌اي دارد. طبق آمارهاي رسمي منتشرشده، چيزي حدود يك ميليون و 300 -200 هزار نفر معتاد رسمي و چيزي حدود 800هزار تا يك ميليون نفر معتاد تفنني در كشور ما وجود دارد كه تا سال 1383 از مواد افيوني و مخدر مثل ترياك و هروئين استفاده مي‌كرده‌اند اما موضوع نگران‌كننده اين است كه از سال 83 به بعد الگوي مصرف اين معتادان وارد فاز تازه‌اي شده و اين افراد به مصرف داروهاي جديد مثل كراك، اكستازي، كريستال، lsd و مواد توهم‌زا روي آورده‌اند كه هر كدام جذابيت‌هاي خودش را دارد.
* یعني اين مواد مثل همه داروهاي ديگر در كارخانه‌هاي داروسازي ساخته مي‌شوند؟
اينها كاملا داروهاي صناعي و سنتتيك هستند و قاعدتا بايد در لابراتوارها تهيه شوند؛ بنابراين ساختار ساده مواد مخدر اوليه را ندارند. منتها موضوعي كه مطرح است اينكه مكان ساخت اين مواد، غالبا غيراستاندارد، بدون نظارت و اصطلاحا زيرپله است. بنابراين با قيمت خيلي پاييني هم در دسترس جوانان قرار مي‌گيرد و همين موضوع هم ابعاد فاجعه را خيلي وسيع‌تر مي‌كند.
* بنابراين سوءمصرف داروها بين جوانان بيشتر است؟
مخاطب اين دسته از داروها نوجواناني هستند كه در دوران بلوغ قرار دارند و همين‌طور جوانان يعني مجموعه‌اي از افراد 30 -18 سال بيشترين مصرف‌كننده اين داروها هستند.
* سطح سواد يا ميزان تمول هم در اين افراد پايين‌تر است؟
نه، اساسا، چرا كه ريسك فاكتورها و عواملي كه باعث مي‌شود اين دسته از داروها مصرف شوند، متفاوت است. مثلا شما در روند مصرف داروهاي مخدرافيوني وقتي سطح سواد يا ميزان قدرت مالي يك فرد افزايش پيدا مي‌كند، روند مصرف، كاهش نشان مي‌دهد در حالي كه در مورد داروهاي جديد و محرك، عكس اين قضيه صادق است! برخي از اين داروها گران هستند و در دسترس هركسي قرار نمي‌گيرند اما تيپ خاصي از آدم‌ها بدون توجه به گراني، اين مواد را مورد مصرف قرار مي‌دهند و حتي مي‌شود گفت كه خيلي از اين افراد در رده افراد تحصيلكرده قرار مي‌گيرند.
* نكته اينجاست كه خيلي‌ها، مواد محرك را جزو مواد مخدر قرار نمي‌دهند؛ منظورم همان تحصيلكرده‌هاست.
اين همان تبليغ غلطي است كه اين مواد را فاقد پتانسيل اعتياد بالا معرفي مي‌كند. اما وقتي افراد به اين مواد رو مي‌آورند، درگير آن مي‌شوند و اين در واقع خطرناك‌ترين شكل از مصرف خودسرانه دارو در كشور ماست. به عنوان مثال، ما در سال 83، در حالي كه كراك در ساير نقاط دنيا وجود داشت، در ايران، معتاد به كراك نداشتيم، اما الان يك چهارم از معتادان كشور ما به كراك كه فرم فشرده و خالص‌تر هروئين است روي آورده‌اند.
* دليلش را چه مي‌دانيد؟
به نظر من، در دسترس بودن، احساس سرخوشي و نشئگي بيشتر و اين توهمات كه اعتياد كمتري را به‌همراه خواهد داشت. در عين حال، ابعاد ديگري مثل عدم‌آگاهي حتي مرزداران ما نسبت به ورود اين مواد و اطلاع‌رساني ناقص در مورد اين فاجعه هم مي‌تواند دليلش باشد.
* تشكل‌هاي صنفي، مثل انجمن داروسازان براي حل اين موضوع كاري نكرده‌اند؟
تشكل‌هاي صنفي ابعاد فعاليت خيلي محدودتري دارند. يعني تشكل‌هايي مثل انجمن داروسازان يا انجمن پزشكان عمومي فقط مي‌توانند در حد مخاطبان خودشان كه افراد محدودي هم هستند عمل كنند. اما موضوعي مثل سوءمصرف داروها كه بعد كشوري دارد، حمايت و عزم جمعي پزشكان، داروسازان، نيروي انتظامي و مراجع قضائي را مي‌طلبد.
* بازارهاي غيررسمي چقدر به اين سوء‌مصرف‌ها دامن مي‌زنند؟
خيلي. الان زمان دسترسي به مواد، چيزي حدود 40-30دقيقه است؛ برهمين اساس اگر شما الان اراده كنيد، به‌راحتي و ظرف تنها نيم‌ساعت مي‌توانيد، اين مواد را داشته باشيد؛ به‌خصوص كه بسيار پايين‌تراز سطح بين‌المللي هم هزينه مي‌كنيد.
* در مورد موادي مثل داروهاي كدئينه، چقدر اهداف تجاري داروخانه‌ها مطرح است؟
معمولاً مسئولان فني داروخانه‌ها، طبق مسئوليتي كه دارند، به هيچ‌وجه نمي‌توانند اين كار را بكنند، مگر در مواردي كه آشنايي و صميميت با افراد، باعث مي‌شود كه مرزها شكسته شوند. ضمن اينكه در اين موارد، نظارت گسترده وزارت بهداشت مي‌تواند مفيد باشد.
* چنين نظارتي وجود دارد؟
به شكل نسبي! كه البته همين نسبي بودن نظارت مي‌تواند بخشي از مشكل باشد.
* شما در مورد كراك و ساير مخدرها صحبت كرديد اما مواردي مثل داروهاي كدئينه كه اساساً دارو هستند اما مورد سوء مصرف قرار مي‌گيرند چطور؟
ببينيد! اينجاست كه نياز به پروتكل‌هاي كشوري وجود دارد. البته اين پروتكل‌ها در 2مركز در حال تدوين است تا تصوير شفافي از داروهايي كه مصرف مي‌شوند مثل داروهاي كدئينه به ما بدهند. در دنيا، روال بر اين است كه اين داروها طبقه‌بندي مي‌شوند و براساس پتانسيل اعتيادزايي تنها براساس نسخه پزشك به فرد داده مي‌شوند اما در ايران هنوز قوانين مشخص و جامعي نداريم.
منبع: همشهری
پيشگيري از سوءمصرف داروها، چنان موضوع پراهميت و خطيري است كه موضوع اصلي همايش سالانه علوم دارويي كشور كه شهريورماه امسال به مدت 3روز در مركز همايش‌هاي رازي برگزار شد، بود.
در ادامه با دكتر فريبرز فرصاد، متخصص فارماكوتراپي و استاديار دانشگاه علوم پزشكي ايران كه سمت دبير علمي اين همايش را نيز برعهده داشته‌اند، در رابطه با خطرات روبه‌رشد سوءمصرف داروها به گفت‌وگو نشسته‌ايم. به عقيده دكتر فرصاد، اين خطر در مورد داروهاي جديدي كه عموما در لابراتورهاي زيرزميني ساخته مي‌شوند و توسط جوانان و نوجوانان مورد استفاده قرار مي‌گيرند، دوچندان است.
* چرا سوءمصرف داروها، مهم‌ترين محور بحث در همايش علوم دارويي امسال قرار گرفته است؟
موضوع سوءمصرف داروها در حال حاضر يكي از معضل‌هاي روبه‌رشد كشور قلمداد مي‌شود و به نوعي بحران ملي است چرا كه ابعاد بسيار گسترده‌اي دارد. طبق آمارهاي رسمي منتشرشده، چيزي حدود يك ميليون و 300 -200 هزار نفر معتاد رسمي و چيزي حدود 800هزار تا يك ميليون نفر معتاد تفنني در كشور ما وجود دارد كه تا سال 1383 از مواد افيوني و مخدر مثل ترياك و هروئين استفاده مي‌كرده‌اند اما موضوع نگران‌كننده اين است كه از سال 83 به بعد الگوي مصرف اين معتادان وارد فاز تازه‌اي شده و اين افراد به مصرف داروهاي جديد مثل كراك، اكستازي، كريستال، lsd و مواد توهم‌زا روي آورده‌اند كه هر كدام جذابيت‌هاي خودش را دارد.
* یعني اين مواد مثل همه داروهاي ديگر در كارخانه‌هاي داروسازي ساخته مي‌شوند؟
اينها كاملا داروهاي صناعي و سنتتيك هستند و قاعدتا بايد در لابراتوارها تهيه شوند؛ بنابراين ساختار ساده مواد مخدر اوليه را ندارند. منتها موضوعي كه مطرح است اينكه مكان ساخت اين مواد، غالبا غيراستاندارد، بدون نظارت و اصطلاحا زيرپله است. بنابراين با قيمت خيلي پاييني هم در دسترس جوانان قرار مي‌گيرد و همين موضوع هم ابعاد فاجعه را خيلي وسيع‌تر مي‌كند.
* بنابراين سوءمصرف داروها بين جوانان بيشتر است؟
مخاطب اين دسته از داروها نوجواناني هستند كه در دوران بلوغ قرار دارند و همين‌طور جوانان يعني مجموعه‌اي از افراد 30 -18 سال بيشترين مصرف‌كننده اين داروها هستند.
* سطح سواد يا ميزان تمول هم در اين افراد پايين‌تر است؟
نه، اساسا، چرا كه ريسك فاكتورها و عواملي كه باعث مي‌شود اين دسته از داروها مصرف شوند، متفاوت است. مثلا شما در روند مصرف داروهاي مخدرافيوني وقتي سطح سواد يا ميزان قدرت مالي يك فرد افزايش پيدا مي‌كند، روند مصرف، كاهش نشان مي‌دهد در حالي كه در مورد داروهاي جديد و محرك، عكس اين قضيه صادق است! برخي از اين داروها گران هستند و در دسترس هركسي قرار نمي‌گيرند اما تيپ خاصي از آدم‌ها بدون توجه به گراني، اين مواد را مورد مصرف قرار مي‌دهند و حتي مي‌شود گفت كه خيلي از اين افراد در رده افراد تحصيلكرده قرار مي‌گيرند.
* نكته اينجاست كه خيلي‌ها، مواد محرك را جزو مواد مخدر قرار نمي‌دهند؛ منظورم همان تحصيلكرده‌هاست.
اين همان تبليغ غلطي است كه اين مواد را فاقد پتانسيل اعتياد بالا معرفي مي‌كند. اما وقتي افراد به اين مواد رو مي‌آورند، درگير آن مي‌شوند و اين در واقع خطرناك‌ترين شكل از مصرف خودسرانه دارو در كشور ماست. به عنوان مثال، ما در سال 83، در حالي كه كراك در ساير نقاط دنيا وجود داشت، در ايران، معتاد به كراك نداشتيم، اما الان يك چهارم از معتادان كشور ما به كراك كه فرم فشرده و خالص‌تر هروئين است روي آورده‌اند.
* دليلش را چه مي‌دانيد؟
به نظر من، در دسترس بودن، احساس سرخوشي و نشئگي بيشتر و اين توهمات كه اعتياد كمتري را به‌همراه خواهد داشت. در عين حال، ابعاد ديگري مثل عدم‌آگاهي حتي مرزداران ما نسبت به ورود اين مواد و اطلاع‌رساني ناقص در مورد اين فاجعه هم مي‌تواند دليلش باشد.
* تشكل‌هاي صنفي، مثل انجمن داروسازان براي حل اين موضوع كاري نكرده‌اند؟
تشكل‌هاي صنفي ابعاد فعاليت خيلي محدودتري دارند. يعني تشكل‌هايي مثل انجمن داروسازان يا انجمن پزشكان عمومي فقط مي‌توانند در حد مخاطبان خودشان كه افراد محدودي هم هستند عمل كنند. اما موضوعي مثل سوءمصرف داروها كه بعد كشوري دارد، حمايت و عزم جمعي پزشكان، داروسازان، نيروي انتظامي و مراجع قضائي را مي‌طلبد.
* بازارهاي غيررسمي چقدر به اين سوء‌مصرف‌ها دامن مي‌زنند؟
خيلي. الان زمان دسترسي به مواد، چيزي حدود 40-30دقيقه است؛ برهمين اساس اگر شما الان اراده كنيد، به‌راحتي و ظرف تنها نيم‌ساعت مي‌توانيد، اين مواد را داشته باشيد؛ به‌خصوص كه بسيار پايين‌تراز سطح بين‌المللي هم هزينه مي‌كنيد.
* در مورد موادي مثل داروهاي كدئينه، چقدر اهداف تجاري داروخانه‌ها مطرح است؟
معمولاً مسئولان فني داروخانه‌ها، طبق مسئوليتي كه دارند، به هيچ‌وجه نمي‌توانند اين كار را بكنند، مگر در مواردي كه آشنايي و صميميت با افراد، باعث مي‌شود كه مرزها شكسته شوند. ضمن اينكه در اين موارد، نظارت گسترده وزارت بهداشت مي‌تواند مفيد باشد.
* چنين نظارتي وجود دارد؟
به شكل نسبي! كه البته همين نسبي بودن نظارت مي‌تواند بخشي از مشكل باشد.
* شما در مورد كراك و ساير مخدرها صحبت كرديد اما مواردي مثل داروهاي كدئينه كه اساساً دارو هستند اما مورد سوء مصرف قرار مي‌گيرند چطور؟
ببينيد! اينجاست كه نياز به پروتكل‌هاي كشوري وجود دارد. البته اين پروتكل‌ها در 2مركز در حال تدوين است تا تصوير شفافي از داروهايي كه مصرف مي‌شوند مثل داروهاي كدئينه به ما بدهند. در دنيا، روال بر اين است كه اين داروها طبقه‌بندي مي‌شوند و براساس پتانسيل اعتيادزايي تنها براساس نسخه پزشك به فرد داده مي‌شوند اما در ايران هنوز قوانين مشخص و جامعي نداريم.
منبع: همشهری