وحید 0319
11th August 2012, 07:22 PM
لوکوربوزیه و فرهنگ شهر
هیچ یک از معماران معاصر تاثیری قابل مقایسه با لوکوربوزیه در شکل دادن به معماری مدرن نداشته است و این تاثیر نه فقط به دلیل خلاقیت هنری لوکوربوزیه به مثابه یک نقاش، یک مجسمه ساز، یک طراح و یک معمار، بلکه به دلیل سهم عظیم وی به مثابه یک روشنفکر و یک نویسنده پرتوان بود که می توانست پنداره های هنری خود را نه فقط در شکل تجسمی، بلکه به صورت افکاری روشن به بیان ادبی درآورد و از آن طریق بر گروهی از مخاطبان که در حوزه ای بسیار گسترده تر از معماری قرار می گرفتند، منتقل کند.
لوکوربوزیه، مهمترین فضیلت معماری مدرن را در سادگی و کاربردی شدن آن می دانست . او این امر را از واحد مسکونی به شهر تعمیم می داد. مسئله لوکوربوزیه در واقع آن بود که میان زندگی فردی و زندگی جمعی سازشی به وجود آورد، که آن را در طراحی شهرک های مسکونی خود متبلور ساخت، جایی که یک واحد مسکونی در واقع جزئی از یک کل بزرگ و هماهنگ بود. )فکوهی،( ۲۰۵:۱۳۸۳
لوکوربوزیه رویکرد کارکردی خود را از واحد مسکونی بر شهر انطباق داده است. در نتیجه می توان شهر لوکوربوزیه را شهری انسانی دانست که کارکردها در آن باید بیش از هر چیز معطوف به هر چه زیست پذیرتر شدن آن باشند. اگر در معماری ، سادگی به باور لوکوربوزیه بهترین پاسخ زیبا شناسانه به نیازهای انسانی است، در شهر، ترکیب مناسب و آرمانی چهار کارکرد سکونت، کار، تفریح و حمل و نقل می تواند چنین پاسخی را عرضه کند.) فکوهی،:۱۳۸۳ ،۲۰۶ )مختصری از زندگی نامه لوکوربوزیه
لاشو- د- فون ( Lachaux-de-Fondes ) شهری در سوئیس بود که شارل ادوارد ژانره ( Charles-Edouard-Janneret ) در سال۱۸۸۷ در آنجا متولد شد. )کان،( ۷:۱۳۸۶ او بی گمان یکی از استادان بزرگ معماری نوین است که شخصیت و شیوه کار ویژه اش، تجربه های او را با تجربه های استادان معماری و هنر نوزایی همانند می سازد. اندیشه ها و آثار لوکوربوزیه را می توان به ۴ دوره تقسیم نمود:
در دوره نخست، همه کوشش او به پیشبرد انبوه سازی در معماری خلاصه می شد. او در دوره دوم به شهر سازی روی آورد و ایده ساخت آسمان خراش هایی در میان فضاهای سبز درختان را پی گرفت. از سال ۱۹۴۷ تفکرات خردگرایانه خود را تعدیل نموده و به طراحی ساختمان های تندیس گونه و اکسپرسیونیستی پرداخت. دوره چهارم فعالیت های او با طراحی شهر چندیگره و ساختمان های عمومی آن آغاز می گردد و تا پایان عمر(۱۹۶۵ ) سرگرم طراحی و اجرای ساختمان های شهر چندیگره می شود.)پاکزاد،(۳۶۹:۱۳۸۶انسان و شهر در دیدگاه لوکوربوزیه
هر بنایی به عنوان جزئی از فرهنگ معماری، یک اندیشه ذهنی را از طریق فرم ظاهری خود عینیت می بخشد تا به عنوان نمودی برای سنجش فرهنگ قرار گیرد. )گروتر،:۱۳۸۶صص۵۳ و(۵۴ از آنجا که ساختن ، یک فعالیت اولیه انسان بوده و به تحول وی پیوسته است، معماری به مثابه بیانی از روحیه یک دوره تاریخی در می آید.در این راستا، لوکوربوزیه با وقوف بر تغییرات عمیقی که ماشینیزم به وجود آورده، بیان می کند که تغییر شکل شالوده اجتماعی و نظام اقتصادی جبرا دگرگونی را در پدیده معماری موجب خواهد گردید. بنابراین او به دنبال هماهنگی بخشیدن به عناصر حاضر در دنیای مدرن و بازگرداندن معماری به انجام وظیفه اولیه اش- وظیفه ای که به نظام اقتصادی و اجتماعی پیوند داشته و در خدمت شخص انسان است- می باشد. )لوکوربوزیه،۱۳۸۲:صص۱۸۰و (۱۸۱
او معماری انسان گرا بود که به ایجاد وحدت و هماهنگی میان انسان و طبیعت، به جای جامعه تصنعی و دور از طبیعت باور داشت. )پاکزاد،۱۳۸۶:(۳۷۰ لوکوربوزیه، ساختمان را مجموعه ای از اجزای به هم پیوسته ، برای رسیدن به هدف هایی سودمند می داند. این اجزاء، اعضایی را تشکیل می دهند که همانند اندام یک موجود زنده به هم پیوسته اند. وحدتی که در طبیعت و در انسان موجود است به مانند قانونی است که به آثار انسانی زندگی می بخشد. همین که این قانون درک و پذیرفته شود، بقایای انگلی دیگر حق ادامه زندگی نخواهندداشت.)لوکوربوزیه،۱۳ ۵۴:(۳۴
او انسان و جامعه را پدیده ای ایستا ندانسته و به تاثیر محیط بر انسان و معماری آگاه بود، اما رشد و پیشرفت جامعه را خطی می انگاشت و باور داشت که همه ی جوامع می باید از مرحله صنعتی گذر کنند. )پاکزاد،۱۳۸۶:(۳۷۲ در دیدگاه لوکوربوزیه نیازهای مادی و معنوی انسان در سراسر دنیا یکسان بوده و از این رو انسان موجودی جهانی است. به این ترتیب پاسخ های ارائه شده در برابر نیاز وی نیز یکسان هستند. )پاکزاد،۱۳۸۶:(۳۷۱
لوکوربوزیه در پاسخ به این پرسش که چه چیز اختراعات و اکتشافات (پیشرفت) را باعث می شوند، سه نیاز انسانی را نام برد. «همان گونه که نیازها گوناگونند، انسانها نیز به مسائل مختلف توجه دارند. شکم،سکس و مغز آدمی، برنامه ها را دیکته می کنند و موفقیت اقتصادی و اخلاقی اختراعات اولیه را تضمین می نمایند.» (لوکوربوزیه،۱۳۵۴:(۱۵
وی دنیا را دستگاهی هماهنگ و در هم تنیده می دانست که انسان همچون گونه ای جهانی و فارغ از وابستگی های فرهنگی، بومی و اقلیمی، در راس آن قرار دارد: «همه منابع طبیعی و نیروهای مصنوعی، به طور فشرده ای در یک مجموعه موزون تنظیم شده و در راس همه آنها،انسان یعنی تنها نقطه نگرانی های ما قرار دارد. انسان به مثابه جسم و روح، به مثابه عقل و احساس. این است آن نتیجه ای که ما در مبارزه غیر منطقی بین دیدگاه تکنیکی و معنوی، آرزوی آن را داریم. » )لوکوربوزیه،۱۳۵۴:(۱۸ لذا او معتقد بود از آنجا که حتی معنویت نیز موضوعی عقلانی است – یا باید باشد – فن(تکنیک)، دشمن معنویت نیست، بلکه بر عکس یکی از حادترین شکل های تظاهر آن است. )پاکزاد،۱۳۸۶:(۳۷۷
لوکوربوزیه یک کارکردباور بود که توجه به سنت و تقلید از گذشته را تقبیح کرده و آن را صحنه پردازی تشریفاتی می دانست. به زعم وی «شهرسازی ما هنوز نوزادی بیش نیست و بیشتر به گذشته، موزه شناسی و تقلید پرداخته و نگران آفرینش صحنه ای به مانند زینت و پوشش مناطق، اعم از شهر و روستا بوده است، پوشش و لباسی که نقش و فایده ای نداشته و تنها تشریفاتی است.» )لوکوربوزیه،۱۳۵۴:(۱۲ بنابراین می باید به عقلایی کردن شهرسازی پرداخت و این از عهده ی هیچ کس جز معمار نوگرا برنمی آید. )پاکزاد،۱۳۸۶:(۳۷۵
او چنین می انگاشت که مسائل اصلی شهر ، کالبدی و معمارانه است. برای همین از خود می پرسید که: «چه کسی باید این بیماری را درمان کند؟» به باور لوکوربوزیه این معمار است که می باید وظیفه شهرسازی را به عهده گیرد. برای او شهرسازی در جانمایی و تنظیم کاربری ها خلاصه می شد: « از آنجا که شهرسازی، جانمایی و تنظیم کاربری ها و پیوند آن به یک شبکه آمد و شد است، این کار از عهده معمار نیز برمی آید.» )پاکزاد،۱۳۸۶: (۳۷۵
او به دنبال حل معضلی بود که به دست سرمایه داری و صنعت پدید آمد. یعنی قطع رابطه واحد مسکونی با طبیعت:«رویدادهای نامطلوب مرحله نخست صنعتی از نیمه دوم سده ۱۹ ، بحثی پدید آورد که هدفش تعیین نظرگاه درستی به عنوان مبدا بود تا تعادل مناسبی میان انسان و ماشین به وجود آید. در شرایطی که صنعت چیرگی قطعی یافته بود و ماشین به یک حاکم تبدیل می شد، انسان بی رحمانه و در نهایت بدبختی به یک زندگی مخالف طبیعت کشیده شد. در هرج و مرج پیروزی های صنعتی از ماشین ها همچون خدایان، نگهداری و مواظبت می شد و در چنین شرایطی، طبیعی و گریز ناپذیر بود که انسان ها در گوشه ای رها شوند.» )لوکوربوزیه،۱۳۵۴:(۲۵ لوکوربوزیه ی انسان گرا که حاکمیت ماشین بر انسان را نمی پذیرفت و به دنبال خدمتگزاری ماشین برای انسان بود جهت پاسخگویی به مسائل موجود ، عقلانی کردن طراحی را پیشنهاد کرد. ) پاکزاد،۱۳۸۶:(۳۸۱
تاریخ به باور لوکوربوزیه در هر شهر در نقشه های آن و در معماری هایش نوشته شده و تبلور می یافت. آنچه از اینها در شهر باز می ماند، سازنده رشته ارتباط دهنده ای است که همواره با کتب و اسناد ترسیم شده و به ما اجازه می دهد که مراحل پی در پی وجودی آن را تصور کنیم. محرک هایی که باعث زاده شدن و به وجود آمدن شهر شده اند دارای ماهیت های متفاوتی هستند.)لوکوربوزیه،۱۳۸۲:(۸۰
زندگی یک شهر رویداد مداومی است که طی قرن ها با انجام کارهای مادی، شبکه راه یابی و ساختمان ها، جریان دارد. اینها به عنوان بخشی از میراث انسانی ، به شهر شخصیت معینی می بخشند و از اینهاست که به تدریج روح شهر بروز می کند. )لوکوربوزیه،۱۳۸۲:(۱۴۹ بدین ترتیب لوکوربوزیه، شهرسازی را تنظیم محیط های متفاوتی می دانست که باید توسعه زندگی مادی، احساسی و معنوی را در همه شکل گیری های فردی و اجتماعی آن، حراست نماید. )لوکوربوزیه،۱۳۸۲:(۱۸۲
در دیدگاه لوکوربوزیه شهر به عنوان معرف روابط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مردم آن، همواره تغییر شکل داده و هر بار – در پی نیازهای معین لحظه تاریخی ای که در آن می زیسته – شالوده فضایی و نظام اجتماعی و اداری متفاوتی پذیرفته است. شهر مدرن که بر خلاف گذشته از سرعت سرسام آور ناشی از تحرک اجتماعی-اقتصادی خاص دوران ماشینیزم متضرر است، هنوز در نوعی بلاتکلیفی به سر می برد. جامعه شهری هنوز نتوانسته روشی را در حضور پیشرفت تکنولوژیک و تکامل دانش های اجتماعی برای خود بیابد تا به کمک آن بتواند برای همگی شهروندان فضای زیستی ای را خلق کند که از وقار انسانی آن نکاهد، برعکس شخصیت آن را تایید کند. قدرت یافتن همیشه بیشتر بخش خصوصی در انجام انتخاب ها و اتخاذ تصمیم های بزرگ روی فضای شهری ، نکته ای است که به عنوان یکی از بلاهای محیط های انسانی باید به آن توجه کرد.
پنداره هایی چون: وجود پیوندهای ناگسستنی بین مجموعه ای از شرایط کالبدی ( ساختمانی، اندازه ها و تناسبات فضایی،… )، شرایط روانی و ویژگی های تاکید لزوم توجه به جمیع واحدهای معماری شهری اعم از خصوصی یا عمومی/ توجه دادن به مسئولیت های اجتماعی معماران و شهرسازان در امر شکل دادن به فضای کالبدی و فضای زیستی و روانی / نادیده نگرفتن لزوم قوانین و مقررات در تضمین اجرای آنچه طرح ریزی می شود / مشارکت دادن مستقیم و غیر مستقیم شهروندان در تدوین نظام کالبدی- جغرافیایی شهر / احترام به طبیعت و انجام جایگزینی های صحیح بخش ها و نواحی نوین شهر در تبعیت از آن / احترام به مواریث فرهنگی- معماری موجود در محلات قدیمی یا در هسته های مرکزی شهرها،…بسیار مورد توجه لوکوربوزیه بودند.
او برای چهار کارکرد که سازنده چهار نکته کلید شهرسازی هستند، اهمیت فراوانی قائل بود:
۱ تضمین خانه های سالم برای انسان ها. یعنی توجه به محیط و آفتاب، که سازنده شرایط اساسی زندگی هستند.
.۲ متشکل کردن فضاهای کار به صورتی که این امر به جای اینکه نوعی بردگی ترحم آور باشد، خصوصیت یک فعالیت طبیعی انسانی را بازیابد.
.۳ پیش بینی تجهیزات لازم برای استفاده از ساعات آزاد جهت پربهره نمودن آنها
.۴ بوجود آوردن پیوند بین این سه تشکیلات متفاوت توسط یک شبکه ترافیک که بتواند حین جوابگویی به امور و نیازهای هریک ، تبادل را بین آنها تضمین کند. )لوکوربوزیه،۱۳۸۲:(۱۶۲
بنابراین، شهر به مثابه منظومه ای دانسته می شود که ۳ گونه کاربرد اصلی اش ( سکونت و کارهای تولیدی و گذران وقت آزاد ) به وسیله شبکه راه یابی یا ارتباطی با یکدیگر پیوند می خورند و به قید نظم، هر یک ، کارا می شوند. در عین حال نظم یافتگی اجتماعی و شهری زیستن به ترتیبی بهینه برای تمامی لایه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شهروندان ، بر کارایی داشتن اندیشه ها و ساختار دموکراتیک شهر ( به مثابه یک نهاد انسانی- مدنی ) مشروط می گردد.
بدین شکل مکان های برگزاری امور سکونت و کار و گذران وقت آزاد از یکدیگر قابل تفکیک اند. خانه، پذیرای امور گوناگون مربوط به تولید نیست، در کارگاه ها نمی توان و نباید زیست و… در این زمینه مقوله سنت در شهر زیستن و شهری زیستن بیشتر مورد توجه قرار می گیرد. ) لوکوربوزیه،۱۳۸۲:(۵۳
حاصل حضور فعال این شاخص ها به وجود آورنده برابری حقوقی است که ساکنان، شاغلان و مهمانان در هر شهری باید از آن برخوردار باشند و این مهم آنجا که جامه عمل بپوشد، شرایط بهره وری یکسانی از فضای ساخته شده را برای تمامی شهروندان فراهم خواهد کرد. ) لوکوربوزیه، ۱۳۸۲:(۵۱ لوکوربوزیه، شهرسازی را آخرین جمع بندی یک طرز تفکر می دانست که با فن عملی خود، زندگی را در بر می گیرد. به نظر او داده های یک مسئله شهرسازی از مجموعه فعالیت هایی به دست می آیند که فقط در شهر صورت نگرفته، بلکه در تمام منطقه ای که شهر مرکز آن است، جریان دارند. علت وجودی شهر می بایست در اعداد و ارقامی بازگو شوند که بتوانند مراحل آینده توسعه صحیح شهر را پیش بینی کنند. شهر که در هر حال به عنوان یک واحد، تعریف شده، می بایست به شکلی هماهنگ در هر یک از بخش های خود ، رشد کند و فضاها و پیوندهایی را ارائه دهد که با قید تعادل مراحل توسعه بعدی بتوانند در آن جایگزین شوند. )لوکوربوزیه،۱۳۸۲:(۱۶۷سخن آخر
لوکوربوزیه بر این باور بود که معماری و شهرسازی جدایی ناپذیرند و بیان می کرد که با استفاده از نظم منتج از توزیع استدلالی فعالیت ها، توجه به تعدد فضاهای شهری، طبقه بندی کارکردهای فضاهای شهری و بخردانه کردن زیستگاه همگانی می توان از اغتشاش شهرها جلوگیری کرد. ) سیف الدینی،۱۳۶۸:(۱۰۰ او برای حل مشکل شهرهای زمان به این نتیجه رسید که: «برای پاسخ دادن به مسائل دشواری که زمان دربرابرمان نهاده، یعنی مسائل مرتبط به تاسیسات جامعه، تنها یک راه پذیرفتنی وجود دارد، راهی که مسائل را به ریشه های حقیقی آن خواهد کشاند. بنابراین باید به دنبال ایجاد تعادلی بین انسان و محیط او برویم.» )لوکوربوزیه،۱۳۵۴:(۳۳منابع
• پاکزاد،جهانشاه (۱۳۸۶)، سیر اندیشه ها در شهرسازی (۱) ، تهران: شرکت عمران شهرهای جدید.
• سیف الدینی، فرانک (۱۳۶۸)، فرهنگ واژگان برنامه ریزی شهری و منطقه ای، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
• فکوهی، ناصر (۱۳۸۳)، انسان شناسی شهری ، تهران: نشر نی.
• کان،جان- لوئیس (۱۳۸۶)، لوکوربوزیه، ترجمه زهرا رضوی ، تهران: انتشارات گنج هنر.
• گروتر، یورگ کورت (۱۳۸۶)، زیبا شناسی در معماری، ترجمه جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون، تهران:انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
• لوکوربوزیه (۱۳۸۲) منشور آتن (چهارمین کنگره بین المللی معماری مدرن)، معرفی و برگردان محمدمنصور فلامکی ، تهران: نشر فضا.
• لوکوربوزیه (۱۳۵۴)، چگونه به مسائل شهرسازی بیاندیشیم؟ ترجمه محمدتقی کاتبی، تهران: نشر سپهر.برگرفته از : ویژه نامه شهر و فرهنگویژه نامه «انسان و فرهنگ» ویژه «شهر و فرهنگ» ، سال اول، شماره ۲، تیر ماه ۱۳۹۰
هیچ یک از معماران معاصر تاثیری قابل مقایسه با لوکوربوزیه در شکل دادن به معماری مدرن نداشته است و این تاثیر نه فقط به دلیل خلاقیت هنری لوکوربوزیه به مثابه یک نقاش، یک مجسمه ساز، یک طراح و یک معمار، بلکه به دلیل سهم عظیم وی به مثابه یک روشنفکر و یک نویسنده پرتوان بود که می توانست پنداره های هنری خود را نه فقط در شکل تجسمی، بلکه به صورت افکاری روشن به بیان ادبی درآورد و از آن طریق بر گروهی از مخاطبان که در حوزه ای بسیار گسترده تر از معماری قرار می گرفتند، منتقل کند.
لوکوربوزیه، مهمترین فضیلت معماری مدرن را در سادگی و کاربردی شدن آن می دانست . او این امر را از واحد مسکونی به شهر تعمیم می داد. مسئله لوکوربوزیه در واقع آن بود که میان زندگی فردی و زندگی جمعی سازشی به وجود آورد، که آن را در طراحی شهرک های مسکونی خود متبلور ساخت، جایی که یک واحد مسکونی در واقع جزئی از یک کل بزرگ و هماهنگ بود. )فکوهی،( ۲۰۵:۱۳۸۳
لوکوربوزیه رویکرد کارکردی خود را از واحد مسکونی بر شهر انطباق داده است. در نتیجه می توان شهر لوکوربوزیه را شهری انسانی دانست که کارکردها در آن باید بیش از هر چیز معطوف به هر چه زیست پذیرتر شدن آن باشند. اگر در معماری ، سادگی به باور لوکوربوزیه بهترین پاسخ زیبا شناسانه به نیازهای انسانی است، در شهر، ترکیب مناسب و آرمانی چهار کارکرد سکونت، کار، تفریح و حمل و نقل می تواند چنین پاسخی را عرضه کند.) فکوهی،:۱۳۸۳ ،۲۰۶ )مختصری از زندگی نامه لوکوربوزیه
لاشو- د- فون ( Lachaux-de-Fondes ) شهری در سوئیس بود که شارل ادوارد ژانره ( Charles-Edouard-Janneret ) در سال۱۸۸۷ در آنجا متولد شد. )کان،( ۷:۱۳۸۶ او بی گمان یکی از استادان بزرگ معماری نوین است که شخصیت و شیوه کار ویژه اش، تجربه های او را با تجربه های استادان معماری و هنر نوزایی همانند می سازد. اندیشه ها و آثار لوکوربوزیه را می توان به ۴ دوره تقسیم نمود:
در دوره نخست، همه کوشش او به پیشبرد انبوه سازی در معماری خلاصه می شد. او در دوره دوم به شهر سازی روی آورد و ایده ساخت آسمان خراش هایی در میان فضاهای سبز درختان را پی گرفت. از سال ۱۹۴۷ تفکرات خردگرایانه خود را تعدیل نموده و به طراحی ساختمان های تندیس گونه و اکسپرسیونیستی پرداخت. دوره چهارم فعالیت های او با طراحی شهر چندیگره و ساختمان های عمومی آن آغاز می گردد و تا پایان عمر(۱۹۶۵ ) سرگرم طراحی و اجرای ساختمان های شهر چندیگره می شود.)پاکزاد،(۳۶۹:۱۳۸۶انسان و شهر در دیدگاه لوکوربوزیه
هر بنایی به عنوان جزئی از فرهنگ معماری، یک اندیشه ذهنی را از طریق فرم ظاهری خود عینیت می بخشد تا به عنوان نمودی برای سنجش فرهنگ قرار گیرد. )گروتر،:۱۳۸۶صص۵۳ و(۵۴ از آنجا که ساختن ، یک فعالیت اولیه انسان بوده و به تحول وی پیوسته است، معماری به مثابه بیانی از روحیه یک دوره تاریخی در می آید.در این راستا، لوکوربوزیه با وقوف بر تغییرات عمیقی که ماشینیزم به وجود آورده، بیان می کند که تغییر شکل شالوده اجتماعی و نظام اقتصادی جبرا دگرگونی را در پدیده معماری موجب خواهد گردید. بنابراین او به دنبال هماهنگی بخشیدن به عناصر حاضر در دنیای مدرن و بازگرداندن معماری به انجام وظیفه اولیه اش- وظیفه ای که به نظام اقتصادی و اجتماعی پیوند داشته و در خدمت شخص انسان است- می باشد. )لوکوربوزیه،۱۳۸۲:صص۱۸۰و (۱۸۱
او معماری انسان گرا بود که به ایجاد وحدت و هماهنگی میان انسان و طبیعت، به جای جامعه تصنعی و دور از طبیعت باور داشت. )پاکزاد،۱۳۸۶:(۳۷۰ لوکوربوزیه، ساختمان را مجموعه ای از اجزای به هم پیوسته ، برای رسیدن به هدف هایی سودمند می داند. این اجزاء، اعضایی را تشکیل می دهند که همانند اندام یک موجود زنده به هم پیوسته اند. وحدتی که در طبیعت و در انسان موجود است به مانند قانونی است که به آثار انسانی زندگی می بخشد. همین که این قانون درک و پذیرفته شود، بقایای انگلی دیگر حق ادامه زندگی نخواهندداشت.)لوکوربوزیه،۱۳ ۵۴:(۳۴
او انسان و جامعه را پدیده ای ایستا ندانسته و به تاثیر محیط بر انسان و معماری آگاه بود، اما رشد و پیشرفت جامعه را خطی می انگاشت و باور داشت که همه ی جوامع می باید از مرحله صنعتی گذر کنند. )پاکزاد،۱۳۸۶:(۳۷۲ در دیدگاه لوکوربوزیه نیازهای مادی و معنوی انسان در سراسر دنیا یکسان بوده و از این رو انسان موجودی جهانی است. به این ترتیب پاسخ های ارائه شده در برابر نیاز وی نیز یکسان هستند. )پاکزاد،۱۳۸۶:(۳۷۱
لوکوربوزیه در پاسخ به این پرسش که چه چیز اختراعات و اکتشافات (پیشرفت) را باعث می شوند، سه نیاز انسانی را نام برد. «همان گونه که نیازها گوناگونند، انسانها نیز به مسائل مختلف توجه دارند. شکم،سکس و مغز آدمی، برنامه ها را دیکته می کنند و موفقیت اقتصادی و اخلاقی اختراعات اولیه را تضمین می نمایند.» (لوکوربوزیه،۱۳۵۴:(۱۵
وی دنیا را دستگاهی هماهنگ و در هم تنیده می دانست که انسان همچون گونه ای جهانی و فارغ از وابستگی های فرهنگی، بومی و اقلیمی، در راس آن قرار دارد: «همه منابع طبیعی و نیروهای مصنوعی، به طور فشرده ای در یک مجموعه موزون تنظیم شده و در راس همه آنها،انسان یعنی تنها نقطه نگرانی های ما قرار دارد. انسان به مثابه جسم و روح، به مثابه عقل و احساس. این است آن نتیجه ای که ما در مبارزه غیر منطقی بین دیدگاه تکنیکی و معنوی، آرزوی آن را داریم. » )لوکوربوزیه،۱۳۵۴:(۱۸ لذا او معتقد بود از آنجا که حتی معنویت نیز موضوعی عقلانی است – یا باید باشد – فن(تکنیک)، دشمن معنویت نیست، بلکه بر عکس یکی از حادترین شکل های تظاهر آن است. )پاکزاد،۱۳۸۶:(۳۷۷
لوکوربوزیه یک کارکردباور بود که توجه به سنت و تقلید از گذشته را تقبیح کرده و آن را صحنه پردازی تشریفاتی می دانست. به زعم وی «شهرسازی ما هنوز نوزادی بیش نیست و بیشتر به گذشته، موزه شناسی و تقلید پرداخته و نگران آفرینش صحنه ای به مانند زینت و پوشش مناطق، اعم از شهر و روستا بوده است، پوشش و لباسی که نقش و فایده ای نداشته و تنها تشریفاتی است.» )لوکوربوزیه،۱۳۵۴:(۱۲ بنابراین می باید به عقلایی کردن شهرسازی پرداخت و این از عهده ی هیچ کس جز معمار نوگرا برنمی آید. )پاکزاد،۱۳۸۶:(۳۷۵
او چنین می انگاشت که مسائل اصلی شهر ، کالبدی و معمارانه است. برای همین از خود می پرسید که: «چه کسی باید این بیماری را درمان کند؟» به باور لوکوربوزیه این معمار است که می باید وظیفه شهرسازی را به عهده گیرد. برای او شهرسازی در جانمایی و تنظیم کاربری ها خلاصه می شد: « از آنجا که شهرسازی، جانمایی و تنظیم کاربری ها و پیوند آن به یک شبکه آمد و شد است، این کار از عهده معمار نیز برمی آید.» )پاکزاد،۱۳۸۶: (۳۷۵
او به دنبال حل معضلی بود که به دست سرمایه داری و صنعت پدید آمد. یعنی قطع رابطه واحد مسکونی با طبیعت:«رویدادهای نامطلوب مرحله نخست صنعتی از نیمه دوم سده ۱۹ ، بحثی پدید آورد که هدفش تعیین نظرگاه درستی به عنوان مبدا بود تا تعادل مناسبی میان انسان و ماشین به وجود آید. در شرایطی که صنعت چیرگی قطعی یافته بود و ماشین به یک حاکم تبدیل می شد، انسان بی رحمانه و در نهایت بدبختی به یک زندگی مخالف طبیعت کشیده شد. در هرج و مرج پیروزی های صنعتی از ماشین ها همچون خدایان، نگهداری و مواظبت می شد و در چنین شرایطی، طبیعی و گریز ناپذیر بود که انسان ها در گوشه ای رها شوند.» )لوکوربوزیه،۱۳۵۴:(۲۵ لوکوربوزیه ی انسان گرا که حاکمیت ماشین بر انسان را نمی پذیرفت و به دنبال خدمتگزاری ماشین برای انسان بود جهت پاسخگویی به مسائل موجود ، عقلانی کردن طراحی را پیشنهاد کرد. ) پاکزاد،۱۳۸۶:(۳۸۱
تاریخ به باور لوکوربوزیه در هر شهر در نقشه های آن و در معماری هایش نوشته شده و تبلور می یافت. آنچه از اینها در شهر باز می ماند، سازنده رشته ارتباط دهنده ای است که همواره با کتب و اسناد ترسیم شده و به ما اجازه می دهد که مراحل پی در پی وجودی آن را تصور کنیم. محرک هایی که باعث زاده شدن و به وجود آمدن شهر شده اند دارای ماهیت های متفاوتی هستند.)لوکوربوزیه،۱۳۸۲:(۸۰
زندگی یک شهر رویداد مداومی است که طی قرن ها با انجام کارهای مادی، شبکه راه یابی و ساختمان ها، جریان دارد. اینها به عنوان بخشی از میراث انسانی ، به شهر شخصیت معینی می بخشند و از اینهاست که به تدریج روح شهر بروز می کند. )لوکوربوزیه،۱۳۸۲:(۱۴۹ بدین ترتیب لوکوربوزیه، شهرسازی را تنظیم محیط های متفاوتی می دانست که باید توسعه زندگی مادی، احساسی و معنوی را در همه شکل گیری های فردی و اجتماعی آن، حراست نماید. )لوکوربوزیه،۱۳۸۲:(۱۸۲
در دیدگاه لوکوربوزیه شهر به عنوان معرف روابط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مردم آن، همواره تغییر شکل داده و هر بار – در پی نیازهای معین لحظه تاریخی ای که در آن می زیسته – شالوده فضایی و نظام اجتماعی و اداری متفاوتی پذیرفته است. شهر مدرن که بر خلاف گذشته از سرعت سرسام آور ناشی از تحرک اجتماعی-اقتصادی خاص دوران ماشینیزم متضرر است، هنوز در نوعی بلاتکلیفی به سر می برد. جامعه شهری هنوز نتوانسته روشی را در حضور پیشرفت تکنولوژیک و تکامل دانش های اجتماعی برای خود بیابد تا به کمک آن بتواند برای همگی شهروندان فضای زیستی ای را خلق کند که از وقار انسانی آن نکاهد، برعکس شخصیت آن را تایید کند. قدرت یافتن همیشه بیشتر بخش خصوصی در انجام انتخاب ها و اتخاذ تصمیم های بزرگ روی فضای شهری ، نکته ای است که به عنوان یکی از بلاهای محیط های انسانی باید به آن توجه کرد.
پنداره هایی چون: وجود پیوندهای ناگسستنی بین مجموعه ای از شرایط کالبدی ( ساختمانی، اندازه ها و تناسبات فضایی،… )، شرایط روانی و ویژگی های تاکید لزوم توجه به جمیع واحدهای معماری شهری اعم از خصوصی یا عمومی/ توجه دادن به مسئولیت های اجتماعی معماران و شهرسازان در امر شکل دادن به فضای کالبدی و فضای زیستی و روانی / نادیده نگرفتن لزوم قوانین و مقررات در تضمین اجرای آنچه طرح ریزی می شود / مشارکت دادن مستقیم و غیر مستقیم شهروندان در تدوین نظام کالبدی- جغرافیایی شهر / احترام به طبیعت و انجام جایگزینی های صحیح بخش ها و نواحی نوین شهر در تبعیت از آن / احترام به مواریث فرهنگی- معماری موجود در محلات قدیمی یا در هسته های مرکزی شهرها،…بسیار مورد توجه لوکوربوزیه بودند.
او برای چهار کارکرد که سازنده چهار نکته کلید شهرسازی هستند، اهمیت فراوانی قائل بود:
۱ تضمین خانه های سالم برای انسان ها. یعنی توجه به محیط و آفتاب، که سازنده شرایط اساسی زندگی هستند.
.۲ متشکل کردن فضاهای کار به صورتی که این امر به جای اینکه نوعی بردگی ترحم آور باشد، خصوصیت یک فعالیت طبیعی انسانی را بازیابد.
.۳ پیش بینی تجهیزات لازم برای استفاده از ساعات آزاد جهت پربهره نمودن آنها
.۴ بوجود آوردن پیوند بین این سه تشکیلات متفاوت توسط یک شبکه ترافیک که بتواند حین جوابگویی به امور و نیازهای هریک ، تبادل را بین آنها تضمین کند. )لوکوربوزیه،۱۳۸۲:(۱۶۲
بنابراین، شهر به مثابه منظومه ای دانسته می شود که ۳ گونه کاربرد اصلی اش ( سکونت و کارهای تولیدی و گذران وقت آزاد ) به وسیله شبکه راه یابی یا ارتباطی با یکدیگر پیوند می خورند و به قید نظم، هر یک ، کارا می شوند. در عین حال نظم یافتگی اجتماعی و شهری زیستن به ترتیبی بهینه برای تمامی لایه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شهروندان ، بر کارایی داشتن اندیشه ها و ساختار دموکراتیک شهر ( به مثابه یک نهاد انسانی- مدنی ) مشروط می گردد.
بدین شکل مکان های برگزاری امور سکونت و کار و گذران وقت آزاد از یکدیگر قابل تفکیک اند. خانه، پذیرای امور گوناگون مربوط به تولید نیست، در کارگاه ها نمی توان و نباید زیست و… در این زمینه مقوله سنت در شهر زیستن و شهری زیستن بیشتر مورد توجه قرار می گیرد. ) لوکوربوزیه،۱۳۸۲:(۵۳
حاصل حضور فعال این شاخص ها به وجود آورنده برابری حقوقی است که ساکنان، شاغلان و مهمانان در هر شهری باید از آن برخوردار باشند و این مهم آنجا که جامه عمل بپوشد، شرایط بهره وری یکسانی از فضای ساخته شده را برای تمامی شهروندان فراهم خواهد کرد. ) لوکوربوزیه، ۱۳۸۲:(۵۱ لوکوربوزیه، شهرسازی را آخرین جمع بندی یک طرز تفکر می دانست که با فن عملی خود، زندگی را در بر می گیرد. به نظر او داده های یک مسئله شهرسازی از مجموعه فعالیت هایی به دست می آیند که فقط در شهر صورت نگرفته، بلکه در تمام منطقه ای که شهر مرکز آن است، جریان دارند. علت وجودی شهر می بایست در اعداد و ارقامی بازگو شوند که بتوانند مراحل آینده توسعه صحیح شهر را پیش بینی کنند. شهر که در هر حال به عنوان یک واحد، تعریف شده، می بایست به شکلی هماهنگ در هر یک از بخش های خود ، رشد کند و فضاها و پیوندهایی را ارائه دهد که با قید تعادل مراحل توسعه بعدی بتوانند در آن جایگزین شوند. )لوکوربوزیه،۱۳۸۲:(۱۶۷سخن آخر
لوکوربوزیه بر این باور بود که معماری و شهرسازی جدایی ناپذیرند و بیان می کرد که با استفاده از نظم منتج از توزیع استدلالی فعالیت ها، توجه به تعدد فضاهای شهری، طبقه بندی کارکردهای فضاهای شهری و بخردانه کردن زیستگاه همگانی می توان از اغتشاش شهرها جلوگیری کرد. ) سیف الدینی،۱۳۶۸:(۱۰۰ او برای حل مشکل شهرهای زمان به این نتیجه رسید که: «برای پاسخ دادن به مسائل دشواری که زمان دربرابرمان نهاده، یعنی مسائل مرتبط به تاسیسات جامعه، تنها یک راه پذیرفتنی وجود دارد، راهی که مسائل را به ریشه های حقیقی آن خواهد کشاند. بنابراین باید به دنبال ایجاد تعادلی بین انسان و محیط او برویم.» )لوکوربوزیه،۱۳۵۴:(۳۳منابع
• پاکزاد،جهانشاه (۱۳۸۶)، سیر اندیشه ها در شهرسازی (۱) ، تهران: شرکت عمران شهرهای جدید.
• سیف الدینی، فرانک (۱۳۶۸)، فرهنگ واژگان برنامه ریزی شهری و منطقه ای، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
• فکوهی، ناصر (۱۳۸۳)، انسان شناسی شهری ، تهران: نشر نی.
• کان،جان- لوئیس (۱۳۸۶)، لوکوربوزیه، ترجمه زهرا رضوی ، تهران: انتشارات گنج هنر.
• گروتر، یورگ کورت (۱۳۸۶)، زیبا شناسی در معماری، ترجمه جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون، تهران:انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
• لوکوربوزیه (۱۳۸۲) منشور آتن (چهارمین کنگره بین المللی معماری مدرن)، معرفی و برگردان محمدمنصور فلامکی ، تهران: نشر فضا.
• لوکوربوزیه (۱۳۵۴)، چگونه به مسائل شهرسازی بیاندیشیم؟ ترجمه محمدتقی کاتبی، تهران: نشر سپهر.برگرفته از : ویژه نامه شهر و فرهنگویژه نامه «انسان و فرهنگ» ویژه «شهر و فرهنگ» ، سال اول، شماره ۲، تیر ماه ۱۳۹۰