وحید 0319
3rd July 2012, 09:32 PM
نقش انسان در معماري مسجد
مقدمه :
در ساخت و ساز و عمارت مساجد از لحاظ اعتقادي و عامل بودن به احكام ديني در گذشته دقت زيادي به عمل مي آمده است و هر شخصي صلاحيت مسجد سازي را نداشته است . هميشه بانيان و معماران و سازندگان مساجد نقش مهمي در مقبوليت مساجد داشته اند و اگر مسجدي از طريق حكام و يا سلاطين كه اغلب بنا گرديده است معمولا كاربرد تشريفاتي و حكومتي داشته است كه در شهرهائي كه پايتخت بوده است از اينگونه مساجد به چشم مي خورد مانند مسجد شاه و مسجد سپهسالار در تهران و اينگونه مساجد به عنوان مساجد غير مردمي مشهور بودند . هرگونه كالبد معماري به عنوان يك ظرف ، بايستي ارتباط تنگاتنگ و ناگسستني با مظروف خود داشته باشد و چنانچه معماري ما عاري از اين ارتباط باشد ، معماري موفقي نخواهد بود و لذا براي دستيابي به يك معماري مطلوب ابتدا بايستي شناختي از مظروف مورد نظر داشته باشيم .
شرايط انسان در معماري مسجد :
آيه 18 از سوره توبه اولين و مهمترين دستورالعمل براي معماري مسجد مي باشد و جاي تاسف است كه اين ندا براي كل جامعه اسلامي مهندسي و علمي هنوز بيگانه است . در صورتي كه در جوامع اسلامي سراسر جهان هر جا كه تصميم به ايجاد مسجد و يا تعمير و مرمت آن باشد بايستي مشمول اين آيه گردد . در معماري مساجد در هنگام ساخت وساز آن ديگر فرقي بين مهنـدس و كارگر وجود ندارد ،
يعني همه افراد يا به اصطلاح امروزي تيم مسجد سازي بايستي مشول اين آيه گردند .
http://www.labbaik.ir/fnewa/parts/mosqu%C3%A9e.jpg
( مسجد جامع يزد )
ايمان به خدا و ايمان به آخرت :
اولين شرط ، ايمان به خدا و ايمان به آخرت است ، يعني اگر فرض ما بر اين باشد كه پس از برنامه ريزي مسجد ، اولين كسي كه طراحي مسجد را بايد شروع كند معمار يا به اصطلاح آرشيتكت مي باشد كه بايد داراي اين شرايط باشد ، پس بنابراين بايد در معماري مسجد و متقابلا تاثير معماري مسجد در مردم خداجوي و كساني كه در مسجد حضور پيدا مي كنند بررسي نمائيم . اگر پنج آيه اول سوره بقره را در كنار آيه 18 سوره توبه قرار دهيم مي بينيم كه شروط عمران و آباداني مسجد دقيقا در اين آيات نهفته است .
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/1/19/YazdJameMosque.jpg/220px-YazdJameMosque.jpg
( مسجد امام اصفهان )
چرا در آيه 18 سوره توبه شرط عمران و اباداني مسجد ايمان به خدا بوده است ، زيرا ((ايمان)) به خدا قبل از هر چيز درك تازه اي از عالم هستي به انسان مي دهد ، حجابها و پرده هاي خودخواهي و غرور را كنار مي زند ، افق ديد انسان را مي گشايد و شكوه عظمت بي مانند افرينش را در نظر او مجسم مي كند ، سپس نور و روشنائي بر عواطف او مي پاشد و آنها را پرورش مي دهد . ارزشهاي انساني را در او زنده مي كند ، استعدادهاي والاي او را شكوفا مي كند و علم و قدرت شهامت و ايثار و فداكاري و عفو گذشت و اخلاص به او مي دهد و از موجودي ضعيف ، انساني نيرومند و پر ثمر مي سازد .
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Imam_Mosque_by_Amir.jpg/250px-Imam_Mosque_by_Amir.jpg
اثر ايمان بر كالبد مسجد :
شخصي كه ايمان به خدا و روز قيامت دارد چگونه فضا و كالبدي بوجود مي آورد كه علاوه بر اينكه خود او از آن بهره معنوي مي برد مي تواند اين فضا و كالبد روي ديگران اثر معنوي بگذارد كه اين كار از شخصي كه معتقد به خدا و روز قيامت نيست بر نمي آيد يعني شخصي كه ايمان به خدا و روز قيامت ندارد و نه تنها نماز بر پا نمي دارد بلكه نماز هم نمي خواند چگونه مي تواند اثري خلق كند كه وارد شوندگان به چنين فضائي به ياد خدا و قيامت افتند ، و فضا را فضائي الهي و معنوي ببينند
مسجد جامع فهرج :
اين مسجد در 22 كيلومتري يزد در قريه فهرج سر راه قديمي كرمان به يزد قرار دارد ، اين مسجد از اولين مساجد شبستاني است كه در قرن اول هجري ساخته شده است . شبستان در سمت قبله و صفحه هائي در حياط ايجاد شده است ، مسجد داراي 3 دهانه است كه دهانه مياني بزرگتر از ديگر دهانه ها مي باشد . مسجد كاملا ساده و بي پيرايه است و به سبك پارتي و خراساني ساخته شده است و قوسهاي مسجد ساساني مي باشد . بنا كاملا از خشت خام ساخته شده و پوشش ديوارها كاهگل است ، مناره نيز از خشت مي باشد و پوشش آن گل است .يكي از ويژگيهاي جالب اين مسجد نقش دربهاي ساساني است كه با گچ بر روي ديوار شرقي نگاشته شده و گمان مي رود معمار مسجد مي خواسته يادگاري از دربهاي زيباي كهن ، براي آيندگان بر جاي گذارد . محراب اصلي شبستان نخست يك تو رفتگي راست گوشه بده كه بعدها محراب كاهگلي را درون آن كنده اند .
http://ghoolabad.com/media2/image/fahraj_friday_mosque_hoseinie.jpg
مقدمه :
در ساخت و ساز و عمارت مساجد از لحاظ اعتقادي و عامل بودن به احكام ديني در گذشته دقت زيادي به عمل مي آمده است و هر شخصي صلاحيت مسجد سازي را نداشته است . هميشه بانيان و معماران و سازندگان مساجد نقش مهمي در مقبوليت مساجد داشته اند و اگر مسجدي از طريق حكام و يا سلاطين كه اغلب بنا گرديده است معمولا كاربرد تشريفاتي و حكومتي داشته است كه در شهرهائي كه پايتخت بوده است از اينگونه مساجد به چشم مي خورد مانند مسجد شاه و مسجد سپهسالار در تهران و اينگونه مساجد به عنوان مساجد غير مردمي مشهور بودند . هرگونه كالبد معماري به عنوان يك ظرف ، بايستي ارتباط تنگاتنگ و ناگسستني با مظروف خود داشته باشد و چنانچه معماري ما عاري از اين ارتباط باشد ، معماري موفقي نخواهد بود و لذا براي دستيابي به يك معماري مطلوب ابتدا بايستي شناختي از مظروف مورد نظر داشته باشيم .
شرايط انسان در معماري مسجد :
آيه 18 از سوره توبه اولين و مهمترين دستورالعمل براي معماري مسجد مي باشد و جاي تاسف است كه اين ندا براي كل جامعه اسلامي مهندسي و علمي هنوز بيگانه است . در صورتي كه در جوامع اسلامي سراسر جهان هر جا كه تصميم به ايجاد مسجد و يا تعمير و مرمت آن باشد بايستي مشمول اين آيه گردد . در معماري مساجد در هنگام ساخت وساز آن ديگر فرقي بين مهنـدس و كارگر وجود ندارد ،
يعني همه افراد يا به اصطلاح امروزي تيم مسجد سازي بايستي مشول اين آيه گردند .
http://www.labbaik.ir/fnewa/parts/mosqu%C3%A9e.jpg
( مسجد جامع يزد )
ايمان به خدا و ايمان به آخرت :
اولين شرط ، ايمان به خدا و ايمان به آخرت است ، يعني اگر فرض ما بر اين باشد كه پس از برنامه ريزي مسجد ، اولين كسي كه طراحي مسجد را بايد شروع كند معمار يا به اصطلاح آرشيتكت مي باشد كه بايد داراي اين شرايط باشد ، پس بنابراين بايد در معماري مسجد و متقابلا تاثير معماري مسجد در مردم خداجوي و كساني كه در مسجد حضور پيدا مي كنند بررسي نمائيم . اگر پنج آيه اول سوره بقره را در كنار آيه 18 سوره توبه قرار دهيم مي بينيم كه شروط عمران و آباداني مسجد دقيقا در اين آيات نهفته است .
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/1/19/YazdJameMosque.jpg/220px-YazdJameMosque.jpg
( مسجد امام اصفهان )
چرا در آيه 18 سوره توبه شرط عمران و اباداني مسجد ايمان به خدا بوده است ، زيرا ((ايمان)) به خدا قبل از هر چيز درك تازه اي از عالم هستي به انسان مي دهد ، حجابها و پرده هاي خودخواهي و غرور را كنار مي زند ، افق ديد انسان را مي گشايد و شكوه عظمت بي مانند افرينش را در نظر او مجسم مي كند ، سپس نور و روشنائي بر عواطف او مي پاشد و آنها را پرورش مي دهد . ارزشهاي انساني را در او زنده مي كند ، استعدادهاي والاي او را شكوفا مي كند و علم و قدرت شهامت و ايثار و فداكاري و عفو گذشت و اخلاص به او مي دهد و از موجودي ضعيف ، انساني نيرومند و پر ثمر مي سازد .
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Imam_Mosque_by_Amir.jpg/250px-Imam_Mosque_by_Amir.jpg
اثر ايمان بر كالبد مسجد :
شخصي كه ايمان به خدا و روز قيامت دارد چگونه فضا و كالبدي بوجود مي آورد كه علاوه بر اينكه خود او از آن بهره معنوي مي برد مي تواند اين فضا و كالبد روي ديگران اثر معنوي بگذارد كه اين كار از شخصي كه معتقد به خدا و روز قيامت نيست بر نمي آيد يعني شخصي كه ايمان به خدا و روز قيامت ندارد و نه تنها نماز بر پا نمي دارد بلكه نماز هم نمي خواند چگونه مي تواند اثري خلق كند كه وارد شوندگان به چنين فضائي به ياد خدا و قيامت افتند ، و فضا را فضائي الهي و معنوي ببينند
مسجد جامع فهرج :
اين مسجد در 22 كيلومتري يزد در قريه فهرج سر راه قديمي كرمان به يزد قرار دارد ، اين مسجد از اولين مساجد شبستاني است كه در قرن اول هجري ساخته شده است . شبستان در سمت قبله و صفحه هائي در حياط ايجاد شده است ، مسجد داراي 3 دهانه است كه دهانه مياني بزرگتر از ديگر دهانه ها مي باشد . مسجد كاملا ساده و بي پيرايه است و به سبك پارتي و خراساني ساخته شده است و قوسهاي مسجد ساساني مي باشد . بنا كاملا از خشت خام ساخته شده و پوشش ديوارها كاهگل است ، مناره نيز از خشت مي باشد و پوشش آن گل است .يكي از ويژگيهاي جالب اين مسجد نقش دربهاي ساساني است كه با گچ بر روي ديوار شرقي نگاشته شده و گمان مي رود معمار مسجد مي خواسته يادگاري از دربهاي زيباي كهن ، براي آيندگان بر جاي گذارد . محراب اصلي شبستان نخست يك تو رفتگي راست گوشه بده كه بعدها محراب كاهگلي را درون آن كنده اند .
http://ghoolabad.com/media2/image/fahraj_friday_mosque_hoseinie.jpg