حادثه چرنوبیل

[ERISA*]

مقدمه:



.

استفاده از انرژی هسته ای برای مصارف صلح آمیز، در كنار منافع و مزایای بسیاری كه برای كشور ها به ارمغان می آورد، خطرات و چالش های بهداشتی و زیست محیطی متعددی را نیز ممكن است با خود در پی داشته باشد، به خصوص زمانی كه به كارگیری انرژی هسته ای از قالب كنترل شده خارج شود و اصول ایمنی و حفاظتی مربوطه رعایت نشود. هر گونه كوتاهی و اهمال كاری در این خصوص، عوارض جبران ناپذیری برای سلامت انسان و محیط زیست به همراه خواهد داشت. یك انفجار هسته ای ناخواسته یا تعمدی، نشت مواد رادیواكتیو از رآكتور های آسیب دیده یا فرسوده نیروگاه ها یا مراكز فناوری هسته ای، بروز آلودگی رادیواكتیو در حین حمل، جابه جایی و ذخیره سازی سوخت و زباله اتمی و آلوده شدن محیط و افراد درگیر عواقب فاجعه باری خواهند داشت. تشعشعات ساطع شده از هسته اتم های رادیواكتیو یا انفجار كنترل نشده ناشی از هم جوشی (fusion) یا شكافت (fission) هسته ای، خطرهایی برای انسان و محیط زیست به دنبال دارد كه به خطرات هسته ای (nuclear hazards) معروف است.























چگونگی بروز حادثه:



چرنوبیل شهری در اوکراین است که در استان کیف پایتخت اکراین و در نزدیکی مرز بلاروس قرار دارد. این شهر به علت حادثه چرنوبیل که در نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل که در ۱۴.۵ کیلومتری این شهر قرار داشت رخ داد خالی از سکنه شد

در 25 و 26 آوریل 1986 متصدیان راکتور برای انجام آزمایشی سیستم ایمنی راکتور را غیر فعال کردند(کند کننده های نوترون را از آن خارج کردند).

بدون توانایی در کنترل راکتور دمای آن به حدی رسید که بیشتر از حرارت خروجی طرح ریزی شده بود،حادثه زمانی آغاز شد که در 10:11 شب 25 آوریل 1986 نیروگاه چرنوبیل دستور کاهش میزان قدرت راکتور برای تست را در یافت نمود و نیروگاه شروع به کاهش قدرت راکتور شماره 4 تا 30% نمود.

دو اشتباه وقعه مهلک چرنوبیل را رقم زد. اولین اشتباه زمانی بود که کنترل کننده راکتور به اشتباه و براثر عدم تنظیم کردن میله های جذب نوترون نیروی راکتور را تا یک درصد کاهش داد و راکتور بیش از پیش افت قدرت پیدا کرد.

در اینجا بود که پرسنل دومین اشتباه خود را انجام دادند وتقریبا تمامی میله های کنترل را از داخل راکتور بیرون کشیدند.

این همانند زمانی است که اتومبیلی را در آن واحد هم گاز داد و هم ترمز گرفت.در این زمان با وجود نبود میله های کنترل کننده قدرت در داخل منطقه فعال نیروی راکتور به 7% افزایش پیدا نمود.

در 1:24 صبح یک انفجار اولیه پوشش 1000 تنی بالای راکتور را بلند کرد و راه راه برای خروج مقدار زیادی بخار آب داغ هموار کرد و این مقدمه ای بود بر انفجار دوم ناشی از هیدروژن که ممکن است حاصل ترکیب بخار آب لوله های پاره شده و زیرکونیوم ویا حتی گرافیت هسته راکتور بوده باشد.

انفجار دوم سقف راکتوررا پاره کرد و 25% از تاسیسات هسته راکتور را از بین برد.گرافیت(کند کننده)سوزان و مواد داغ هستند که در اثر انفجار بیرون ریخته بود،باعث ایجاد حدود 30 آتش سوزی جدید شد و این سقف قیر اندود و قابل اشتعال واحد 3نیز میشد که مجاور واحد 4 واقع شده بود.













نا گفته های حادثه چرنوبیل:



دو روز بعد از حادثه چرنوبیل،ذرات رادیو اکتیو حتی در سوئد هم کشف شد.ولی مقامات شوروی سابق تمام روز از قبول این که یک حادثه غیر عادی اتمی در آن کشور اتفاق افتاده خودداری کرده اند.

سرانجام در ساعت 9شب،پس از آنکه دیپلماتهای سوئدی گفتند که در صدد"اعلام خطر رسمی"به مقامات آژانس بین المللی انرژی اتمی هستند مسکو یک بیانیه پنج خطیبه قرار زیر صادر کرد:

"حادثه ای در مجتمع هسته ای چرنوبیل اتفاق افتاده است.یکی از راکتور های اتمی "صدمه" دیده است.اقدامات لازم برای از بین بردن اثرات حادثه انجام شده است.به قربانیان حادثه کمک شده است،یک کمیسیون دولتی تعیین شده است."

ولی واقعیت این بود که لغت "صدمه" وخامت سانحه اتمی که در آن هسته مرکزی راکتور ذوب شده بود،قسمت گرافیت آن در آتش می سوخت و ستون مواد رادیو اکتیو آ« هزاران متر به آسمان می رفت را به طور کامل توصیف نمیکرد.

عمق فاجعه وقتی بیشتر شد که مقامات اتحاد جماهیر شوروی برای چند روز وقوع حادثه به این بزرگی رااز جهانیان پنهان کردند ودر نهایت این ماهواره های جاسوسی بودندکه با گرفتن عکسهای هوایی از تغییرات ایجاد شده ناشی از انفجار در چرنوبیل،واقعیت را برای همه روشن کردند.

ولی باز هم زود بود وتازه بعد از گذشت حدود سه هفته مسوولان شوروی سابق نیروهای داوطلب از سراسر اتحاد جماهیر را برای کمک به حادثه دیدگان و رفع پیامدهای این بلای خانمان سوز بسیج کردند.

190 تن مواد رادیو اکتیو موجود در نیروگاه به صورت بخار در آسمان نیمکره شمالی پراکنده ومحدوده 30 کیلومتری شعاع نیروگاه منطقه ممنوعه اعلام شد.

اما این پایان داستان نبود و500 هزار نفر انسانی که برای کمک به حادثه دیدگان انفجار به چرنوبیل شتافته بودند در سالهای بعد همگی به دلیل آلودگی به تشعشعات رادیو اکتیو یا جان خود را از دست دادند ویا در گوشه بیمارستان ها با بیماری های بد خیم دست و پنجه نرم میکنند.



کارشناسان هسته ای بعدها مشخص کردند که کارکنان نیروگاه هسته ای چرنوبیل،مکانیسم فعالیت آن را همچون سماور میپنداشتند و به این اصل بی توجه بودند که اگر احتیاط لازم را از دست دهند می تواند انفجار بزرگی رخ دهد که نه تنها کشورهای مجاور بلکه ساکنان مناطقی در فاصله هزاران کیلومتری آنجا را تحت تاثیر قرار دهد.

یافته های بعدی محققان و دانشمندان نشان دادکه سیستم پزشکی نیروگاه ضعیف بوده وافرادی با مشکلات روحی وروانی در مجموعه کارکنان این مرکز حساس هسته ای راه پیدا کرده بودند.

بعد ها معلوم شد که در شب وقوع حادثه سیستم سرد کننده نیروگاه که ایمنی آن را تامین میکرد،با تصور اینکه روشن بودن آن میتواند به انفجار راکتور منجر شود ، به اراده مقامات اداری از کار انداخته شده بود،اقدامی که بزرگترین انفجار اتمی بشری تا آن تاریخ را رقم زد.

وقتی 26 آوریل 1968 میلادی،فردای شب انفجار میزان تشعشات اندازه گیری شد،رئیس نیروگاه خائن به خلق معرفی شد.

عوامل انسانی دخیل در انفجار نیروگاه چرنوبیل نیز مانند بسیاری از حوادث مشابه دیگر از نخستین قربانیان آن بودند و"ویکتور پروخانف"وپنج مسئول دیگر نیروگاه بلافاصله به 10 سال زندان محکوم شدند.

گورباچف رئیس جمهور وقت شوروی سابق که از وقوع فاجعه ای به این شدت غافلگیر شده بود بعد از گذشت سه هفته و اواسط ماه می آن سال مردم کشور شوراها را از انفجار نیروگاه مطلع ساخت.

به دنبال حادثه 47 هزار نفر از ساکنان شهر کوچک چرنوبیل و محدوده 10 کیلومتری نیروگاه تخلیه شدند وگورباچف اعلام کرد که حادثه چرنوبیل فرسوده بودن صنایع شوروی را به همگان ثابت کرد.

تازه بعد از انفجار راکتور شماره 4 نیروگاه هسته ای چرنوبیل که متخصصان هسته ای شوروی اعلام کردند که قبل از آن 104 حادثه کوچک در این نیروگاه ثبت شده بود.








تعداد افراد تخلیه شده:

_49000 تن از پریفیات 36 ساعت پس از وقوع حادثه تخلیه شدند.

_تعداد افراد تخلیه شده در سال 1986 از شعاع 30 کیلومتری راکتور:116000

_تعداد افراد تخلیه شده در سالهای بعد:220000

_تعداد افراد ساکن در مناطق آلوده شده در بلاروس ،روسیه،اوکراین:5 تا 8 میلیون نفر

.





تلفات چرنوبیل:

_بیماری حاد ناشی از تشعشع اتمی در سال 1986:28 تن

_بیماری حاد ناشی از تشعشع اتمی در سالهای دیگر:19 تن

_افرادی که در زمان انفجار کشته شدند:2 تن

_مرگ در اثر سرطان گواتر در کودکان(بر اساس گزارش سازمان ملل 1992-2002):15 تن

_پیش بینی مرگ در اثر سرطان:(سازمان ملل :4000)(صلح سبز:93000)





آژانس بین اللملی تحقیق در مورد سرطان:

آژانس بین المللی تحقیق در باره بیماری سرطان می گوید سازمان ملل متحد تنها پنجاه مورد مرگ و شش هزار سرطان تیرویید را ناشی از عواقب چرنوبیل دانسته است.

دکتر “آئوش رئاله کسمی نینه” مدیر مرکز تحقیقات سرطان در لیون فرانسه با یورونیوز گفتگو کرده است، او می گوید: “پیآمد اصلی واقعه چرنوبیل افزایش موارد سرطان تیرویید در میان کودکان و بزرگسالانی است که در معرض اشعه قرار گرفتند".

وی می افزاید: “تحقیقات ما بروی کسانی که در پاکسازی چرنوبیل شرکت داشته اند، نشان می دهد که آنها بیشتر در معرض سرطان بویژه سرطان تیروئید هستند… البته اضطراب در این میان نقش مهمی دارد.”

بگفته دکتر نینه، خودکشی در میان تیمهای پاکسازی چرنوبیل بیش از سایرین در همان گروه سنی است.

مدیر مرکز تحقیقات فرانسه در لیون فرانسه اضافه می کند که بسیاری از این افراد در فهرست نیروهای ذخیره ارتش بودند و چاره ای نداشتند چرا که بدون هیچگونه اطلاعاتی در مورد اقدامات ایمنی و حفاظتی و خطراتی که سلامتشان را تهدید می کرد ، به محل فرستاده شده بودند..







بیماری های منتشر شده:

سرطان تیروئید:

سرطان تیروئید در کودکان پس از فاجعه افزایش یافت.به خصوص در منطقه گومل بلاروس.سازمان بهداشت جهانی پیش بینی میکند که در این منطقه 50000 کودک به این بیماری مبتلا هستند که این آمار نسبت به سال قبل از حادثه 30 برابر است.



لوسمی:

بروز سرطان خون را افزایش داده است.50% در کودکان و بزرگسالان.

بیماری های دیگر در کودکان:

یونیسف گزارش میدهد که بین سالهای 1990-1994،اختلالات سیستم عصبی 43% افزایش یافته است.بیماری های قلبی عروقی 43%( به علت تجمع سزیم رادیو اکتیو در قلب ایجاد میشود.)،اختلالات استخوان ها وماهیچه ها 62% ودیابت 28% افزایش داشته است.



سایر سرطانها:

40% تمام انواع سرطان افزایش یافت بین سالهای 1990-2000 در بلاروس برخی متخصصان تومور نگران بودند که امکان بروز انواع مختلف سرطان 20-30 سال بعد از فاجعه نیز وجود دارد.

ابتلا به سرطان سینه بین سالهای 1988-1999 دوبرابر شده است.



نقص تولد:

پنج سال پس از وقوع حادثه ،وزارت بهداشت اوکراین اعلام کرد: سه برابر نرخ طبیعی تغییر شکل در کودکان دیده شده وهمچنین تعداد سقط جنین،تولد نارس و مرده زایی افزایش یافته است.



سطح تابش:

(sieverts .h)S.I((

(roentgens .h)



محل




300


30000


مجاورت هسته راکتور




200-150


20000-15000


قطعات سوخته







10000


پشته باقی مانده در محل پمپ های گردش خون







15000-5000


بقایای نزدیک الکترولیزگرها







5000


آب در سطح 25 اتاق







15000-500


سطح سالن توربین







1500-1000


مساحت واحد آسیب دیده







1000


آب در اتاق 712







5-3


اتاق کنترل در مدت کوتاهی پس از انفجار







30


انبار







15-10


نزدیک واحد اختلاط بتن










طریقه عملکرد ذرات رادیو اکتیو در بدن:

ذرات راديوآکتيو در بدن خاصيت يونيزه‌کننده دارند. معناي آن اين است که از طريق آن‌ها دائما الکترون‌هايي به پيرامون شليک مي‌شود. همه‌ ملکول‌هاي بيولوژيک و نيز آب در بدن انسان مي‌توانند اين پرتوها را متوقف کنند ولي اين باعث آزاد شدن انرژي‌ مي‌شود که پوسته‌هاي اتم ملکول‌هاي بدن را نابود و الکترون‌هاي آن را آزاد مي‌کند.

به اين ترتيب، زنجيره‌اي از فعل و انفعالاتي شيميايي در بدن آغاز مي‌گردد تا بتواند با الکترون‌هاي آزاد شده ترکيبات پايداري ايجاد کند. اين فعل و انفعالات شيمايي غيرقابل کنترل هستند و از جمله به ترکيبات تازه‌اي منجر مي‌گردند که براي سلول‌هاي بدن بيگانه هستند.

در نتيجه آنزيم‌هاي بدن کارکرد خود را از دست مي‌دهند و اجزاي سازنده‌ سلول‌ها نابود مي‌شوند. اگر آسيب‌ها بزرگ باشند، به مرگ سلول‌ها مي‌انجامند و اين امر بر ژن وراثتي نيز تاثير مي‌گذارد. هر قدر آسيب‌هاي وارده به سلول‌ها بيشتر باشد، خطر ابتلا به بيماري سرطان در انسان افزايش مي‌يابد.

البته در هوا و زمين راديوآکتيو بصورت طبيعي موجود است، ولي بدن انسان ساز و کار لازم را براي مقابله با آن دارد. ولي به هنگام افزايش راديوآکتيو هوا در جريان فاجعه‌هاي اتمي از نوع چرنوبيل، اين ساز و کار بدن محدوديت‌هاي مقاومت خود را نشان مي‌دهد.

در جريان فاجعه‌ اتمي چرنوبيل، بيش از همه کساني آسيب ديدند که از نزديک با آن مبارزه مي‌کردند. طبق آمار تاکنون 25 هزارتن در اين رابطه جان خود را از دست داده‌اند..

نشانه‌هاي بيماري:

شدت و ضعف بيماري‌هاي ناشي از تشعشعات راديوآکتيو بستگي مستقيم به ميزان راديوآکتيو در هوا دارد. اولين نشانه‌هاي آن سردرد و حالت تهوع است. اين عوارض چند ساعت پس از قرار گرفتن انسان در معرض اشعه‌ راديوآکتيو بروز مي‌کنند. سپس اين عوارض ناپديد مي‌شوند، ولي بيمار پس از چند روز دچار کم‌اشتهايي و خستگي مفرط مي‌شود که چند هفته طول مي‌کشد.

اگر شخص در معرض تشعشعات زياد راديوآکتيو قرار نگرفته باشد، بهبود مي‌يابد. ولي مصونيت بدن در برابر بيماري‌هاي ديگر و بويژه بيماري‌هاي عفوني غالبا تضعيف مي‌شود و اين ضعف تا پايان عمر باقي مي‌ماند.

تاثير تشعشات زياد راديوآکتيو بر بدن غالبا به بيماري‌هاي سخت و درمان‌ناپذير منجر مي‌گردد. يکي از شناخته‌شده‌ترين اين بيماري‌ها سرطان خون است. تشعشع بالا به سلول‌هاي بدن آسيب‌هايي وارد مي‌کند که ترميم‌ناپذير هستند. يکي ديگر از پيامدهاي بيماري‌هاي ناشي از تشعشات راديوآکتيو، سرطان استخوان است.

يکي از خطرناک‌ترين مواد راديوآکتيو براي تندرستي انسان‌ها، پلوتونيوم 239 است. گفته مي‌شود که در جريان حادثه در نيروگاه اتمي فوکوشيما در ژاپن، پلوتونيم هم آزاد شده است. استنشاق هواي آلوده به پلوتونيوم مي‌تواند در چند روز باعث مرگ شود..





قرص‌هاي يد براي محافظت:

بهترين راه مقابله با خطر تشعشعات راديوآکتيو، دور شدن به موقع از مناطق آلوده است. هنوز از ميزان آلودگي‌هاي راديوآکتيو در ژاپن اطلاعات دقيقي در دست نيست و همه اميدوارند که دولت اين کشور به موقع مردم را مطلع و آنان را از مناطق خطرناک به نقاط امن منتقل کرده باشد.

همچنين با استفاده از يد 131 نيز مي‌توان از انسان‌ها در برابر تشعشعات راديوآکتيو محافظت کرد..

شرط موفقيت اين روش واکنش به‌موقع و استفاده کافي از داروهاست. پيش از پخش راديوآکتيو در هوا. بايد اين داروها را مصرف کرد تا مانع جذب يد راديوآکتيو بيشتر توسط بدن شوند اين داروها باعث مي‌شوند که يد کافي در غده‌ تيروئيد انسان جمع شود و بدن ديگر نيازي به جذب يد راديوآکتيو نداشته باشد...

سازمان ملل:حادثه چرنوبیل هزاران سرطانی بر جای گذاشت.



طبق برآوردهاي سازمان ملل اين فاجعه باعث بروز سرطان تيروييد در بيش از 6000 كودك اين ناحيه بوده است.

به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، كميته تاثيرات تشعشعات اتمي در سازمان ملل در گزارشي اعلام كرد كه بدترين حادثه هسته‌يي جهان باعث هزاران مورد سرطان تيروييد در كودكان شده است كه عمدتا از طريق خوردن شير آلوده ناشي شده است.

فرد متلر ـ استاد راديولوژي در دانشگاه نيومكزيكو ـ كه در تهيه‌ي اين گزارش نقش داشته است، گفت: ما در گزارش‌مان به 6000 مورد اشاره مي‌كنيم.

وي افزود: اما اكنون با توجه به آن چه من فهميده‌ام مردم بلاروس مي‌گويند اين تعداد 7000 مورد است. حالا سوالي كه آن‌ها مي پرسند اين است كه چه درصدي از اين موارد ناشي از حادثه چرنوبيل بوده است؟ و پاسخ اين است: بخش عمده آن‌ها.

دكتر متلر گفت كه اغلب اين موارد قابل پيش گيري بوده اند.

وي مي گويد كه مقامات بايد مصرف شير را ممنوع و در ميان مردم قرص‌هاي يد ـ پتاسيم توزيع مي‌كردند اما در ميان مردم بي‌اعتمادي شديدي به مقامات پس از حادثه چرنوبيل وجود داشت.

او اظهار كرد: در دو سالي كه در تمامي اين روستاها به سر بردم، از تمامي اين مردم در اين‌باره سوال كردم و بسياري از آن‌ها گفتند كه بله اين قرص‌ها را دريافت كرديم اما واقعا به دولت اعتماد نداشتيم. منظور آن‌ها اين است كه اگر مقامات نتوانستند يك راكتور را اداره كنند چرا مردم بايد اين قرص را كه نمي‌دانند چيست بخورند.

بنابراين گزارش با وجود نرخ بسيار بالاي سرطان در اين ناحيه فقط 15 مورد به مرگ منتهي شده است.

آندرس مولر ـ پژوهشگر دانشگاه پاريس ـ از سال 1991 پس از سقوط كمونيسم كه ناحيه چرنوبيل به روي غربي‌ها گشوده شد در اين‌باره تحقيقاتي انجام داده است. وي تماس نزديكي با اعضاي خانواده زنان و مرداني كه تحت تاثير تشعشعات قرار گرفتند داشته است.

مولر گفت: اين گروه شامل هزاران تن است و طبق ارزيابي كه همين اواخر انجام داده‌ايم تقريبا هيچ يك از آن‌ها امروز زنده نيستند. در ماه‌هاي پس از اين فاجعه مقامات شوروي تعداد زيادي از افراد را از اين منطقه خارج كردند. گزارش سازمان ملل مي‌گويد كه اين افراد نبايد نگران پيامدهاي جدي آن حادثه بر سلامتي‌شان باشند.

متلر مي‌گويد كه به بررسي حيوانات و پرندگان اطراف اين ناحيه پرداخته است و متوجه شده است مغز آن‌ها در مقايسه با ساير هم نوعان‌شان كوچكتر شده است.

او مي‌گويد پنج تا 10 درصد پرندگان و ديگر حيوانات نزديك چرنوبيل از نواقص جسماني رنج مي‌برند.





پرسشهایی در مورد چرنوبیل:



چه عناصر رادیواكتیوی وارد محیط اطراف شدند؟

بیشتر از 100 عنصر رادیو اكتیو بعد از انفجار چرنوبیل وارد منطقه شدند. البته اكثر این عناصر نیمه عمر كوتاهی داشتند و خیلی زود پرتوزایی خود را از دست دادند. ید، استرانسیوم و سزیوم خطرناك‌ترین عناصری بودند كه آزاد شدند و به ترتیب نیمه عمری برابر با 8 روز، 29 سال و 30 سال داشتند. به همین دلیل ایزوتوپ‌های استرونتیوم – 90 و سزیوم – 137 هنوز در منطقه موجود هستند. همانطور كه ید باعث سرطان تیروئید می‌شود، استرونتیوم هم لوسمی یا سرطان خون ایجاد می‌كند. سزیوم هم عنصری بود كه بیشتر از همه عناصر پراكنده شد و بیشتر از همه آنها هم در طبیعت باقی می‌ماند. این عنصر بقیه اعضای بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد و كار كبد و طحال را مختل می‌كند.



منطقه‌ای كه تحت تأثیر پرتوها قرار گرفت چقدر بزرگ بود؟

منطقه‌ای در حدود 150 هزار كیلومتر مربع در بلاروس، روسیه و اوكراین آلوده شد. این منطقه فضایی به شعاع 500 كیلومتر در شمال نیروگاه را تشكیل می‌داد. منطقه‌ای به شعاع 30 كیلومتر دورتادور نیروگاه هم به عنوان "منطقه ورود ممنوع" تعیین شده و هیچ‌كس حق زندگی در آن را ندارد. پرتوهای رادیواكتیو در كل نیمكره شمالی به ‌وسیله باد و طوفان‌ها پراكنده شدند كه البته میزان آنها چندان قابل توجه نیست.


بعداز وقوع حادثه چگونه منطقه را پاك‌سازی كردند؟

كارگران امداد برای پاك‌سازی منطقه و نیروگاه بلافاصله دست به‌كار شدند. اكثر این كارگران، كارمندان نیروگاه و آتش‌نشان‌های اوكراینی به علاوه سربازان و معدنكاران روسی، بلاروسی، اوكراینی و معدنكاران دیگر نقاط اتحاد جماهیر شوروی بودند. تعداد امدادگران دقیقاً مشخص نیست چون افراد زیادی درگیر پاك‌سازی شدند. آمار ثبت‌نام‌های روسیه تقریباً 400 هزار كارگر بود كه البته 600 هزار نفر به‌ عنوان كارگر روزمزد در این پروژه شركت كردند. برای این افراد خدمات ویژه‌ای به‌ عنوان كسانی كه در پاكسازی شركت كرده بودند در نظر گرفته شد. وظایف این كارگران متفاوت بود. آنها روی ساختمان‌ها و شهرها كار می‌كردند. به مردمی كه مجبور به تخلیه شده بودند یاری می‌رساندند. سیستم‌های تصفیه آب، زباله‌دان و … درست می‌كردند و مهمترین كارشان ساخت پوششی برای قسمت چهار نیروگاه بود تا عناصر پرتوزا در آنجا بمانند و از پرتوزایی آنها جلوگیری شود.



آیا بقیه كشورهای اروپایی هم تحت‌تأثیر پرتوها قرار گرفتند؟

كشورهای اسكاندیناوی و دیگر قسمت‌های جهان هم تحت‌تأثیر پرتوهای رادیواكتیو قرار گرفتند. سزیوم و دیگر ایزوتوپ‌های رادیواكتیو توسط باد به شمال یعنی كشورهای سوئد، فنلاند و دیگر كشورهای نیم‌كره شمالی رفتند. در سه هفته اول پس از زلزله اتمی، میزان پرتوها در نقاط مختلف جو در سراسر جهان بیش از حد معمول بود. اما این پرتوها خیلی زود كاهش یافتند. هیچ تحقیقی نتوانست رابطه مستقیمی بین حادثه چرنوبیل و افزایش خطر سرطان و دیگر مشكلات را در كشورهای اوكراین، بلاروس و فدراسیون روسیه برقرار كند..

.

آیا الان امكان دارد كه از منطقه بازدید كرد؟

منطقه چرنوبیل را می‌شود بازدید كرد. حتی منطقه ممنوعه را كه در واقع دایره‌ای به شعاع 30 كیلومتر دور نیروگاه است و البته الان همه راكتورها بسته هستند. هرچند هنوز بعضی ایزوتوپ‌ها در فضای منطقه وجود دارند و از خودشان پرتو ساطع می‌كنند. اگر به مدت كوتاهی در معرض این پرتوها قرار بگیرید زیاد خطرناك نیستند. بعضی از ساكنان منطقه ممنوعه با اراده و تصمیم خودشان به خانه‌هایشان برگشته‌اند و در مناطقی زندگی می‌كنند كه میزان پرتوهای رادیو اكتیو در آن بیشتر از حد معمول است. هرچند، این چندان كشنده نیست. قرار گرفتن در معرض پرتوها برای مدت كوتاهی خیلی كم خطرناك‌تر از قرارگرفتن در مقابل حجم عظیمی از پرتوهای رادیواكتیو در یك لحظه است. تا به‌حال مطالعات توانسته‌اند وجود رابطه مستقیم بین پرتوهای كم خطر ابتلا به سرطان را اثبات كنند.


چه روش‌های ایمنی برای دیگر راكتورهای RBMK درنظر گرفته شده تا دوباره چرنوبیل تكرار نشود؟
درس‌هایی كه از این حادثه گرفته شد توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به صورت یك نیروی محركه در طول یك دهه برای كشورهای اروپای شرقی و مركزی و كشورهای اتحاد جماهیر شوروی سابق درآمد. مهمترین كار، تهیه لیستی از ضعف‌های راكتورهای VVR و RBMK بود. ارتقای سیستم‌ها و اعمال روش‌های ایمنی بیشتر در كلیه راكتورهای RBMK در دستور كار قرار گرفت.” دسامبر سال 2000، آخرین راكتوری هم كه در چرنوبیل مشغول فعالیت بود بسته شد و پروژه انهدام آغاز گشت. در این پروژه همه سوخت‌ها و زباله‌ها جابه‌جا و در جای امنی انبار می‌شوند و تمامی نیروگاه و منطقه اطراف شامل هر ذره آب یا هردانه خاك كه ممكن است رادیواكتیو باشد پاكسازی می‌شود.





در مقایسه چرنوبیل با انفجار بمب اتمی در هیروشیما و ناكازاكی كدام قوی‌تر بودند؟

حادثه چرنوبیل تقریباً 400 بار قوی‌تر از بمبی بود كه در هیروشیما منفجر شد. هرچند بمب‌های اتمی كه توسط كشورهای مختلف به صورت آزمایشی در فاصله سال‌های 1960 تا 1970 منفجر شدند، 100 تا 1000 برابر بیشتر از چرنوبیل ماده رادیواكتیو وارد طبیعت كردند.



ساكنین قدیمی چرنوبیل الان در چه وضعیتی به سر می‌برند؟

عده كمی از ساكنین خواسته‌اند كه به این منطقه برگردند اما به كودكان اجازه داده نشد كه در این منطقه زندگی كنند. اكثر مردمی كه كوچ كردند در شهرهایی كه تازه ساخته شده مثل اسلاووتیچ زندگی می‌كنند و امروز که 25 سال از حادثه چرنوبیل می‌گذرد، بنظر می‌رسد که شهر چرنوبیل همچون شهر ارواح خالی از سکونت است.


حالا كه نیروگاه كاملاً بسته شده چه اتفاقی برای آن می‌افتد؟
15 دسامبر سال 2000، آخرین راكتوری هم كه در چرنوبیل مشغول فعالیت بود بسته شد و پروژه انهدام آغاز گشت. در این پروژه همه سوخت‌ها و زباله‌ها جابه‌جا و در جای امنی انبار می‌شوند و تمامی نیروگاه و منطقه اطراف شامل هر ذره آب یا هردانه خاك كه ممكن است آلوده به رادیواكتیو باشد پاكسازی می‌شود. الان 3 راكتور غیرفعال در چرنوبیل وجود دارد كه زمان در نظر گرفته شده برای پروژه پاكسازی آنها چندین دهه است. این پروژه تحت نظارت دولت اوكراین انجام می‌شود و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم با ارائه خدمات مهندسی، برنامه‌ریزی و مشاوره‌ای به اوكراین كمك خواهد كرد. سرنوشت راكتور چهارم كه باعث حادثه سال 1986 شد هنوز مشخص نیست.


وضعیت لایه محافظتی كه روی راكتور چهارم كشیده شده چطور است؟

با وجود هزاران وضعیت خطرناك و پیچیده، هزاران كارگر، این لایه را درست كردند. این لایه در فاصله 6 ماهه بعد از انفجار در حالی كه پرتوهای رادیو اكتیو در حداكثر میزان خود بودند توسط كارگران ایجاد شد. سقف سیمان و فولادی سنگین با آخرین تكنولوژی ساخته شد و تعمیرات و بازسازی‌های زیادی هم مثل تهویه و قوی‌سازی سقف روی آن انجام شد. بانك اروپایی برای بازسازی و توسعه برای پروژه این لایه محافظتی در هشت یا نه سال آینده، 765 میلیون دلار در اختیار بنیاد لایه محافظتی چرنوبیل قرار داده است..




قهرمان واقعی :
با اين همه، روز اول ماه مه ۱۹۸۶ تيم امدادگران در محل حادثه به شدت از احتمال افزایش سطح تشعشعات هسته ای در راکتور صدمه ديده نگران بودند.
همچنين کارشناسان بيم داشتند که هسته مرکزی ذوب شده قسمت پايه راکتور را هم ذوب کند يا بخش پايه راکتور فروريزد و در نتيجه تماس هسته ذوب شده با مخزن آبی که در بخش پايين راکتور قرار داشت انفجار ديگری را سبب شود.
کارشناسان از اين هراس داشتند که انفجار دوم از انفجار اول قوی تر باشد و هسته مرکزی ذوب شده به سطح زمين برسد و در نتيجه منابع آب زيرزمينی شهر کيف با جمعيت حدود ۲.۵ ميليون را آلوده کند.
ولی قهرمانان حادثه چرنوبيل امدادگرانی بودند که علی رغم تشعشعات اتمی راکتور، به محل حادثه شتافتند تا آتش سوزی را با آب و نيتروژن مايع از هوا و زمین مهار کنند.
آنها همچنين با استفاده از هليکوپتر شن و برگ خشک بروی راکتور ريختند، در مخزن آب پايين راکتور شنا کردند تا دريچه تخليه آب را باز کنند و سرانجام سطح بيرونی راکتور را با پوششی از بتون و فولاد پوشاندند.
رابرت گال، پزشک آمريکايی، نيز به مسکو رفت تا با عمل جراحی مغز استخوان بر روی بيمارانی که از عوارض تشعشع اتمی چرنوبيل رنج می بردند به قربانيان سانحه کمک کند.
در نهايت، رئيس مجتمع و مسوولين ارشد چرنوبيل به خاطر تخطی از اصول ايمنی مقصر شناخته شده و زندانی شدند.

طرح معيوب:
ولی ۲۰ سال پس از وقوع سانحه چرنوبيل داستان های متفاوتی درباره حادثه گفته می شود.
معلوم شده است که هيچکدام از تدابيری که برای مهار هسته مرکزی راکتور بکار گرفته شده بود خيلی موثر نبوده است.
گفته می شود که بيشتر موادی که از هليکوپترها به بيرون ريخته شدند به اهداف خود اصابت نکردند. همچنين، عمليات آتش نشانی با نيتروژن مايع خيلی زود متوقف شد و بخشی از هسته مرکزی ذوب شده وارد مخزن آبی که در پايين راکتور قرار داشت، شده بود.
خوشبختانه بجای انفجار، تماس هسته ذوب شده و آب راکتور به تشکیل ماده سنگ شکلی انجامید و بقيه سوخت راکتور هم در اتاق های پايينی آن به شکل جامد تبديل شد.
اما هيچکدام از عمل های جراحی مغز استخوان رابرت گال، پزشک آمريکايی، موفق به حفظ جان بيماران نشد.
اين سوال در حال حاضر مطرح است که آيا تخليه هزاران تن از منطقه اصلا تصميم درستی بود يا نه؟
اين در حالی است که بسياری از مردم جابجا شده از مشکلات اجتماعی متعددی رنج می برند و سلامتی مردمی که در مناطق آلوده باقی مانده اند از آنچه که انتظار می رفت بهتر است.
ما حالا فهمیده ایم که بيشتر مقرراتی که مجتمع چرنوبیل متهم به تخلف از آنها شدند، پس از وقوع سانحه تدوين شده بودند و مشکل اصلی ای که به سانحه چرنوبيل انجامید طرح معيوب راکتور هسته ای بوده است.
شايد به نظر برسد كه امروز همه چيز درباره حادثه انفجار نيروگاه چرنوبيل روشن شده ، اما واقعيت اين است كه هنوز خيلي چيزها در ارتباط با اين رويداد باورنكردني براي گفتن وجود دارد.
هر چند انفجار نيروگاه هسته اي چرنوبيل براي بشريت درس بزرگي بود و همگان بر اين تصور بودند كه اين حادثه كشورها را در قبال افزايش ايمني نيروگاه هاي هسته اي هشيار كرده است ، ولي حادثه اي ديگر در فوكوشيماي ژاپن بر اين پندارها خط بطلان كشيد.
ژاپني ها كه در دو سه سال اخير بازديد از خرابه هاي چرنوبيل به يكي از مقاصد اصلي گردشگري شان تبديل شده بود، با حادثه اي مشابه روبرو شدند كه هزاران كشته و بي خانمان بر جاي گذاشت.












منابع:



_کمیسیون تنظیم مقررات هسته ای ایالات متحده

_آزمایشگاه لارنس لیورمور

_وزارت انرژی ایالات متحده

_آژانس بین المللی انرژی اتمی(مرکز بین المللی وین)
_U.S NRT
_سایت بین المللی تحقیقات چرنوبیلhttp:www.chernobyl.info/en
_سایت تحلیلی خبری عصر ایران(کد خبر:158026)