سفر به دلفین ایرانی خلیج فارس به روایت تصویر

[باستان شناس]

گفتن از «قشم»، مترادف صحبت از نخستین انسانهای تاریخ است؛

به گواه تاریخ، هخامنشیان از موقعیت جغرافیایی تنگه هرمز بیشترین بهره را برده‌اند و ناوگان دریایی خود را برای‏ کشف راه‏های دریایی پیونددهنده هند و مصر به‏ ایران و خلیج فارس، گسیل کردند.

حاصل این سفر‌ها به اینجا می‌رسد که مثلا عمانی‌ها تاریخچه قنات در کشورشان را به دوره داریوش هخامنشی نسبت می‌دهند و کمترین معنی این سخن، سکونت ایرانیان در بخش شمالی تنگه و جزایر ایرانی آن است.

موقعیت جغرافیایى قشم از شمال به شهر بندرعباس، مرکز بخش خمیر و قسمتى از شهرستان بندر لنگه، از شمال‌شرقى به جزیره‌ى هرمز، از شرق به جزیره‌ى لارک، از جنوب به جزیره‌ى هنگام و از جنوب غربى به جزایر تنب بزرگ و کوچک و بوموسى محدود مى‌گردد. فاصله جزیره‌ى قشم (از بندر قشم) تا بندرعباس ۲۰ کیلومتر، تا بندر هرمز ۱۸ کیلومتر، جزیره لارک (تا مرکز دهستان لارک) ۹ کیلومتر، تا جزیره بوموسى ۱۶۳ کیلومتر و جزیره تنب بزرگ ۱۱۴ کیلومتر است.

فاصله آبی شهر قشم از بندرعباس ۲۲ کیلومتر و نزدیک‌ترین فاصله آبی جزیره قشم با سرزمین ما در ۱. ۸ کیلومتر در حد فاصل بندر لافت و روستای پهل از توابع بندر خمیر است.

طول ۱۱۵ کیلومتری و عرض ۱۰ تا ۳۵ کیلومتری جزیره نشان هم نشان از طولی بودن این سرزمین دارد –که از این رو در میان عرب‌هاى منطقه، این جزیره به نام «جزیره‌الطویله» و در میان فارس‌ها به نام «جزیره‌ى دراز» معروف بوده - و هم به مثابه دژی است که به چشم عبور کنندگان از تنگه هرمز خواهد نشست.
به گزارش «تابناک»، یکی از جاذبه‌های جنوب کشورمان، سفر به جزایری است که در سطح خلیج فارس پراکنده شده‌اند؛ جزایری که البته غالبا امکان سفر به آن‌ها مهیا نیست اما کسانی که شکوه غروب کیش یا زیبایی دلفین‌های جنوب قشم را تجربه کرده باشند، بی‌شک چشم انتظار دیدن امثال ابوموسی نیز خواهند ماند.


در این بین اما جزیره قشم از اهمیت به مراتب زیادی برخوردار است؛ جزیره پهناور با مساحتی نزدیک به ۱۵۰۰ کیلومترمربع که نه تنها بزرگ‌ترین جزیره


این را می‌شود از روی اسامی چون دیرستان، رمکان، درگهان، سوزا، رمچاه، دولاب، کانی و... دریافت که مردمان سراسر مسلمان این خطه بروی شهر‌ها و روستا‌هایشان گذاشته‌اند.

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/153978_971.jpg

البته این جزیره تاریخی از دیدگاه دیگری هم برای ما ایرانیان حائز اهمیت است؛ چند سال پیش و بعد از افول سلسله‌های قدرتمند پادشاهی در کشورمان، قشم به تصرف دریانوردان پرتغالی در آمد و نه تنها سال‌ها دژ مستحکم این کشور برای تسلط به آبهای خلیج فارس و گهواره تمدن محسوب می‌شد، بلکه تبدیل به ابزاری برای تحت فشار قرار دادن کشورمان شده بود و حضور بیگانگان در آن، تهدید دائمی برای تمامیت ارضی کشورمان به حساب می‌آمد.

[باستان شناس]

ايرانیان قبل از اسلام جزیره قشم را یتوکاوان، ابن کوان، برخت، ابرکافان و لافت می‌خواندند و به تدریج این اسامی به فراموشی گرایید و نامهای کشم و قشم متداول گشت.

در زمان شورش مغول و هرج و مرج آندوران رئیس قبیله‌ای که نورو نام داشت به جزیره قشم آمده، سکونت اختیار کرده و اماکنی بنا نموده و نام شاهی بر خود گذاشته و ملقب به نورانشاه گردید.

البته این تاریخ اولیه کشف دلفین ایرانی خلیج فارس نیست بلکه همانگونه که ذکر شده، این جزیره از زمان هخامنشیان و چه بسا پیش‌تر هم ساکنانی داشته که هم به فنون روز آشنایی داشتند و هم دریا نوردی می‌دانستند.

جالب اینجاست که بدانید: برخى کیش را که اکنون نام جزیره دیگرى در خلیج فارس است و آن را قیس مى‌نامیدند، نام جزیره قشم دانسته‌اند و گفته‌اند چون شکل این جزیره شبیه تَرْکَش (یا تیردان) است آن را کیش که به این معناست، خوانده‌اند؛ اعتمادالسلطنه نیز در مرآه‌البلدان مى‌نویسد:

«جزیره‌ى قشم یا کیش که آن را باسعیدو (نام خور و بندرى در بن غربى جزیره) هم مى‌گویند.

چون شبیه به ترکش، یعنى جعبه‌ى تیر است. آن را به فارسى کیش گفته‌اند.»این اشغال سالیان درازی ادامه یافت تا با تدبیر امام قلی خان و یاری جستن از انگلیسی‌ها به عنوان دشمن مشترک، این سرزمین دوباره به کشورمان پیوند خورد و چندی است که سالروز این واقعه روز خلیج فارس نام گرفته و گرامی داشته می‌شود؛ سرزمینی مهم که بسیار مورد طمع انگلیسی‌ها، پرتغالی‌ها و حتی بعد‌تر، هلندی‌ها و عمانی‌ها هم بود اما هر بار به تدبیری خاص حفظ شد تا ماجرایی شبیه آنچه در هنگ کنگ بر چین رفت، تکرار نشود.

این در حالی است که تهدیدهایی از دست آنچه دشمنان به دنبالش هستند، برای این خطه نیز وجود دارد اما روحانیون اهل سنت و شیعه قشم سال‌ها به صورت برادرانه در کنار هم زندگی کرده‌اند و تا کنون هیچ اختلافی در بین آن‌ها دیده نشده؛ حتی روحانیت اهل سنت این جزیره تا کنون بار‌ها تلاش‌هایی که از سوی وهابیت صورت گرفته را خنثی کرده؛ در حالی که اخبار رسیده حکایت از آن دارد که برخی کشورهای جنوب خلیج فارس، برای ایجاد تفرقه بین روحانیون شیعه و سنی جزیره برنامه ریزی کرده‌اند.

هرچند تاکنون موفق به انجام این کار نشده‌اند ولی مراقبت هر دو طرف می‌تواند که نقشه‌های آن‌ها در آینده را نیز نقش بر آب نماید.

بد نیست به روایت تصاویر، به گشت و گذار در جزیره‌ای برویم که بر خلاف تصورمان، خودروهای زیادی با پلاک متفاوت با منطقه ویژه دارد و مهربانی مردمان و زیبایی‌هایش، ان را بسیار مسافر پذیر کرده:


http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/153979_510.jpg


مردم شهرستان قشم مسلمان و پیرو مذهب تسنن (شافعى) و تشیع (اثنى‌عشرى) ‌اند و به مانند تمام مردم ساکن بنادر و سواحل جنوب کشور و دیگر جزایر، فارسی را به گونه‌ای صحبت می‌کنند که برای همه مسافرانى که به جزیره مسافرت مى‌کنند قابل درک است. البته به‌طور کلى باید گفت که زبان

محلى قشمى، آمیخته‌اى از زبان‌هاى فارسى، بندرى، هندى و انگلیسى است. چاه‌های طلا (تلا):


http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/153980_173.jpg

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/153981_156.jpg


چاه‌هاى کنده شده در بندر لافت که در سنگ سیست کوه و در مکانى گود حفر شده‌اند و به مثابه «آرتزین» عمل مى‌کنند.


بعضى نوشته‌اند آب آن‌ها از باران و سرریز تل و صخره بالادست تأمین مى‌شده است به همین دلیل «تل آو» نامیده شده‌اند و به مرور به «طلا» شهرت یافته‌اند. تعداد چاه‌ها بیش از ۵۰ الى ۶۰ حلقه است که عموماً آب دارند مگر آن‌ها که از گل و لاى انباشته شده و بایستى لاى‌روبى شوند.

[باستان شناس]

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/153982_620.jpg

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/153983_645.jpg

این تصاویر مربوط به قلعه پرتغالی‌های قشم است.

قلعه‌ای که البته نمونه کامل‌تر آن در جزیره هرمز که مقر اصلی متجاوزان بوده قابل مشاهده است.

[باستان شناس]

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/153984_650.jpg
شنای دلفین‌ها در جنوب قشم و در نزدیکی جزیره هنگام، یکی از جذابیت‌های مسافرت به این جزیره است؛ حالا به عکس هوایی جزیره دقیق شوید تا از شباهت دلفین و قشم شگت زده شوید.

[باستان شناس]

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/153985_956.jpg
منظره‌ای زیبا از سواحل جنوبی جزیره

[باستان شناس]

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/153989_540.jpg

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/153987_300.jpg

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/153988_712.jpg

این‌ها هم چند تصویر از سواحل شمالی جزیره؛ جنگل‌های استثنایی حرا که با جزر و مد دریا به زیر آب می‌روند و از نو سر بر می‌آورند. با دیدن این درختان شورزی جز شگفتی خلقت نصیبمان نخواهد شد.

[باستان شناس]

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/153991_932.jpg
جزیره با صید و صیادی معنا پیدا خواهد کرد؛ اینجا هم لنج یعنی صید ماهی.

[باستان شناس]

آب‌بندهاى پى‌پشت و گوران:


http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/153990_995.jpg
آب‌بند تاریخى پى‌پشت واقع در غرب روستاى پى‌پشت، از دوره ساسانى به جاى مانده و داراى دریچه‌هاى تقسیم آب و آرامش در مواقع پرآبى است. این آب‌بند از نمونه‌هاى کمیاب به شمار مى‌آید.
آب‌بند پى‌پشت در تنگه یک کوه ایجاد شده و مصالح به کار رفته در آن لاشه سنگ و ساروج است. از آب این سد، دشت‌هاى وسیع از دیرباز بهره برده‌اند.
http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/153992_321.jpg


در روستاى گوران نیز آب‌بندى به جاى مانده از دوره ساسانى هست که ملات آن از ساروج است و بدنه‌هاى طبیعى تنگه کوه موقعیت بسیار مناسب و محکمى براى سد ایجاد کرده است.

[باستان شناس]

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/154003_863.jpg

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/154010_660.jpg
معماری ایرانی از درب منازل شروع می‌شود تا به بادگیر برسد.

[باستان شناس]

بقعه پیر (تم سنیتى):
http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/153994_386.jpg

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/153996_348.jpg
در روستاى تم سنیتى واقع شده که بناى موجود نیمه مخروبه آن در همین حالت هم زیبا و دلفریب است. بناى موجود با گنبد کروى ضربى که با لاشه سنگ‌هاى مرجانى و ملات ساروج درهم شده‌اند، در نماى ظاهر نشان از فرم معمارى دوره سلجوقیان دارد. داخل مزار ۸ گوشه و هر گوشه تاقچه‌بندى شده. بنا با مصالح قلوه و لاشه سنگ و ملات ساروج ساخته شده که شیوه‌اى پارتى ـ ساسانى است. گرداگرد گلوگاه گنبد گچ‌برى‌هاى گوشواره‌هاى زیبا از جنس ساروج به چشم مى‌خورد. ورودى مزار، درى کوتاه و تنگ و کوچک است و مرقد پیر در سطح پایین‌تر از زمین قرار گرفته که نشان‌دهنده این است که شاید پیش از دوره سلجوقیان و قبل از زمانى که پیر را در آنجا به خاک بسپارند این بنا معبد مهرى و محل نیایش بغ مهر یا میترا بوده است. در اطراف این بنا، گورهاى فراوانى است که از دوران‌هاى مختلف اسلامى به جا مانده‌اند.

[باستان شناس]

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/153997_176.jpg
اینجا دره‌ای بیابانی است که به زبان محلی، ستاره افتاده نام دارد و به دره ستارگان معروف است؛ ستیغ‌هایی که ماحصل فرسایش آب و باد هستند.

[باستان شناس]

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/153998_875.jpg

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/154002_555.jpg


از ترکیب فرسایش تصویر قبلی با چاه‌های کف، دره چاهکوه پدید می‌آید؛ شاید علت این نامگذاری، چاههایی باشد که ساکنین در سایه سار کف این قسمت‌ها کنده‌اند.

[باستان شناس]

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/153999_963.jpg
این هم درخت همیشه سبز لور (معروف به انجیر معابد) است که تاجی بزرگ با ریشه‌های هوایی متعدد دارد و مه‌مان قدیمی جزیره است و بازدید کنندگان بسیاری به خود دیده؛ درختی که بار هم می‌دهد و میوه رسیده نارنجی رنگ آن، مطبوع و خوراکی است.

[باستان شناس]

غارهای خربس (خربز):
http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/154000_239.jpg

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/154001_991.jpg
غارهایی که بسیار شبیه دخمه‌های سایر نقاط ایران هستند و مشابه آن در آذربایجان، کردستان، لرستان، بوشهر، اهواز و شوشتر هم به چشم می‌خورد. غارهاى خربس که از بیرون ساختار ساده و طبیعى و زمین‌شناختى خود را همچنان حفظ کرده‌اند از درون با مجموعه دهلیز‌ها، تالار‌ها و اتاق‌هاى متعدد به ابعاد ۵/۵ ×۴ متر و چشمه‌ها و روزن‌هاى گوناگونى که رو به شمال و جنوب دارند مؤید حضور مردمانى از دوران‌هاى کهن در این جزیره هستند. البته برخی نیز این غارهای دست کند را معبد مهر پرستان می‌دانند.

[باستان شناس]

قلعه نادری


http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1391/2/14/154004_989.jpg
قلعه در لافت کهنه و در کنار چاه‌هاى طلا قرار دارد و به "قلعه نادرى" یا "نادرشاهى" شهرت دارد، اما تاریخ بناى آن قدیمى‌تر از دوره نادرشاه و به احتمال زیاد بر روى پایه‌هاى دژهاى کهن و باستانى قبل از اسلام ساخته شده است. این قلعه یک بارو و چهار برج و یک دروازه داشته و شیوه معمارى آن نیز کم و بیش به معمارى قلعه‌هاى پرتغالى شباهت دارد و آن را با سنگ و ملات ساروج ساخته‌اند.
البته حق بدهید که نتوانیم تمامی زیبایی‌های این جزیره را در یک گزارش محدود معرفی کنیم؛ جذابیت‌هایی از گونه‌های زیبا و گاه نادر جانوری گرفته تا جزایر بسیار کوچک با نام «ناز» که با جزر به خشکی می‌پیوندند و می‌توان با خودروی شخصی تا کنارشان رفت اما در مواقع مد، سه جزیره کوچک در فاصله حدود یک کیلومتری از ساحل جنوبی قشم هستند.