05288
3rd May 2012, 05:38 AM
توصیه های لازم درباره شالیکاری در خشک سالی
مقدمه
دهه آب براي زندگي كه با هدف جهاني تمركز بيشتر روي موضوعات مربوط به آب نامگذاري شده است، بيانگر اهميت آب در توليد محصولات گياهي به ويژه برنج بوده، بنابر اين با توجه به تغييرات جهاني آب و هوا و وقوع خشكسالي و كم آبي در سالهاي اخير، موسسه تحقيقات برنج كشور بر خود فرض مي‌داند، توصيه‌هاي فني لازم را با توجه به پژوهش‌هاي انجام شده و جديدترين تحقيقات صورت گرفته بصورت كاربردي در اختيار بهره‌برداران شاليكار قرار دهد.
خشكسالي پديده اي است كه از ديدگاههاي مختلف معاني گوناگوني مي يابد . از نظر اقليم شناسي چنانچه در مدت زماني بيش از دو سال در 50 درصد منطقه اي ميزان بارندگيها به كمتر از 60 درصد نرمال ساليانه آن نزول نمايد ، در آنجا خشكسالي روي داده و اثرات اقتصادي - اجتماعي ، در ابعاد وسيعي ببار خواهد آمد
كاهش يا نابودي محصولات كشاورزي ، تغيير اكوسيستم منطقه و نابودي حيات وحش ، پيشروي كوير ، افزايش آتش سوزي جنگلها و مراتع ، افزايش مسافرت از روستا به شهر ، ايجاد قحطي و … از جمله پيامدهاي زيانبار پديده خشكسالي مي باشد . مي توان اينچنين بيان نمود كه : فقدان يا توزيع نامناسب بارندگي در دوره اي نسبتاً طولاني كه آب و هوا به گونه اي غير طبيعي خشك باشد ، بطوريكه كمبود بارندگي موجب عدم تعادل هيدرولوژيكي گردد ، خشكسالي ناميده مي شود .خشكسالي يك پديده طبيعي است ولي تداوم آن مشكل ساز خواهد بود . اتخاذ تدبير لازم و مناسب از شدت خسارات خواهد كاست . احتمال وقوع خشكسالي هايي در ايران بين10% تا 15% مي باشد و از وقايع نادر بحساب نمي آيد . افزايش آگاهي عموم مردم نسبت به پديده خشكسالي مي تواند در كاهش خسارات نقش موثري داشته باشد . با روشهاي مناسب و شناخته شده اي مي توان آثار بلاياي طبيعي را كاهش داد . (( تغيير الگوي كشت ، تغيير روشهاي آبياري ، استفاده از ارقام مقاوم ، توجه به توصيه هاي مروجين كشاورزي ، ارتباط با مراكز تحقيقات و مشاهده جهت انتخاب نوع كشت و بيمه محصولات كشاورزي )) راهكارهاي مناسبي جهت حفظ و بقاي اقتصاد كشاورزي خواهند بود .
* توصيه های لازم براي مقابله با كم‌آبي
صرفه جويي در آب كشاورزي
در حال حاضر مقدار آبي كه براي زراعت در ايران مصرف ميشود، بسيار بيشتر از مقدار نياز واقعي گياه بوده و مابقي مربوط به تلفات شبكه انتقال و توزيع و كاربرد آب از طريق نفوذ عمقي و روان آب خروجي از انتهاي مزرعه است. هر چند مقدار زيادي از اين تلفات غيرقابل اجتناب است، اما مي‌توان با استفاده از توصيه‌هاي زير از مقدار آن كاست.
روش آبياري متداول در ايران، آبياري غرقاب دايم مي‌باشد، اما با توجه به كمبود آب در كشور ادامه اين روش در كشور جايز نبوده و توصيه ميشود به منظور بالا بردن راندمان آبياري، كمك به توزيع عادلانه آب و جلوگيري از بروز هرج و مرج در برداشت و توزيع آب، از روش آبياري متناوب استفاده شود.
در اين روش آب در فواصل زماني متناسب با آب و هوا و خاك هر منطقه وارد مزرعه شده و تا عمق حدود پنج سانتيمتر غرقاب ميشود.
فاصله زماني مناسب براساس آب و هوا و خاك منطقه قابل انتخاب مي‌باشد. هر چه خاك شاليزار سبك‌تر و يا منطقه گرم و خشك‌تر باشد، اين فاصله زماني كمتر خواهد بود.
يك شاخص خوب براي تشخيص زمان مناسب براي آبياري، ظهور ترك‌هاي مويين در سطح خاك مي‌باشد كه بايد با ظهور آن اقدام به آبياري مجدد نمود، زيرا پس از بروز ترك‌هاي بزرگتر در آبياري بعدي با تلفات عمقي زياد مواجه خواهيم شد.
آزمايشات متعدد انجام شده توسط محققان برنج در سالهاي مختلف در نقاط برنج‌خيز كشور نشان مي‌دهد كه در استانهاي شمالي براي اكثر ارقام رايج دور آبياري حداقل پنج روزه و حداكثر تا ظهور ترك‌هاي موئين پس از خشك شدن در زمين زارعان كاهشي در عملكرد برنج ايجاد نخواهد كرد به شرطي كه در زمان آبياري عمق آب به حداقل پنج سانتيمتر رسانيده شده و ساير عمليات زراعي به خوبي انجام پذيرد.
همچنين اين فاصله زماني براي خاكهاي سنگين شاليزاري در استانهاي جنوبي يك روز و در استانهاي مياني دو روز پيشنهاد ميشود.
آزمايشات ديگري كه بر اساس رطوبت خاك شاليزار بعمل آمده نشان داده است كه حتي در رطوبت 80درصد پايين‌تر از رطوبت اشباع نيز كاهش محسوسي در عملكرد بوجود نيامده است.
از نظر ظاهري گياه برنج در شرايط يكه دچار كم آبي شود در برگهاي خود علائمي به شكل زير بروز مي‌دهد. ابتدا برگها از وسط زاويه‌دار شده و به سمت داخل جمع مي‌شوند و در صورت ادامه كم‌آبي به شكل لوله‌اي در مي‌آيند و پس از آن از نوك برگ شروع به خشك شدن مي‌نمايند. با شروع لوله‌اي شدن برگها بايد آبياري شروع شود تا گياه فرصت بازيابي داشته باشد.
در اجراي طرح آبياري نوبتي توجه به مرحله رشد گياه بسيار مهم است. از دلايل عمده غرقابي كردن اراضي شاليزاري جلوگيري از خسارت علفهاي هرز مي‌باشد. بدين منظور توصيه ميشود حتي‌الامكان در سه هفته اول پس از نشاكاري مزرعه از حالت غرقابي خارج نشود، در غير اين صورت مبارزه با علفهاي هرز تشديد ميشود.
آزمايشهاي متعدد نشان داده است كه حداكثر حساسيت برنج به كم‌آبي در دوره گل دهي (يك هفته قبل و تا يك هفته بعد از گلدهي) مي‌باشد، سپس ابتداي دوره حداكثر رشد سبز (30 روز پس از نشاكاري) مرحله پرشدن و رسيدن دانه به ترتيب حساسيت كمتري نسبت به دوره گلدهي دارند.
نكته مهم نياز به غرقابي در دوره پس از نشاكاري به منظور مبارزه با علفهاي هرز مي‌باشد. بنابراين مجريان طرح آبياري نوبتي بايد به تامين آب براي دوره گلدهي و دوره پس از نشاكاري توجه نموده و سعي نمايند، در اين دوره آب بيشتري تامين نمايند.
حتي‌الامكان بهتر است آن دسته از اراضي كه از طريق يك منبع يا دريچه آب مي‌گيرند، در عمليات زراعي نظير تاريخ كشت، انتخاب رقم، سمپاشي و كودپاشي هماهنگ باشند، تا در هنگام اجراي آبياري نوبتي دچار مشكل موضعي نشده و توزيع آب به خصوص در حالت آبياري كرت به كرت، راحت‌تر امكان‌پذير شود.
كانالهاي آبياري براي تامين شيب و عرض مقطع مناسب و از بين بردن علفهاي هرز در طول فصل زراعي به طور مرتب لايروبي شوند تا ضمن انتقال سريع تر و راحت‌تر آب، تلفات انتقال آب نيز كمتر شود.
* حفر چاه و حل مشكل آب
حفر چاههاي عميق و نيمه عميق مي‌تواند به طور موضعي مشكل كم‌آبي را كاهش دهد، اما بايد به كيفيت و درجه حرارت آب توجه شود. براي بررسي كيفيت آب مي‌توان با تهيه نمونه آب از چاه و ارسال آن به آزمايشگاه خاك و آب، موسسه برنج و يا ساير ادارات عمل نمود.
*درجه حرارت مناسب برنج
درجه حرارت مناسب براي رشد برنج 20 تا 30 درجه سانتي‌گراد مي‌باشد و گياه برنج در حرارت‌هاي كمتر از 12 درجه و بيشتر از 32 درجه دچار خسارت خواهد شد.
از آنجا كه درجه حرارت آب چاه‌ها به طور عموم كمتر از درجه حرارت محيط مي‌باشد، بايد با آبياري تدريجي و تناوبي با اين مساله برخورد نمود.
اگرچه در شرايط كم آبي استفاده از آب زهكش‌ها جهت آبياري غير قابل اجتناب است، ولي توصيه ميشود، در صورت امكان اين كار به صورت تلفيقي با آب تازه انجام گيرد، تا از خسارت احتمالي كاسته شود، در هر حال انجام آزمايش كيفيت آب از طريق نمونه‌گيري لازم است.
چنانچه در طي فصل رشد بارندگي اتفاق افتد، كشاورزان طبعا اقدام به حفظ آب در سطح كرتها خواهند نمود، اما بايد توجه نمود كه عمق آب از 15 تا 20 سانتيمتر بيشتر نشود.
* آماده‌سازي زمين
در ابتداي فصل پس از يك بارندگي خوب مي‌توان عمليات آماده سازي زمين را شروع نمود.
در شرايطي كه خاك خشك است، مي‌توان به جاي تيلر براي شخم اوليه از تراكتور استفاده كرد.
در شرايط كم آبي مي‌توان عمق شخم را تا حدود 15 سانتيمتر كاهش داد
براي شخم ثانويه بهتر است كه از روتيواتور استفاده شود.
دقت بيشتر در شخم ثانويه و گلخراب كردن خاك (پادلينگ) بخصوص در مجاورت مرزها مي‌تواند در كاهش نفوذ‌پذيري خاك و تلفات نفوذ عمقي آب موثر باشد.
تسطيح مناسب كرتهاي شاليزاري موجب كاهش زمان لازم براي آبگيري، توزيع يكنواخت، كنترل و تنظيم آب توسط زارعيت شده و در افزايش راندمان كاربرد آب موثر مي‌باشد.
مرزهاي بين كرتها از شرايط عادي پهن‌تر و محكم‌تر ساخته شوند (عرض پايين 40، عرض بالا 20 و ارتفاع حدود 20 سانتيمتر) تا در صورت بارندگي توانايي حفظ آب در كرتها وجود داشته باشد.
بهتر است در صورت امكان، مرزها با پلاستيك پوشانده شوند، اين كار ضمن جلوگيري از تخريب و ترك مرزها از نفوذ جانبي آب و رشد علفهاي هرز و آفات در روي مرزها تا ميزان زيادي مي‌كاهد.
* انتخاب رقم و خزانه‌گيري
- خزانه‌گيري سيستم جوي ، پشته با استفاده از پوشش پلاستيك،
- كنترل دقيق مقدار درجه حرارت در زير پلاستيك بخصوص در دماهاي بالا ضروري است.
- اگرچه انتخاب رقم محلي زودرس مي‌تواند در گريز از مشكل كم‌آبي، موثر باشد، ولي به منظور بهره‌برداري از مزيت عملكرد بالاي ارقام اصلاخ شده مي‌توان بخشي از مزرعه را به كشت آنان اختصاص داد. مقدار آن بستگي به شرايط آب و مزرعه دارد.
اگرچه براساس مطالعات انجام گرفته بذرپاشي در دهه دوم فرورين و نشاكاري در دهه اول و دوم ارديبهشت موجب حداكثر عملكرد، افزاش رتون دهي و كاهش خسارت بارندگي انتهاي فصل ميشود، ولي در شرايط كم آبي در ابتداي فصل، ايجاد فاصله زماني براي كشت قسمتهاي مختلف مزرعه مي‌تواند از تراكم زماني براي نياز به غرقابي تمامي مزرعه بكاهد به طوري كه تمام مزرعه در يك زمان به حداكثر آب نياز نخواهد داشت.
اگرچه دير كشت كردن موجب كاهش عملكرد خواهد شد، ولي مي‌توان در شرايط كم آبي شديد بخشي از مزرعه (ترجيحا مزارع پايين دست) را در اولويت دوم از نظر كشت قرارداد، با اين كار آب حاصل از بارندگي احتمالي مرداد ماه و آب خروجي از مزارع بالادستي قابل استفاده خواهد بود.
- انتخاب بذر مناسب و رعايت اصول علمي در هنگام خزانه‌گيري موجب توليد نشاي سالم‌تر و قوي‌تر خواهد شد كه بي‌گمان داراي مقاومت بيشتري نسبت به عوامل محيطي خواهد بود.
- زه‌كشي ميان فصل و انتهاي فصل ضمن كاهش آب مصرفي مي‌تواند موجب زودرسي گياه شود.
- استفاده از نشاي جوان (20 تا 25 روزه) به جاي نشاي 30 روز و بالاتر.
- تراكم بيشتر كشت با انتخاب 15×15 سانتيمتر به جاي 20×20 براي ارقام بومي و 20×20 به جاي 25×25 سانتيمتر براي ارقام اصلا ح شده، به منظور ايجاد پوشش گياهي سريع‌تر براي مبارزه با علفهاي هرز و كاهش تبخير از سطح مزرعه
* تغذيه و كود
در شرايطي كه در خزانه مشكل كم‌آبي و جود داشته باشد بايد از مقدار كود كاسته شود.
- وجود لايه آب در شرايط غرقابي از تصعيد كود از ته جلوگيري مي‌نمايد، اما در شرايط كم‌آبي بهتر است كود از ته با خاك به خوبي مخلوط شود تا از تصعيد آن جلوگيري شود.
- ازدياد مصرف كودهاي پتاسه در شرايط كم‌آبي ( بسته به شدت كم‌آبي) مي‌تواند مقاومت گياه را نسبت به تنش خشكي افزايش دهد.
- در شرايطي كه كم‌آبي شدت داشته باشد، جلوگيري از تجمع خسارت‌زاي كودها بايد كود را تقسط نموده و در چند نوبت در اختيار گياه قرار داد.
بهترين زمان براي دادن كود سرك در شرايط كم آبي قبل از وجين است؛ زيرا در هنگام وجين كود نيز با خاك مخلوط خواهد شد.
- كودپاشي بايد با نوبت آبياري هماهنگ بوده و بلافاصله بعد از آبگيري كودپاشي صورت گيرد.
براي تامين كود پتاسه، سولفات پتاسيم بر كلرور پتاسيم ارجحيت دارد.
- در صورت استفاده از روش آبياري تناوبي استفاده از 60 كيلوگرم (معادل 130 كيلوگرم اوره) در دو مرحله ابتدا و سرك.
- مصرف كود دامي همراه با كود آلي قبل از آماده نمودن زمين و نشاكاري از نظر حفظ و نگهداري آب و حفظ شرايط رطوبتي مناسب در اطراف ريشه گياه برنج در مقابله با شرايط كم آبي بسيار موثر خواهد بود.
* مبارزه با علفها هرز
حالت غرقابي در مزارع شاليزاري در كنترل علفهاي هرز نقش مهمي دارد، بنابراين در شرايط كم‌آبي رشد علفهاي هرز شدت خواهد يافت.
از نظر اجرايي در صورت حاد نبودن مشكل كم‌آبي، تامين آب كافي براي مرحله نشاكاري در اولويت دوم پس از دوره گلدهي قرار مي‌گيرد. يعني در صورت اطمينان از ذخيره آب كافي براي مرحله گلدهي، دومين اولويت تامين آب براي مرحله پس از نشاكاري به منظور مبارزه با علفهاي هرز مي‌باشد.
- در صورت شديد بودن مشكل كم‌آبي براي برخورد با اين مشكل ضمن تشديد كنترل علفهاي هرز به وسيله دست، استفاده از علف‌كش‌هاي پروپانيل (استام اف 34) و بازگران (بنتيازول) توصيه ميشود.
سم پروپانيل كه براي مبارزه با علف هرز سوروف بكار مي‌رود، بايد به مقدار 10 تا 12 ليتر در هكتار مصرف شود.
از آنجا كه پروپانيل علف كشي تماسي است؛ لذا در شرايطي كه مزرعه فاقد آب است با كمك سمپاش طوري بايد مصرف شود كه سم حتي‌المقدور با همه علفها تماس يابد. چنانچه تراكم جمعيت پهن برگان و جگن‌ها زياد باشد؛ لازم است سم بازگران به مقدار 3 تا 4 ليتر در هكتار مصرف شود شاريط مصرف اين علفكش‌ها مشابقه سم پروپانيل است.
مطالعات نشان داده است كه كمبود آب و خالت غيرغرقاب موجب تجزيه علف كش تيوبنكارب و بروز كوتولگي ميشود.
اين نكته اهميت به مراتب بيشتري دارد. بنابراين توصيه ميشود در شرايط كم آبي از اين علف‌كش در اراضي داراي سابقه كوتولگي استفاده نشود.
در صورت استفاده از روش آبياري نويني ضمن حفظ حالت غرقابي در هفته‌هاي اول بايد به مقدار 5/2 ليتر در هكتار از علف‌كش بوتا كلر استفاده نمود
*مبارزه با بيماريها
چنانچه مزرعه دچار كم‌آبي شود، به طوري كه برگها دچار لول‌شدگي شوند و بعد از آن در اثر بارندگي يا آبياري آب لازم تامين شود، در اين صورت بيماري بلاست شدت خواهد يافت، ولي اگر كم آبي ادامه يابد بيماري لكه قهوه‌اي افزايش خواهد يافت.
براي مبازرزه با بيماري بلاست، سمپاسي با استفاده از سم‌تري سيكلازول به مقدار نيم كيلوگرم در هكتار و هينوزان به مقدار يك ليتر در هكتار و سم وين به مقدار 400 ميلي‌ليتر در هكتار توصيه ميشود.
* استرس خشكي و كم‌آبي
بيماري لكه قهوه‌اي برنج به صورت لكه‌هاي گرد تا بيضوي به رنگ قهوه‌اي تيره روي برگها و خوشه‌هاي برنج ظاهر ميشود، استرس ناشي از خشكي و كم‌آبي منجر به افزاش تعداد لكه‌ها و وسعت آنها روي گياه برنج و كاهش و كاهش عملكرد خواهد شد. براي مواجه با اين بيماري، ضدعفوني بذر و سمپاشي با استفاده از سم تريفين به نسبت 2 در هزار در مرحله خوشه‌دهي الزامي است.
* مبارزه با آفات
در مزرعه غيرغرقاب در صورت وجود آفت كرم ساقه‌خوار نواري و يا آفات پروانه‌اي، سمپاشي با استفاده از سموم مايع (حشره‌كش‌هاي فسفره) روز مزرعه توصيه ميشود.
اين كار موجب تلف شدن حشرات كامل آفات پروانه‌اي و مرحله لاروسن اول و دوم كرم ساقه‌خوار برنج ميشود؛ اما در ساير آفات پروانه‌اي از قبيل كرم سبز برگ‌خوار برنج و پروانه تك نقطه‌اي برنج روي حشرات كامل و روي همه سنين لاروي اثرگذار مي‌باشد. در حالي كه در مزرعه كمي آب وجود داشته باشد مي‌توان از سموم حشره‌كش با فرمولاسيون گرانول (ديازينون، پادان و يا ريجنت) استفاده نمود. اين كار باعث تلف شدن لاروهاي داخل ساقه ميشود.
در شرايط كم‌آبي، تراكم جمعيت آبدزدك (كاپيش) افزايش خواهد يافت. براي مبارزه با آبدزدك مي‌توان ا زروشهاي زير استفاده نمود.
* استفاده از تله‌هاي خاكي كه شبيه به قوطي كمپوت بوده و در داخل خزانه يا زمين اصلي در داخل خاك نصب مي‌شوند.
اين قوطي‌ها، طوري طراحي مي‌شوند كه سوراخ ورودي به طرف داخل و به شكل قيفي باشد كه قسمت گشاد آن در پايين قرار گيرد. در اين حالت سوراخ ايجاد شده به عنوان پناهگاه آبدزدك انتخاب ميشود، اما شكل قيفي سوراخ، مانع از خروج آن خواهد شد.
- استفاده از حشره‌كش‌هاي گرانول به مقدار 15 تا 20 كيلوگرم در سطح يك هكتار
- استفاده از طعمه مسموم در هنگام غروب و يا همزمان با خروج حشرات از داخل خاك به مقدار 5 گرم در مترمربع دركنار مرزهاي آلوده
براي تهيه طعمه مسموم حشره كش سوين 85% و يا سموم كش ديگري مانند ليندين را به مقدار 2 تا 3 كيلوگرم با 100 كيلوگرم سبوس برنج و مقدار 50 ليتر آب براي استفاده در يك هكتار شالزار حل مي‌نماييم. براي اين كار ابتدا 5 ليتر آب را روي سم و سبوس ريخته و بقيه آب را به تدريج ريخته و هم مي‌زنيم تا كاملا دانه دانه شده و در سطح مزرعه به راحتي پخش شود.
* عمليات بعد از برداشت
: در مزارعي كه تحت اثر تنش خشكي بوده‌اند، احتمالا بالا بودن درصد دانه‌هاي پوك بالا مي‌رود، به همين دليل عمليات بوجاري بعد از خرمنكوبي الزامي است.
- تنش خشكي احتمال ضعيف شدن دانه‌ها از نظر مقاومت فيزيكي را بالا مي‌برد. به همين دليل بايد عمليات خشك كردن شلتوك را در دماي مناسب 40 تا 45 درجه سانتي‌گراد انجام داد.
در هنگام تبديل بايد از وارد آوردن فشار توسط دستگاه سفيد كن پرهيز شود، چرا كه سفيد كردن بيشتر در شرايطي كه دانه ضعيف است درصد خرد شدن را به شدت بالا مي‌برد.
تحلیل اقتصادی :
براي مقابله با خشكسالي 2500 ميليارد تومان اعتبار لازم است
براي مقابله با كم آبي و بي‌آبي حداقل 2500 ميليارد تومان اعتبار لازم است.
دولت براي مقابله با آثار سوء خشكسالي لوايحي را به مجلس ارائه كرد، كه اولا در حد نياز نيست، خسارت بيش از اين لوايح است، ثانيا دولت بدون حمايت مجلس ره به جايي نمي‌برد.
كشاورزان در سال جاري مشكلات قابل توجهي دارند و بدون تصويب لوايح موثر و پوشش بيمه‌اي نمي‌توان با آثار خشكسالي سرماي سال گذشته مقابله كرد. بر اساس برآورد، ميزان خسارت خشكسالي و سرمازدگي در سال زراعي جاري حدود 3000 ميليارد تومان است، در حالي كه لوايح دولت حداكثر 300 ميليارد تومان است، بنابراين در صورت تصويب كل لايحه دولت يك دهم خسارات تامين ميشود.
برخي كشاورزان در شرايط كنوني امكان كشت و كار و حتي توان تهيه ماشين‌آلات كشاورزري ندارند، بنابراين علاوه بر تاثير در كاهش توليد، باعث بيكاري كشاورزان و كارگران مزرعه و مهاجرت آنها به شهر ميشود. يك كشاورز از هر هكتار شاليكاري 2 تا 4 تن برنج برداشت مي‌كرد كه با بروز خشكسالي و كاهش كشت، درآمد كشاورز در هر هكتار حدود 9 ميليون تومان كاهش مي‌يابد. در حالي كه حجم خسارات كشاورزي حدود 3000 ميليارد تومان است، فقط 300 ميليارد تومان به صندوق بيمه محصول كشاورزي تعلق مي‌گيرد، آن هم به محصولاتي پرداخت ميشود كه پوشش بيمه‌اي داشته‌اند. براي مقابله با كم آبي و بي‌آبي حداقل 2500 ميليارد تومان اعتبار لازم است.
متاسفانه هواشناسي آمار غير واقعي از بارندگي ارائه كرده و وزارت نيرو هم بر اساس آن گزارش و درخواست جهاد كشاورزي آب ذخيره برخي سدها را زودتر به روي كشاورزان باز كردند كه باعث خالي شدن برخي سدها شده است.
شروع خشكسالي همزمان با تورم موجود در بازار، اين روزها قيمت اقلام خوراكي را تحت تأثير قرار داده و جو رواني ناشي از آن نيز، گرانيها را تشديد كرده است.
در اين وضعيت شاليكاران اقدام به نشاكاري نيز نكرده‌اند و به همين دليل در تهيه برنج به مشكل برخورد كرده‌ايم. اشاره وي به اطلاعيه سازمان جهاد كشاورزي بود كه هفته گذشته از شاليكاران درخواست كرد به دليل كمبود آب در پي كاهش بارندگي، اقدام به نشاكاري نكرده و از محصول جايگزين ديگري براي كشت استفاده كنند.
در حالي كه برنج در بازار وجود دارد، برخي از مردم در مقابل تعدادي از فروشگاههاي زنجيره‌اي براي خريد اين محصول صف مي‌كشند و همين وضعيت در بالارفتن قيمتها نيز تأثير مي‌گذارد.
فروشندگان بر حسب فاكتور خريد با احتساب حدود 10 درصد سود برنج را مي‌فروشند ولي با توجه به محل خريد برنج و دوري و نزديكي آن، قيمت عرضه متفاوت است. نمود خشكسالي اخير را اواخر شهريورماه دانسته و گفت: برداشت برنج گيلان از مرداد يا شهريورماه شروع ميشود ولي به خاطر عدم بارش باران و اينكه شاليكاران نشاكاري نكرده‌اند، وضعيت بازار برنج معلوم نيست.
”در كشوري مثل تايلند كه يكي از بزرگترين صادركننده برنج جهان است وقتي براي برداشت برنج از ارتش كمك مي‌گيرد تا در اين كار نظارت بكنند، شما چه انتظاري از بازار اين محصول داريد؟“
متأسفانه خشكسالي امسال موجب شده كه نه تنها برنج بلكه ساير مواد غذايي نيز تحت تأثير اين موضوع قرار گرفته و كشور ايران نيز كه عمده برنج مصرفي خود را از طريق واردات تأمين مي‌كند با ممنوعيت كشورهاي صادركننده آن مواجه شود.
برنج وارداتي ايران از كشورهايي چون ويتنام، اوروگوئه، تايلند، هند و بنگلادش تأمين ميشود كه احتمالاً امسال صادرات برنج در اين كشورها ممنوع شده و به عنوان مثال، تايلند با اين ممنوعيت ازسوي دولت خود مواجه است. هم‌اكنون اين خشكسالي به نيمكره شمالي نيز نفوذ كرده و سازمان جهاني غذا ”فائو“ پيش‌بيني نموده كه اين بحران در چند سال آينده نيز ادامه خواهد داشت.
معمولاً اگر عرضه كم باشد، تقاضا بالا مي‌رود. براي نمونه اين موضوع در مورد روغن نباتي در سال گذشته پيش آمد و امسال علاوه بر آن در مورد برنج نيز به وجود آمد كه با افزايش توليد داخلي و جلوگيري از اسراف در مصرف و توليد ضايعات اين محصول، بحران پيش آمده حل ميشود.
ما اگر شكايتي در اين مورد داشته باشيم رسيدگي مي‌كنيم چون فكر مي‌كنيم كه شايد برخورد ما در همان مرحله اول موضوع را تشديد كند. تخصيص يارانه دولتي، اعلام كالابرگ يا تصويب قيمتي ثابت براي برنج است كه تاكنون در جلسات وزارت بازرگاني مطرح شده ولي هنوز به نتيجه‌گيري قطعي نرسيده است.
مقدمه
دهه آب براي زندگي كه با هدف جهاني تمركز بيشتر روي موضوعات مربوط به آب نامگذاري شده است، بيانگر اهميت آب در توليد محصولات گياهي به ويژه برنج بوده، بنابر اين با توجه به تغييرات جهاني آب و هوا و وقوع خشكسالي و كم آبي در سالهاي اخير، موسسه تحقيقات برنج كشور بر خود فرض مي‌داند، توصيه‌هاي فني لازم را با توجه به پژوهش‌هاي انجام شده و جديدترين تحقيقات صورت گرفته بصورت كاربردي در اختيار بهره‌برداران شاليكار قرار دهد.
خشكسالي پديده اي است كه از ديدگاههاي مختلف معاني گوناگوني مي يابد . از نظر اقليم شناسي چنانچه در مدت زماني بيش از دو سال در 50 درصد منطقه اي ميزان بارندگيها به كمتر از 60 درصد نرمال ساليانه آن نزول نمايد ، در آنجا خشكسالي روي داده و اثرات اقتصادي - اجتماعي ، در ابعاد وسيعي ببار خواهد آمد
كاهش يا نابودي محصولات كشاورزي ، تغيير اكوسيستم منطقه و نابودي حيات وحش ، پيشروي كوير ، افزايش آتش سوزي جنگلها و مراتع ، افزايش مسافرت از روستا به شهر ، ايجاد قحطي و … از جمله پيامدهاي زيانبار پديده خشكسالي مي باشد . مي توان اينچنين بيان نمود كه : فقدان يا توزيع نامناسب بارندگي در دوره اي نسبتاً طولاني كه آب و هوا به گونه اي غير طبيعي خشك باشد ، بطوريكه كمبود بارندگي موجب عدم تعادل هيدرولوژيكي گردد ، خشكسالي ناميده مي شود .خشكسالي يك پديده طبيعي است ولي تداوم آن مشكل ساز خواهد بود . اتخاذ تدبير لازم و مناسب از شدت خسارات خواهد كاست . احتمال وقوع خشكسالي هايي در ايران بين10% تا 15% مي باشد و از وقايع نادر بحساب نمي آيد . افزايش آگاهي عموم مردم نسبت به پديده خشكسالي مي تواند در كاهش خسارات نقش موثري داشته باشد . با روشهاي مناسب و شناخته شده اي مي توان آثار بلاياي طبيعي را كاهش داد . (( تغيير الگوي كشت ، تغيير روشهاي آبياري ، استفاده از ارقام مقاوم ، توجه به توصيه هاي مروجين كشاورزي ، ارتباط با مراكز تحقيقات و مشاهده جهت انتخاب نوع كشت و بيمه محصولات كشاورزي )) راهكارهاي مناسبي جهت حفظ و بقاي اقتصاد كشاورزي خواهند بود .
* توصيه های لازم براي مقابله با كم‌آبي
صرفه جويي در آب كشاورزي
در حال حاضر مقدار آبي كه براي زراعت در ايران مصرف ميشود، بسيار بيشتر از مقدار نياز واقعي گياه بوده و مابقي مربوط به تلفات شبكه انتقال و توزيع و كاربرد آب از طريق نفوذ عمقي و روان آب خروجي از انتهاي مزرعه است. هر چند مقدار زيادي از اين تلفات غيرقابل اجتناب است، اما مي‌توان با استفاده از توصيه‌هاي زير از مقدار آن كاست.
روش آبياري متداول در ايران، آبياري غرقاب دايم مي‌باشد، اما با توجه به كمبود آب در كشور ادامه اين روش در كشور جايز نبوده و توصيه ميشود به منظور بالا بردن راندمان آبياري، كمك به توزيع عادلانه آب و جلوگيري از بروز هرج و مرج در برداشت و توزيع آب، از روش آبياري متناوب استفاده شود.
در اين روش آب در فواصل زماني متناسب با آب و هوا و خاك هر منطقه وارد مزرعه شده و تا عمق حدود پنج سانتيمتر غرقاب ميشود.
فاصله زماني مناسب براساس آب و هوا و خاك منطقه قابل انتخاب مي‌باشد. هر چه خاك شاليزار سبك‌تر و يا منطقه گرم و خشك‌تر باشد، اين فاصله زماني كمتر خواهد بود.
يك شاخص خوب براي تشخيص زمان مناسب براي آبياري، ظهور ترك‌هاي مويين در سطح خاك مي‌باشد كه بايد با ظهور آن اقدام به آبياري مجدد نمود، زيرا پس از بروز ترك‌هاي بزرگتر در آبياري بعدي با تلفات عمقي زياد مواجه خواهيم شد.
آزمايشات متعدد انجام شده توسط محققان برنج در سالهاي مختلف در نقاط برنج‌خيز كشور نشان مي‌دهد كه در استانهاي شمالي براي اكثر ارقام رايج دور آبياري حداقل پنج روزه و حداكثر تا ظهور ترك‌هاي موئين پس از خشك شدن در زمين زارعان كاهشي در عملكرد برنج ايجاد نخواهد كرد به شرطي كه در زمان آبياري عمق آب به حداقل پنج سانتيمتر رسانيده شده و ساير عمليات زراعي به خوبي انجام پذيرد.
همچنين اين فاصله زماني براي خاكهاي سنگين شاليزاري در استانهاي جنوبي يك روز و در استانهاي مياني دو روز پيشنهاد ميشود.
آزمايشات ديگري كه بر اساس رطوبت خاك شاليزار بعمل آمده نشان داده است كه حتي در رطوبت 80درصد پايين‌تر از رطوبت اشباع نيز كاهش محسوسي در عملكرد بوجود نيامده است.
از نظر ظاهري گياه برنج در شرايط يكه دچار كم آبي شود در برگهاي خود علائمي به شكل زير بروز مي‌دهد. ابتدا برگها از وسط زاويه‌دار شده و به سمت داخل جمع مي‌شوند و در صورت ادامه كم‌آبي به شكل لوله‌اي در مي‌آيند و پس از آن از نوك برگ شروع به خشك شدن مي‌نمايند. با شروع لوله‌اي شدن برگها بايد آبياري شروع شود تا گياه فرصت بازيابي داشته باشد.
در اجراي طرح آبياري نوبتي توجه به مرحله رشد گياه بسيار مهم است. از دلايل عمده غرقابي كردن اراضي شاليزاري جلوگيري از خسارت علفهاي هرز مي‌باشد. بدين منظور توصيه ميشود حتي‌الامكان در سه هفته اول پس از نشاكاري مزرعه از حالت غرقابي خارج نشود، در غير اين صورت مبارزه با علفهاي هرز تشديد ميشود.
آزمايشهاي متعدد نشان داده است كه حداكثر حساسيت برنج به كم‌آبي در دوره گل دهي (يك هفته قبل و تا يك هفته بعد از گلدهي) مي‌باشد، سپس ابتداي دوره حداكثر رشد سبز (30 روز پس از نشاكاري) مرحله پرشدن و رسيدن دانه به ترتيب حساسيت كمتري نسبت به دوره گلدهي دارند.
نكته مهم نياز به غرقابي در دوره پس از نشاكاري به منظور مبارزه با علفهاي هرز مي‌باشد. بنابراين مجريان طرح آبياري نوبتي بايد به تامين آب براي دوره گلدهي و دوره پس از نشاكاري توجه نموده و سعي نمايند، در اين دوره آب بيشتري تامين نمايند.
حتي‌الامكان بهتر است آن دسته از اراضي كه از طريق يك منبع يا دريچه آب مي‌گيرند، در عمليات زراعي نظير تاريخ كشت، انتخاب رقم، سمپاشي و كودپاشي هماهنگ باشند، تا در هنگام اجراي آبياري نوبتي دچار مشكل موضعي نشده و توزيع آب به خصوص در حالت آبياري كرت به كرت، راحت‌تر امكان‌پذير شود.
كانالهاي آبياري براي تامين شيب و عرض مقطع مناسب و از بين بردن علفهاي هرز در طول فصل زراعي به طور مرتب لايروبي شوند تا ضمن انتقال سريع تر و راحت‌تر آب، تلفات انتقال آب نيز كمتر شود.
* حفر چاه و حل مشكل آب
حفر چاههاي عميق و نيمه عميق مي‌تواند به طور موضعي مشكل كم‌آبي را كاهش دهد، اما بايد به كيفيت و درجه حرارت آب توجه شود. براي بررسي كيفيت آب مي‌توان با تهيه نمونه آب از چاه و ارسال آن به آزمايشگاه خاك و آب، موسسه برنج و يا ساير ادارات عمل نمود.
*درجه حرارت مناسب برنج
درجه حرارت مناسب براي رشد برنج 20 تا 30 درجه سانتي‌گراد مي‌باشد و گياه برنج در حرارت‌هاي كمتر از 12 درجه و بيشتر از 32 درجه دچار خسارت خواهد شد.
از آنجا كه درجه حرارت آب چاه‌ها به طور عموم كمتر از درجه حرارت محيط مي‌باشد، بايد با آبياري تدريجي و تناوبي با اين مساله برخورد نمود.
اگرچه در شرايط كم آبي استفاده از آب زهكش‌ها جهت آبياري غير قابل اجتناب است، ولي توصيه ميشود، در صورت امكان اين كار به صورت تلفيقي با آب تازه انجام گيرد، تا از خسارت احتمالي كاسته شود، در هر حال انجام آزمايش كيفيت آب از طريق نمونه‌گيري لازم است.
چنانچه در طي فصل رشد بارندگي اتفاق افتد، كشاورزان طبعا اقدام به حفظ آب در سطح كرتها خواهند نمود، اما بايد توجه نمود كه عمق آب از 15 تا 20 سانتيمتر بيشتر نشود.
* آماده‌سازي زمين
در ابتداي فصل پس از يك بارندگي خوب مي‌توان عمليات آماده سازي زمين را شروع نمود.
در شرايطي كه خاك خشك است، مي‌توان به جاي تيلر براي شخم اوليه از تراكتور استفاده كرد.
در شرايط كم آبي مي‌توان عمق شخم را تا حدود 15 سانتيمتر كاهش داد
براي شخم ثانويه بهتر است كه از روتيواتور استفاده شود.
دقت بيشتر در شخم ثانويه و گلخراب كردن خاك (پادلينگ) بخصوص در مجاورت مرزها مي‌تواند در كاهش نفوذ‌پذيري خاك و تلفات نفوذ عمقي آب موثر باشد.
تسطيح مناسب كرتهاي شاليزاري موجب كاهش زمان لازم براي آبگيري، توزيع يكنواخت، كنترل و تنظيم آب توسط زارعيت شده و در افزايش راندمان كاربرد آب موثر مي‌باشد.
مرزهاي بين كرتها از شرايط عادي پهن‌تر و محكم‌تر ساخته شوند (عرض پايين 40، عرض بالا 20 و ارتفاع حدود 20 سانتيمتر) تا در صورت بارندگي توانايي حفظ آب در كرتها وجود داشته باشد.
بهتر است در صورت امكان، مرزها با پلاستيك پوشانده شوند، اين كار ضمن جلوگيري از تخريب و ترك مرزها از نفوذ جانبي آب و رشد علفهاي هرز و آفات در روي مرزها تا ميزان زيادي مي‌كاهد.
* انتخاب رقم و خزانه‌گيري
- خزانه‌گيري سيستم جوي ، پشته با استفاده از پوشش پلاستيك،
- كنترل دقيق مقدار درجه حرارت در زير پلاستيك بخصوص در دماهاي بالا ضروري است.
- اگرچه انتخاب رقم محلي زودرس مي‌تواند در گريز از مشكل كم‌آبي، موثر باشد، ولي به منظور بهره‌برداري از مزيت عملكرد بالاي ارقام اصلاخ شده مي‌توان بخشي از مزرعه را به كشت آنان اختصاص داد. مقدار آن بستگي به شرايط آب و مزرعه دارد.
اگرچه براساس مطالعات انجام گرفته بذرپاشي در دهه دوم فرورين و نشاكاري در دهه اول و دوم ارديبهشت موجب حداكثر عملكرد، افزاش رتون دهي و كاهش خسارت بارندگي انتهاي فصل ميشود، ولي در شرايط كم آبي در ابتداي فصل، ايجاد فاصله زماني براي كشت قسمتهاي مختلف مزرعه مي‌تواند از تراكم زماني براي نياز به غرقابي تمامي مزرعه بكاهد به طوري كه تمام مزرعه در يك زمان به حداكثر آب نياز نخواهد داشت.
اگرچه دير كشت كردن موجب كاهش عملكرد خواهد شد، ولي مي‌توان در شرايط كم آبي شديد بخشي از مزرعه (ترجيحا مزارع پايين دست) را در اولويت دوم از نظر كشت قرارداد، با اين كار آب حاصل از بارندگي احتمالي مرداد ماه و آب خروجي از مزارع بالادستي قابل استفاده خواهد بود.
- انتخاب بذر مناسب و رعايت اصول علمي در هنگام خزانه‌گيري موجب توليد نشاي سالم‌تر و قوي‌تر خواهد شد كه بي‌گمان داراي مقاومت بيشتري نسبت به عوامل محيطي خواهد بود.
- زه‌كشي ميان فصل و انتهاي فصل ضمن كاهش آب مصرفي مي‌تواند موجب زودرسي گياه شود.
- استفاده از نشاي جوان (20 تا 25 روزه) به جاي نشاي 30 روز و بالاتر.
- تراكم بيشتر كشت با انتخاب 15×15 سانتيمتر به جاي 20×20 براي ارقام بومي و 20×20 به جاي 25×25 سانتيمتر براي ارقام اصلا ح شده، به منظور ايجاد پوشش گياهي سريع‌تر براي مبارزه با علفهاي هرز و كاهش تبخير از سطح مزرعه
* تغذيه و كود
در شرايطي كه در خزانه مشكل كم‌آبي و جود داشته باشد بايد از مقدار كود كاسته شود.
- وجود لايه آب در شرايط غرقابي از تصعيد كود از ته جلوگيري مي‌نمايد، اما در شرايط كم‌آبي بهتر است كود از ته با خاك به خوبي مخلوط شود تا از تصعيد آن جلوگيري شود.
- ازدياد مصرف كودهاي پتاسه در شرايط كم‌آبي ( بسته به شدت كم‌آبي) مي‌تواند مقاومت گياه را نسبت به تنش خشكي افزايش دهد.
- در شرايطي كه كم‌آبي شدت داشته باشد، جلوگيري از تجمع خسارت‌زاي كودها بايد كود را تقسط نموده و در چند نوبت در اختيار گياه قرار داد.
بهترين زمان براي دادن كود سرك در شرايط كم آبي قبل از وجين است؛ زيرا در هنگام وجين كود نيز با خاك مخلوط خواهد شد.
- كودپاشي بايد با نوبت آبياري هماهنگ بوده و بلافاصله بعد از آبگيري كودپاشي صورت گيرد.
براي تامين كود پتاسه، سولفات پتاسيم بر كلرور پتاسيم ارجحيت دارد.
- در صورت استفاده از روش آبياري تناوبي استفاده از 60 كيلوگرم (معادل 130 كيلوگرم اوره) در دو مرحله ابتدا و سرك.
- مصرف كود دامي همراه با كود آلي قبل از آماده نمودن زمين و نشاكاري از نظر حفظ و نگهداري آب و حفظ شرايط رطوبتي مناسب در اطراف ريشه گياه برنج در مقابله با شرايط كم آبي بسيار موثر خواهد بود.
* مبارزه با علفها هرز
حالت غرقابي در مزارع شاليزاري در كنترل علفهاي هرز نقش مهمي دارد، بنابراين در شرايط كم‌آبي رشد علفهاي هرز شدت خواهد يافت.
از نظر اجرايي در صورت حاد نبودن مشكل كم‌آبي، تامين آب كافي براي مرحله نشاكاري در اولويت دوم پس از دوره گلدهي قرار مي‌گيرد. يعني در صورت اطمينان از ذخيره آب كافي براي مرحله گلدهي، دومين اولويت تامين آب براي مرحله پس از نشاكاري به منظور مبارزه با علفهاي هرز مي‌باشد.
- در صورت شديد بودن مشكل كم‌آبي براي برخورد با اين مشكل ضمن تشديد كنترل علفهاي هرز به وسيله دست، استفاده از علف‌كش‌هاي پروپانيل (استام اف 34) و بازگران (بنتيازول) توصيه ميشود.
سم پروپانيل كه براي مبارزه با علف هرز سوروف بكار مي‌رود، بايد به مقدار 10 تا 12 ليتر در هكتار مصرف شود.
از آنجا كه پروپانيل علف كشي تماسي است؛ لذا در شرايطي كه مزرعه فاقد آب است با كمك سمپاش طوري بايد مصرف شود كه سم حتي‌المقدور با همه علفها تماس يابد. چنانچه تراكم جمعيت پهن برگان و جگن‌ها زياد باشد؛ لازم است سم بازگران به مقدار 3 تا 4 ليتر در هكتار مصرف شود شاريط مصرف اين علفكش‌ها مشابقه سم پروپانيل است.
مطالعات نشان داده است كه كمبود آب و خالت غيرغرقاب موجب تجزيه علف كش تيوبنكارب و بروز كوتولگي ميشود.
اين نكته اهميت به مراتب بيشتري دارد. بنابراين توصيه ميشود در شرايط كم آبي از اين علف‌كش در اراضي داراي سابقه كوتولگي استفاده نشود.
در صورت استفاده از روش آبياري نويني ضمن حفظ حالت غرقابي در هفته‌هاي اول بايد به مقدار 5/2 ليتر در هكتار از علف‌كش بوتا كلر استفاده نمود
*مبارزه با بيماريها
چنانچه مزرعه دچار كم‌آبي شود، به طوري كه برگها دچار لول‌شدگي شوند و بعد از آن در اثر بارندگي يا آبياري آب لازم تامين شود، در اين صورت بيماري بلاست شدت خواهد يافت، ولي اگر كم آبي ادامه يابد بيماري لكه قهوه‌اي افزايش خواهد يافت.
براي مبازرزه با بيماري بلاست، سمپاسي با استفاده از سم‌تري سيكلازول به مقدار نيم كيلوگرم در هكتار و هينوزان به مقدار يك ليتر در هكتار و سم وين به مقدار 400 ميلي‌ليتر در هكتار توصيه ميشود.
* استرس خشكي و كم‌آبي
بيماري لكه قهوه‌اي برنج به صورت لكه‌هاي گرد تا بيضوي به رنگ قهوه‌اي تيره روي برگها و خوشه‌هاي برنج ظاهر ميشود، استرس ناشي از خشكي و كم‌آبي منجر به افزاش تعداد لكه‌ها و وسعت آنها روي گياه برنج و كاهش و كاهش عملكرد خواهد شد. براي مواجه با اين بيماري، ضدعفوني بذر و سمپاشي با استفاده از سم تريفين به نسبت 2 در هزار در مرحله خوشه‌دهي الزامي است.
* مبارزه با آفات
در مزرعه غيرغرقاب در صورت وجود آفت كرم ساقه‌خوار نواري و يا آفات پروانه‌اي، سمپاشي با استفاده از سموم مايع (حشره‌كش‌هاي فسفره) روز مزرعه توصيه ميشود.
اين كار موجب تلف شدن حشرات كامل آفات پروانه‌اي و مرحله لاروسن اول و دوم كرم ساقه‌خوار برنج ميشود؛ اما در ساير آفات پروانه‌اي از قبيل كرم سبز برگ‌خوار برنج و پروانه تك نقطه‌اي برنج روي حشرات كامل و روي همه سنين لاروي اثرگذار مي‌باشد. در حالي كه در مزرعه كمي آب وجود داشته باشد مي‌توان از سموم حشره‌كش با فرمولاسيون گرانول (ديازينون، پادان و يا ريجنت) استفاده نمود. اين كار باعث تلف شدن لاروهاي داخل ساقه ميشود.
در شرايط كم‌آبي، تراكم جمعيت آبدزدك (كاپيش) افزايش خواهد يافت. براي مبارزه با آبدزدك مي‌توان ا زروشهاي زير استفاده نمود.
* استفاده از تله‌هاي خاكي كه شبيه به قوطي كمپوت بوده و در داخل خزانه يا زمين اصلي در داخل خاك نصب مي‌شوند.
اين قوطي‌ها، طوري طراحي مي‌شوند كه سوراخ ورودي به طرف داخل و به شكل قيفي باشد كه قسمت گشاد آن در پايين قرار گيرد. در اين حالت سوراخ ايجاد شده به عنوان پناهگاه آبدزدك انتخاب ميشود، اما شكل قيفي سوراخ، مانع از خروج آن خواهد شد.
- استفاده از حشره‌كش‌هاي گرانول به مقدار 15 تا 20 كيلوگرم در سطح يك هكتار
- استفاده از طعمه مسموم در هنگام غروب و يا همزمان با خروج حشرات از داخل خاك به مقدار 5 گرم در مترمربع دركنار مرزهاي آلوده
براي تهيه طعمه مسموم حشره كش سوين 85% و يا سموم كش ديگري مانند ليندين را به مقدار 2 تا 3 كيلوگرم با 100 كيلوگرم سبوس برنج و مقدار 50 ليتر آب براي استفاده در يك هكتار شالزار حل مي‌نماييم. براي اين كار ابتدا 5 ليتر آب را روي سم و سبوس ريخته و بقيه آب را به تدريج ريخته و هم مي‌زنيم تا كاملا دانه دانه شده و در سطح مزرعه به راحتي پخش شود.
* عمليات بعد از برداشت
: در مزارعي كه تحت اثر تنش خشكي بوده‌اند، احتمالا بالا بودن درصد دانه‌هاي پوك بالا مي‌رود، به همين دليل عمليات بوجاري بعد از خرمنكوبي الزامي است.
- تنش خشكي احتمال ضعيف شدن دانه‌ها از نظر مقاومت فيزيكي را بالا مي‌برد. به همين دليل بايد عمليات خشك كردن شلتوك را در دماي مناسب 40 تا 45 درجه سانتي‌گراد انجام داد.
در هنگام تبديل بايد از وارد آوردن فشار توسط دستگاه سفيد كن پرهيز شود، چرا كه سفيد كردن بيشتر در شرايطي كه دانه ضعيف است درصد خرد شدن را به شدت بالا مي‌برد.
تحلیل اقتصادی :
براي مقابله با خشكسالي 2500 ميليارد تومان اعتبار لازم است
براي مقابله با كم آبي و بي‌آبي حداقل 2500 ميليارد تومان اعتبار لازم است.
دولت براي مقابله با آثار سوء خشكسالي لوايحي را به مجلس ارائه كرد، كه اولا در حد نياز نيست، خسارت بيش از اين لوايح است، ثانيا دولت بدون حمايت مجلس ره به جايي نمي‌برد.
كشاورزان در سال جاري مشكلات قابل توجهي دارند و بدون تصويب لوايح موثر و پوشش بيمه‌اي نمي‌توان با آثار خشكسالي سرماي سال گذشته مقابله كرد. بر اساس برآورد، ميزان خسارت خشكسالي و سرمازدگي در سال زراعي جاري حدود 3000 ميليارد تومان است، در حالي كه لوايح دولت حداكثر 300 ميليارد تومان است، بنابراين در صورت تصويب كل لايحه دولت يك دهم خسارات تامين ميشود.
برخي كشاورزان در شرايط كنوني امكان كشت و كار و حتي توان تهيه ماشين‌آلات كشاورزري ندارند، بنابراين علاوه بر تاثير در كاهش توليد، باعث بيكاري كشاورزان و كارگران مزرعه و مهاجرت آنها به شهر ميشود. يك كشاورز از هر هكتار شاليكاري 2 تا 4 تن برنج برداشت مي‌كرد كه با بروز خشكسالي و كاهش كشت، درآمد كشاورز در هر هكتار حدود 9 ميليون تومان كاهش مي‌يابد. در حالي كه حجم خسارات كشاورزي حدود 3000 ميليارد تومان است، فقط 300 ميليارد تومان به صندوق بيمه محصول كشاورزي تعلق مي‌گيرد، آن هم به محصولاتي پرداخت ميشود كه پوشش بيمه‌اي داشته‌اند. براي مقابله با كم آبي و بي‌آبي حداقل 2500 ميليارد تومان اعتبار لازم است.
متاسفانه هواشناسي آمار غير واقعي از بارندگي ارائه كرده و وزارت نيرو هم بر اساس آن گزارش و درخواست جهاد كشاورزي آب ذخيره برخي سدها را زودتر به روي كشاورزان باز كردند كه باعث خالي شدن برخي سدها شده است.
شروع خشكسالي همزمان با تورم موجود در بازار، اين روزها قيمت اقلام خوراكي را تحت تأثير قرار داده و جو رواني ناشي از آن نيز، گرانيها را تشديد كرده است.
در اين وضعيت شاليكاران اقدام به نشاكاري نيز نكرده‌اند و به همين دليل در تهيه برنج به مشكل برخورد كرده‌ايم. اشاره وي به اطلاعيه سازمان جهاد كشاورزي بود كه هفته گذشته از شاليكاران درخواست كرد به دليل كمبود آب در پي كاهش بارندگي، اقدام به نشاكاري نكرده و از محصول جايگزين ديگري براي كشت استفاده كنند.
در حالي كه برنج در بازار وجود دارد، برخي از مردم در مقابل تعدادي از فروشگاههاي زنجيره‌اي براي خريد اين محصول صف مي‌كشند و همين وضعيت در بالارفتن قيمتها نيز تأثير مي‌گذارد.
فروشندگان بر حسب فاكتور خريد با احتساب حدود 10 درصد سود برنج را مي‌فروشند ولي با توجه به محل خريد برنج و دوري و نزديكي آن، قيمت عرضه متفاوت است. نمود خشكسالي اخير را اواخر شهريورماه دانسته و گفت: برداشت برنج گيلان از مرداد يا شهريورماه شروع ميشود ولي به خاطر عدم بارش باران و اينكه شاليكاران نشاكاري نكرده‌اند، وضعيت بازار برنج معلوم نيست.
”در كشوري مثل تايلند كه يكي از بزرگترين صادركننده برنج جهان است وقتي براي برداشت برنج از ارتش كمك مي‌گيرد تا در اين كار نظارت بكنند، شما چه انتظاري از بازار اين محصول داريد؟“
متأسفانه خشكسالي امسال موجب شده كه نه تنها برنج بلكه ساير مواد غذايي نيز تحت تأثير اين موضوع قرار گرفته و كشور ايران نيز كه عمده برنج مصرفي خود را از طريق واردات تأمين مي‌كند با ممنوعيت كشورهاي صادركننده آن مواجه شود.
برنج وارداتي ايران از كشورهايي چون ويتنام، اوروگوئه، تايلند، هند و بنگلادش تأمين ميشود كه احتمالاً امسال صادرات برنج در اين كشورها ممنوع شده و به عنوان مثال، تايلند با اين ممنوعيت ازسوي دولت خود مواجه است. هم‌اكنون اين خشكسالي به نيمكره شمالي نيز نفوذ كرده و سازمان جهاني غذا ”فائو“ پيش‌بيني نموده كه اين بحران در چند سال آينده نيز ادامه خواهد داشت.
معمولاً اگر عرضه كم باشد، تقاضا بالا مي‌رود. براي نمونه اين موضوع در مورد روغن نباتي در سال گذشته پيش آمد و امسال علاوه بر آن در مورد برنج نيز به وجود آمد كه با افزايش توليد داخلي و جلوگيري از اسراف در مصرف و توليد ضايعات اين محصول، بحران پيش آمده حل ميشود.
ما اگر شكايتي در اين مورد داشته باشيم رسيدگي مي‌كنيم چون فكر مي‌كنيم كه شايد برخورد ما در همان مرحله اول موضوع را تشديد كند. تخصيص يارانه دولتي، اعلام كالابرگ يا تصويب قيمتي ثابت براي برنج است كه تاكنون در جلسات وزارت بازرگاني مطرح شده ولي هنوز به نتيجه‌گيري قطعي نرسيده است.