yas-90
14th April 2012, 09:54 PM
انگار خواب مي‌بيند، ولي نه. مي‌خواهد از ترس فرياد بكشد، ولي دست و پايش را زنجير كرده‌اند و راه گلويش را بسته‌اند. انگار چيزي روي سينه‌اش سنگيني مي‌كند. از شدت وحشت، تمام بدنش فلج شده و تكان نمي‌خورد. خوب كه نگاه مي‌كند مي‌بيند چيزي شبيه يك موجود وحشتناك و گاهي پشمالو روي سينه‌اش نشسته و گويي جان او را مي‌گيرد ...
خواب شيرين از آن دسته چيزهايي است كه خيلي‌ها آرزويش را دارند، ولي دستشان از آن كوتاه است. اگر از تمام بي‌خوابي‌ها و مشكلاتي كه شبانگاهان به سراغمان مي‌آيد بگذريم، چيزي هست كه خواب را به كام انسان زهر مي‌كند و آن چيزي نيست جز بختك. كابوسي كه تا كنون بسياري آن را تجربه كرده‌اند. شايد شما هم جزو آن دسته از افرادي باشيد كه بختك به سراغتان آمده است.
بختك در واقع يك نوع كابوس است. خوابي كه واكنش احساسي بسيار ناخوشايندي را در فردي كه خوابيده به صورت ترس يا وحشت، درد، احساس افتادن از جايي، غرق‌شدگي يا مرگ ايجاد مي‌كند.
نام بختك به اين دليل روي اين نوع كابوس گذاشته شد كه از زمان هاي گذشته، افراد بر اين باور بودند كه عجوزه‌اي زشت صورت، شب‌ها بدن جسماني خود را ترك كرده و روي سينه قرباني خود مي‌نشيند. فرد قرباني در چنين حالتي با احساس وحشت و در حالي كه به سختي نفس مي‌كشد از خواب بيدار مي‌شود، گويي چيزي سنگين روي سينه‌اش سنگيني مي‌كند و قادر به حركت نيست، انگار فلج شده است.
اين باور در بسياري از فرهنگ‌هاي دنيا رايج است. در كشور ما هم هنوز به اين حالت سنگيني و وحشت، بختك گفته مي‌شود.
البته تحقيقاتي كه در سال‌هاي اخير روي اين فرآيند پيچيده صورت گرفته، نشان مي‌دهد كه اين پديده نوعي فلج خواب است كه طي آن ماهيچه‌هاي اسكلتي به طور ناپايداري از حركت باز ايستاده و به اصطلاح فلج مي‌شوند و فرد در آغاز خوابيدن يا در حين بيدار شدن از خواب، توانايي انجام حركات اختياري بدنش را به طور موقت از دست مي‌دهد.
در واقع فلج خواب، نوعي اختلال خواب محسوب مي‌شود كه حدود چند ثانيه تا چند دقيقه طول مي‌كشد. البته مي‌توان با لمس بدن فرد يا صدا زدن او، وي را از اين حالت خارج كرد.
بختک (هنگام خواب) چيست؟
فلج خواب (sleep paralysis): فلج خواب (sleep paralysis) به حالت ناتواني در انجام حرکات ارادي حين خواب اطلاق مي شـود. فلج خواب يـک تـجربـه ي دلــهره آور و هراس انگيز مي بـاشد. فـلـج خـواب اغـلب اوقات هنگام بيدار شـدن از خـواب و يـا در مـوارد نـادر هنگام به خـواب رفتن رخ مي دهد.
فلج خواب از چند ثانيه تا چـند دقيـقه بـه طـول مي انجامد. 25 تا 30 درصد جـمعيت کشـور، حـداقل يک بار در طول زندگي خود اخـتـلال فلج خـواب را تـجـربه کرده اند. فلج خواب مي تواند در هر سني رخ دهد.
بختك با چه علائمي قابل شناسايي است؟
به طور كلي بختك يا فلج خواب داراي دو دسته علائم است كه ممكن است به تنهايي يا تركيبي از هر دو، در فرد ديده شود:
فلج اندام‌ها:
اين مرحله هنگام بيدار شدن از خواب يا مدت كوتاهي پيش از به خواب رفتن رخ دهد. در اين حالت فلج يك بخش يا تمام اندام‌ها شامل بازوها، پاها و كل بدن اتفاق مي‌افتد و فرد قادر به حركت آنها نيست، نمي‌تواند صحبت كند و تنها كنترل كمي در خصوص تنفس و پلك زدن خود دارد.
اين فلج همانند فلجي است كه در هنگام ديدن رويا رخ مي‌دهد. به طوري كه مغز براي جلوگيري از افزايش بروز هيجانات در هنگام رويا، ماهيچه‌ها را از كار مي‌اندازد و تنها بخش‌هايي از بدن طي ديدن رويا حركت مي‌كند.
به دنبال اين فلج، فرد احساس سنگيني روي قفسه سينه خود مي‌كند، به طوري كه نمي‌تواند به درستي نفس بكشد.
علائم توهمي:
اين مرحله شامل ديدن يا شنيدن تصاوير و صداهايي طي فلج اندام‌هاست. به‌گونه‌اي كه فرد فكر مي‌كند كسي كنارش ايستاده يا صداي عجيبي مي‌شنود. ديدن سايه افراد، تجربه خروج از بدن، احساس شناور بودن در هوا، شنيدن گام‌هايي كه نزديك مي‌شوند هم از علائم توهم‌گونه است.
در اين دسته معمولا توهمات شنيداري از همه شايع‌تر است. افراد معمولا از شنيدن صداهاي خراشيدن چيزي، خنديدن، تراشيدن، وزوز، زنگ زدن و صداهاي مختلف سخن مي گويند كه بسيار واقعي به نظر مي‌رسند.
علايم فلج خواب:
1) ناتواني در حرکت دادن تنه، دست ها و پاها و صحبت کردن (فرد از فرط ترس مي خواهد فرياد بکشد و براي بيدار شدن تقلا مي کند، اما گويي تلاش وي بي نتيجه است)
2) فلج تمام و يا بخشي از عضلات بدن
3) احساس خفگي و مرگ (گويي، چيزي روي قفسه سينه شما قرار گرفته است)
4) وحشت زدگي و اضطراب.
5) توهمات خواب (hypnagogic hallucinations): به توهمات شنيداري، ديداري و لمسي رويا مانند اطلاق مي شود، مانند احساس حضور يک انسان ديگر در اتاق، احساس فشار بر روي قفسه سينه، ديدن سايه ي افراد، ديدن منبع نوراني، شنيدن صداي افراد، شنيدن صداي قدم هايي که نزديک مي شوند، ديدن شبح، احساس خروج روح از بدن، احساس شناور شدن در هوا، شنيدن صداي باز و بسته شدن درها.
تصورات غلط نسبت به فلج خواب يا بختک:
آزار و اذيت توسط جن، شيطان، ديو و يا موجودات ماوراي زميني، و يا اشتباه گرفتن آن با تجربه خروج روح از بدن.
علل ايجاد فلج خواب:
عوامل ژنتيکي، اضطراب و استرس، اختلال هراس و اختلال در نظم خواب .
مکانيسم ايجاد فلج خواب:
در طي خواب در مرحله ي حرکات سريع چشم (REM)، يعني مرحله اي که فرد خواب (رويا) مي بيند، مغز انتقال پيام هاي عصبي به سوي عضلات اسکلتي (به استثناي عضله ديافراگم و عضلات چشم) را متوقف مي سازد، تا شما روياهاي خود را برون ريزي نکنيد (يعني مثلا وقتي در خواب مي بيند مي دويد، از رختخواب بلند نشويد و شروع به دويدن نکنيد).
نقطه مقابل اين عارضه زماني است که برخي افراد هنگام ديدن رويا، دست ها و پاهاي خود را تکان مي دهند و يا در موارد شديد تر دچار خوابگردي(راه رفتن در حين خواب) مي شوند.
چه چيزهايي احتمال تکرار فلج خواب را افزايش مي دهند:
1) کساني که به طور طاق باز و به پشت مي خوابند، بيشتر به فلج خواب دچار مي شوند.
2) برنامه خواب نامنظم و محروميت از خواب
3) افزايش استرس و اضطراب
4) تغييرات ناگهاني در سبک و يا محيط زندگي
5) مصرف قرص هاي خواب آور و آنتي هيستامين ها
چگونه هنگام احساس فلج شدن بدن، خود را از اين وضعيت هراس آور خلاصي بخشيد:
1) سعي کنيد انگشتان دست يا پاي خود را تکان دهيد.
2) چشمان خود را به شدت تکان دهيد و به دنبال آن پلک ها و سر خود را.
3) سعي کنيد وضعيت خروج از بدن را در خودتان القا کنيد.
درمان فلج خواب:
فلج خواب يک اختلال خواب بي خطر است. تنها با رعايت اصول بهداشت خواب، خودداري از طاق باز خوابيدن و کاهش استرس ها و ترس ها مي توان تکرار آن را به حداقل رساند.
افرادي که هفته اي يک بار به فلج خواب دچار مي شوند، لازم است تحت درمان دارويي (مصرف ضد افسردگي ها) قرار بگيرند.
چه عواملي باعث ايجاد فلج خواب مي‌شوند؟
* مهم‌ترين و معمول‌ترين دليلي كه براي فلج خواب ذكر مي‌كنند، استرس است. اعتقاد بر اين است كه استرس مي‌تواند به طور جدي الگوهاي خواب را تغيير داده و فلج خواب را ايجاد كند.
* محققان علت ديگر بروز فلج خواب را وضعيت خوابيدن فرد مي‌دانند. طبق تحقيقات، افرادي كه به صورت طاق‌باز و به پشت مي‌خوابند، پنج برابر ساير افراد دچار اين مشكل مي‌شوند. به طوري كه ترك اين نوع خوابيدن، ميزان فلج خواب را کاهش مي دهد.
* داشتن برنامه خواب نامنظم و محروميت از خواب کافي، تغييرات ناگهاني شيوه و محيط زندگي فرد نيز از ديگر عوامل بروز فلج خواب هستند.
* فلج خواب در بيشتر موارد بر اثر ناهنجاري مغزي رخ مي‌دهد كه در آن مكانيسم‌هاي عصبي در زمان نامناسبي شروع مي‌شوند. در اين افراد، به جاي اين كه خواب با امواج آهسته ي مغزي (آلفا) آغاز شود، به طور مستقيم وارد مرحله عميق مي‌شود و فرد وارد خواب سبك يا چرت زدن نمي‌شود، بلكه از همان ابتدا وارد خواب عميق مي‌شود.
* يكي ديگر از عوامل فلج خواب را مي‌توان ژنتيك دانست، به طوري كه همه افراد مبتلا به فلج خواب ماده خاصي به نام HLA-DR2 در خون خود دارند.
مكانيسم ايجاد اين عارضه چگونه است؟
در فرايند خواب، مرحله‌اي با نام حركات سريع چشم REM وجود دارد كه در آن فرد رويا مي‌بيند. در اين مرحله از خواب، مغز فرستادن پيام هاي عصبي خود را به ماهيچه‌هاي اسكلتي به غير از عضله ديافراگم و عضلات چشم متوقف مي‌كند تا هنگام ديدن رويا، شما روياهاي خود را برون‌ريزي نكنيد. به اين معنا كه اگر در روياي خود در حال دويدن هستيد، از خواب بيدار نشده و ندويد.
زماني كه مي‌خواهيد از خواب بيدار شويد، مغز مجددا عضلات شما را تحت كنترل درمي‌آورد، اما گاهي پيش مي‌آيد كه قبل از كنترل ماهيچه‌ها توسط مغز و خارج شدن از حالت فلج، شما حالت هوشياري خود را به دست مي‌آوريد و اين زماني است كه بدن با حالت فلج خواب مواجه مي‌شود.
خواب شيرين از آن دسته چيزهايي است كه خيلي‌ها آرزويش را دارند، ولي دستشان از آن كوتاه است. اگر از تمام بي‌خوابي‌ها و مشكلاتي كه شبانگاهان به سراغمان مي‌آيد بگذريم، چيزي هست كه خواب را به كام انسان زهر مي‌كند و آن چيزي نيست جز بختك. كابوسي كه تا كنون بسياري آن را تجربه كرده‌اند. شايد شما هم جزو آن دسته از افرادي باشيد كه بختك به سراغتان آمده است.
بختك در واقع يك نوع كابوس است. خوابي كه واكنش احساسي بسيار ناخوشايندي را در فردي كه خوابيده به صورت ترس يا وحشت، درد، احساس افتادن از جايي، غرق‌شدگي يا مرگ ايجاد مي‌كند.
نام بختك به اين دليل روي اين نوع كابوس گذاشته شد كه از زمان هاي گذشته، افراد بر اين باور بودند كه عجوزه‌اي زشت صورت، شب‌ها بدن جسماني خود را ترك كرده و روي سينه قرباني خود مي‌نشيند. فرد قرباني در چنين حالتي با احساس وحشت و در حالي كه به سختي نفس مي‌كشد از خواب بيدار مي‌شود، گويي چيزي سنگين روي سينه‌اش سنگيني مي‌كند و قادر به حركت نيست، انگار فلج شده است.
اين باور در بسياري از فرهنگ‌هاي دنيا رايج است. در كشور ما هم هنوز به اين حالت سنگيني و وحشت، بختك گفته مي‌شود.
البته تحقيقاتي كه در سال‌هاي اخير روي اين فرآيند پيچيده صورت گرفته، نشان مي‌دهد كه اين پديده نوعي فلج خواب است كه طي آن ماهيچه‌هاي اسكلتي به طور ناپايداري از حركت باز ايستاده و به اصطلاح فلج مي‌شوند و فرد در آغاز خوابيدن يا در حين بيدار شدن از خواب، توانايي انجام حركات اختياري بدنش را به طور موقت از دست مي‌دهد.
در واقع فلج خواب، نوعي اختلال خواب محسوب مي‌شود كه حدود چند ثانيه تا چند دقيقه طول مي‌كشد. البته مي‌توان با لمس بدن فرد يا صدا زدن او، وي را از اين حالت خارج كرد.
بختک (هنگام خواب) چيست؟
فلج خواب (sleep paralysis): فلج خواب (sleep paralysis) به حالت ناتواني در انجام حرکات ارادي حين خواب اطلاق مي شـود. فلج خواب يـک تـجربـه ي دلــهره آور و هراس انگيز مي بـاشد. فـلـج خـواب اغـلب اوقات هنگام بيدار شـدن از خـواب و يـا در مـوارد نـادر هنگام به خـواب رفتن رخ مي دهد.
فلج خواب از چند ثانيه تا چـند دقيـقه بـه طـول مي انجامد. 25 تا 30 درصد جـمعيت کشـور، حـداقل يک بار در طول زندگي خود اخـتـلال فلج خـواب را تـجـربه کرده اند. فلج خواب مي تواند در هر سني رخ دهد.
بختك با چه علائمي قابل شناسايي است؟
به طور كلي بختك يا فلج خواب داراي دو دسته علائم است كه ممكن است به تنهايي يا تركيبي از هر دو، در فرد ديده شود:
فلج اندام‌ها:
اين مرحله هنگام بيدار شدن از خواب يا مدت كوتاهي پيش از به خواب رفتن رخ دهد. در اين حالت فلج يك بخش يا تمام اندام‌ها شامل بازوها، پاها و كل بدن اتفاق مي‌افتد و فرد قادر به حركت آنها نيست، نمي‌تواند صحبت كند و تنها كنترل كمي در خصوص تنفس و پلك زدن خود دارد.
اين فلج همانند فلجي است كه در هنگام ديدن رويا رخ مي‌دهد. به طوري كه مغز براي جلوگيري از افزايش بروز هيجانات در هنگام رويا، ماهيچه‌ها را از كار مي‌اندازد و تنها بخش‌هايي از بدن طي ديدن رويا حركت مي‌كند.
به دنبال اين فلج، فرد احساس سنگيني روي قفسه سينه خود مي‌كند، به طوري كه نمي‌تواند به درستي نفس بكشد.
علائم توهمي:
اين مرحله شامل ديدن يا شنيدن تصاوير و صداهايي طي فلج اندام‌هاست. به‌گونه‌اي كه فرد فكر مي‌كند كسي كنارش ايستاده يا صداي عجيبي مي‌شنود. ديدن سايه افراد، تجربه خروج از بدن، احساس شناور بودن در هوا، شنيدن گام‌هايي كه نزديك مي‌شوند هم از علائم توهم‌گونه است.
در اين دسته معمولا توهمات شنيداري از همه شايع‌تر است. افراد معمولا از شنيدن صداهاي خراشيدن چيزي، خنديدن، تراشيدن، وزوز، زنگ زدن و صداهاي مختلف سخن مي گويند كه بسيار واقعي به نظر مي‌رسند.
علايم فلج خواب:
1) ناتواني در حرکت دادن تنه، دست ها و پاها و صحبت کردن (فرد از فرط ترس مي خواهد فرياد بکشد و براي بيدار شدن تقلا مي کند، اما گويي تلاش وي بي نتيجه است)
2) فلج تمام و يا بخشي از عضلات بدن
3) احساس خفگي و مرگ (گويي، چيزي روي قفسه سينه شما قرار گرفته است)
4) وحشت زدگي و اضطراب.
5) توهمات خواب (hypnagogic hallucinations): به توهمات شنيداري، ديداري و لمسي رويا مانند اطلاق مي شود، مانند احساس حضور يک انسان ديگر در اتاق، احساس فشار بر روي قفسه سينه، ديدن سايه ي افراد، ديدن منبع نوراني، شنيدن صداي افراد، شنيدن صداي قدم هايي که نزديک مي شوند، ديدن شبح، احساس خروج روح از بدن، احساس شناور شدن در هوا، شنيدن صداي باز و بسته شدن درها.
تصورات غلط نسبت به فلج خواب يا بختک:
آزار و اذيت توسط جن، شيطان، ديو و يا موجودات ماوراي زميني، و يا اشتباه گرفتن آن با تجربه خروج روح از بدن.
علل ايجاد فلج خواب:
عوامل ژنتيکي، اضطراب و استرس، اختلال هراس و اختلال در نظم خواب .
مکانيسم ايجاد فلج خواب:
در طي خواب در مرحله ي حرکات سريع چشم (REM)، يعني مرحله اي که فرد خواب (رويا) مي بيند، مغز انتقال پيام هاي عصبي به سوي عضلات اسکلتي (به استثناي عضله ديافراگم و عضلات چشم) را متوقف مي سازد، تا شما روياهاي خود را برون ريزي نکنيد (يعني مثلا وقتي در خواب مي بيند مي دويد، از رختخواب بلند نشويد و شروع به دويدن نکنيد).
نقطه مقابل اين عارضه زماني است که برخي افراد هنگام ديدن رويا، دست ها و پاهاي خود را تکان مي دهند و يا در موارد شديد تر دچار خوابگردي(راه رفتن در حين خواب) مي شوند.
چه چيزهايي احتمال تکرار فلج خواب را افزايش مي دهند:
1) کساني که به طور طاق باز و به پشت مي خوابند، بيشتر به فلج خواب دچار مي شوند.
2) برنامه خواب نامنظم و محروميت از خواب
3) افزايش استرس و اضطراب
4) تغييرات ناگهاني در سبک و يا محيط زندگي
5) مصرف قرص هاي خواب آور و آنتي هيستامين ها
چگونه هنگام احساس فلج شدن بدن، خود را از اين وضعيت هراس آور خلاصي بخشيد:
1) سعي کنيد انگشتان دست يا پاي خود را تکان دهيد.
2) چشمان خود را به شدت تکان دهيد و به دنبال آن پلک ها و سر خود را.
3) سعي کنيد وضعيت خروج از بدن را در خودتان القا کنيد.
درمان فلج خواب:
فلج خواب يک اختلال خواب بي خطر است. تنها با رعايت اصول بهداشت خواب، خودداري از طاق باز خوابيدن و کاهش استرس ها و ترس ها مي توان تکرار آن را به حداقل رساند.
افرادي که هفته اي يک بار به فلج خواب دچار مي شوند، لازم است تحت درمان دارويي (مصرف ضد افسردگي ها) قرار بگيرند.
چه عواملي باعث ايجاد فلج خواب مي‌شوند؟
* مهم‌ترين و معمول‌ترين دليلي كه براي فلج خواب ذكر مي‌كنند، استرس است. اعتقاد بر اين است كه استرس مي‌تواند به طور جدي الگوهاي خواب را تغيير داده و فلج خواب را ايجاد كند.
* محققان علت ديگر بروز فلج خواب را وضعيت خوابيدن فرد مي‌دانند. طبق تحقيقات، افرادي كه به صورت طاق‌باز و به پشت مي‌خوابند، پنج برابر ساير افراد دچار اين مشكل مي‌شوند. به طوري كه ترك اين نوع خوابيدن، ميزان فلج خواب را کاهش مي دهد.
* داشتن برنامه خواب نامنظم و محروميت از خواب کافي، تغييرات ناگهاني شيوه و محيط زندگي فرد نيز از ديگر عوامل بروز فلج خواب هستند.
* فلج خواب در بيشتر موارد بر اثر ناهنجاري مغزي رخ مي‌دهد كه در آن مكانيسم‌هاي عصبي در زمان نامناسبي شروع مي‌شوند. در اين افراد، به جاي اين كه خواب با امواج آهسته ي مغزي (آلفا) آغاز شود، به طور مستقيم وارد مرحله عميق مي‌شود و فرد وارد خواب سبك يا چرت زدن نمي‌شود، بلكه از همان ابتدا وارد خواب عميق مي‌شود.
* يكي ديگر از عوامل فلج خواب را مي‌توان ژنتيك دانست، به طوري كه همه افراد مبتلا به فلج خواب ماده خاصي به نام HLA-DR2 در خون خود دارند.
مكانيسم ايجاد اين عارضه چگونه است؟
در فرايند خواب، مرحله‌اي با نام حركات سريع چشم REM وجود دارد كه در آن فرد رويا مي‌بيند. در اين مرحله از خواب، مغز فرستادن پيام هاي عصبي خود را به ماهيچه‌هاي اسكلتي به غير از عضله ديافراگم و عضلات چشم متوقف مي‌كند تا هنگام ديدن رويا، شما روياهاي خود را برون‌ريزي نكنيد. به اين معنا كه اگر در روياي خود در حال دويدن هستيد، از خواب بيدار نشده و ندويد.
زماني كه مي‌خواهيد از خواب بيدار شويد، مغز مجددا عضلات شما را تحت كنترل درمي‌آورد، اما گاهي پيش مي‌آيد كه قبل از كنترل ماهيچه‌ها توسط مغز و خارج شدن از حالت فلج، شما حالت هوشياري خود را به دست مي‌آوريد و اين زماني است كه بدن با حالت فلج خواب مواجه مي‌شود.