Xf-109 دهمین جنگنده صده

[Joseph Goebbels]

پرواز عمودی :
در طی دهه 50 میلادی ( 30 خورشیدی ) ، نیروهای هوایی و دریایی امریکا ، چندین پروژه را ، برای دستیابی به هواپیماهای جنگنده ای که نیازمند به باند پروازی نبوده و قادر به پرواز و فرود عمودی باشد ، اغاز کرده و به پیش بردند ؛ که از میان انها می توان به هواپیماهای دم نشین ( هواپیماهایی که در روی زمین به طور عمودی بر روی دم ، قرار گرفته و به همین ترتیب برخاسته و فرود می امدند ) اشاره کرد . این هواپیماها ، اگرچه از نظر فنی موفقیت امیز بودند ، با این حال ، نتوانستند نظر موافق کاربران را تامین کنند و در نتیجه ، لغو شدند .



به دنبال ان ، روش دیگری که برای پرواز و فرود عمودی مورد مطالعه و ببرسی قرار گرفت ، استفاده از موتورهای جت مستقر در نوک بالها بود که می توانستند از وضعیت افقی به عمودی ، چرخش کنند . ( همانند هواپیمای ترابری ملخی V-22 کنونی ) ، تا هم نیروی بالابر را برای پرواز افقی عمودی را اماده کنند و هم با چرخشی به وضعیت افقی ، نیروی پیشرانه عادی را تامین کنند . شرکتی که این موضوع را عمیقا مورد مطالعه قرار داد ، شرکت Bell بود که نتیجه نهایی این فعالیت ها در قالب هواپیمای XF-109 تبلور یافت .


ادامه دارد...
منبع : دو ماهنامه هواپیما / ش12

[Joseph Goebbels]

تلاش های اولیه :
اولین طرح پیشنهادی شرکت بل برای هواپیمایی با قابلیت پرواز و فرود عمودی با استفاده از نیروی پیشرانه جت ، که ( d 109-1 ) نام داشت ، در نوامبر سال 1951 ( ابان 1330 ) اماده شد .



این طرح ، یک جت جنگنده نسبتا ساده با بال های مستقیم ، ولی با سکان های افقی و عمودی رو به عقب بود که از 2 موتور j-33 نیرو می گرفت .



این موتورها در مقرهای قابل چرخش در نوک بال ها مستقر بودند . از دو موتور راکتی کمکی نیز برای تامین نیروی اضافی در حین مرحله برخاستن از زمین ، در حالی که هواپیما بمب و راکت حمل می کرد نیز ، استفاده میشد .



به عنوان سلاح ثابت سازمانی این هواپیما ، به 4 قبضه توپ مسلح بود و ارابه فرود غیر عادی ان ، تیغه های اسکی بودند که پس از جمع شدن ، با بدنه منطبق می شدند . سرعت اوج گیری d 109-1 ، 19150 فوت بر دقیقه ( 97/3 متر بر ثانیه ) و سقف پرواز خدمتی ان ، 54400 فوت ( 16580 متر ) تخمین زده میشد .



طرح دیگر شرکت بل ، d 109-2 بود که از همان بدنه نمونه قبلی استفاده می کرد ، ولی دارای موتورهای پیشرفته تر توربوفن ساخت شرکت الیسون بود .


ادامه دارد...
منبع : دو ماهنامه هواپیما / ش12

[Joseph Goebbels]

مدل D-188 :
در سال 1956 ( 1335 ) نیروی دریایی امریکا ، برنامه ای را برای طراحی و ساخت یک هواپیمای عمود پرواز به منظور استفاده در ناوهای هواپیمابر ، اغاز کرد که حاصل ان در طرح جنگنده بمب افکن تک نفره D-188 شرکت بل ، متبلور شد . با اینکه مقرهای چرخان موتور در نوک بال ها ، ویژگی اصلی این طرح بودند ، با این حال ، انواع مختلفی از موتورهای جت ، برای استفاده توسط ان مورد بررسی قرار گرفتند ؛ تا اینکه سرانجام ، طرح نهایی در اواخر 1957 ( 1336 ) انتخاب شد .



در طرح نهایی ، این هواپیما از 8 موتور J-85 که در جنگنده های مشهور F-5 ساخت شرکت نورث روپ نیز به کار گرفته شدند استفاده میشد . به این ترتیب که 2 موتور در مقر چرخان در نوک بال ها نصب میشد ( جمعا 4 موتور ) و در موقع برخاستن از زمین ، به وضعیت عمودی و برای پرواز پیمایشی ، به وضعیت افقی در می امدند .



علاوه بر این موتورها ، 2 موتور دیگر نیز در عقب بدنه ، هم به منظور تامین نیروی برخاستن و هم برای به پیش راندن هواپیما در پرواز عادی وجود داشت .



در ضمن ، از 2 دستگاه موتور نیز در پشت کابین در وضعیت تقریب عمودی ، به عنوان موتور برخاستن عمودی ، استفاده میشد . تمامی این موتورها ، به جز موتورهای ثابت عمودی در پشت کابین ، به سیستم پس سوز مجهز بودند . زمان انتقال از برخاستن عمودی به پرواز افقی در حدود 60 ثانیه به طول می انجامید .



در ژوئن 1957 ( خرداد 1336 ) ، زمانی که نیروی دریایی شروع به هزینه کردن برای این پروژه کرد ، این طرح به یک برنامه با بودجه دولتی تبدیل شد . سپس در دسامبر ( اذر ) همان سال ، نیرو هوایی امریکا نیز به به این پروژه پیوست و تامین نیمی از هزینه ها را بر عهده گرفت . نیروی هوایی قصد داشت از این هواپیما به عنوان جنگنده بمب افکن استفاده کند .



تا پایان ژانویه 1958 ( اوایل بهمن 1336 ) ، نیروی دریایی این هواپیما را F-3L نامگذاری کرد . در 29 همان ماه ( 9 بهمن ) ، نیروی هوایی نیز رسما درخواست کرد که طرح D-188 A ، F-109 نامگذاری شود ؛ ولی با این درخواست مخالفت شد . تقاضای مشابهی نیز در 3 اکتبر ( 11 مهر ) به عمل امد که ان هم در 6 فوریه 1959 ( 17 بهمن 1337 ) مورد موافقت قرار نگرفت .



در طراحی بدنه D-188 A از " قانون سطح " ( Area Rule ) ( به منظور توزیع بهینه مقطع ترکیب بدنه / بال هواپیما از دماغه تا دم برای کاستن از پسا در سرعت های زیاد ) استفاده می شده است . این هواپیما قادر به حمل 3 موشک سایدوایندور برای ماموریت های رهگیری و یا 2 موشک هدایت شونده هوا به سطح برای حملات تهاجمی در محفظه داخل بدنه بود . به علاوه ، این هواپیما توانایی حمل مهمات اضافی در مقرهای زیر بال را نیز داشت .
D-188 A دارای بال های کوتاه با ضخامت کم و یک ارابه فرود با 3 بازو بود . در ماموریت های رهگیری مافوق صوت ف این هواپیما با حمل 9840 پوند ( 4463 کیلوگرم ) سوخت داخلی ، دارای حداکثر سرعت اوج گیری 60000 فوت بر دقیقه ( 305 متر بر ثانیه ) در ارتفاع سطح دریا بود و شعاع عمل رزمی ان ، 600 ناتیکا مایل ( 1111 کیلومتر ) تخمین زده میشد .



فقدان پول خیلی زود باعث شد که نیروی دریایی از این پروژه خارج شود و پروژه کاملا در اختیار نیروی هوایی قرار گیرد . در این مرحله ، به این هواپیما ، شناسه F-109 نیروی هوایی داده شد . طرح نهایی که در اوایل 1959 ( اواخر 1337 ) اماده شد ، تفاوت هایی با نمونه اواخر سال 1957 داشت که عبارت بودند از انتهای بدنه پهن تر و طرح دم تغییر یافته . در این مرحله یک ماکت دقیق از این طرح ساخته شد که در فوریه 1959 ( بهمن 1337 ) توسط کارشناسان نیروی هوایی مورد بازرسی قرار گرفت .



پس از ان و علی رغم پیشرفت اشکار برنامه ، نیروی هوایی شروع به ابراز نگرانی در مورد بها و پیچیدگی D-188 A کرد . یکی دیگر از موارد نگرانی ، توانایی خلبان در کنترل همزمان 8 موتور جت این هواپیما بود . در این مرحله شرکت کانویر به عنوان همکار شرکت بل در زمینه تولید انتخاب شد ، ولی با اینحال ، در ماه فوریه ( بهمن ) ، نیروی هوایی سرمایه گذاری در این زمینه را متوقف کرد .



زیرا متقاعد شده بود که ترکیب توانایی عمود پرواز عمودی و سرعت 2 ماخ ، فراتر از امکانات تکنولوژی موجود در ان زمان ، می باشد .



با این حال ، شرکت بل این پروژه را با پول خود ادامه داد و ماکت به مقیاس واقعی ان را در 5 دسامبر 1960 ( 14 اذر 1338 ) در معرض دید عموم قرار داد . در هر حال ، کار بر روی این پروژه ، به دلیل فقدان پشتیبانی از سوی خریداران بالقوه این هواپیما در سال 1961 ( 1340 ) متوقف شد . این در حالی بود که ازمایشات تونل باد ، ازمایش موتورهای جت و سازه ان ، تکمیل گردیده و این هواپیما اماده ساخت شده بود .


ادامه دارد...
منبع : دو ماهنامه هواپیما / ش12

[Joseph Goebbels]

همزاد المانی
در اواخر دهه 50 میلادی و تقریبا با بروز مشکلاتی در پروژه F-109 ، که در بالا به انها اشاره شد ، در المان غربی ، در انسوی اقیانوس اطلس ، تیم های طراحی شرکت " بولکو " ( Bolkow ) ، " هینکل " و " مسراشمیت " در سال 1959 ( 1338 ) با تشکیل کنسرسیومی به هم پیوستند تا به وزارت دفاع المان ، طرح توسعه یک جنگنده رهگیر عمود پرواز 2 ماخ را پیشنهاد کنند . طرح منتخب انها ، یک هواپیمای متعارف ، ولی با موتورهای توربوجت قابل چرخش نصب شده در غلاف هایی در نوک بال بود که شباهت عجیبی به طرح پیشنهادی شرکت امریکایی بل F-109 داشت . این کنسرسیوم ، 2 نمونه اولیه ازا ین هواپیمای ازمایشی را با عنوان YJ-101 C را تولید کرد . با اینکه این موضوع در هیچ جا به صورت رسمی عنوان نشده ، با این حال به نظر می رسد که این هواپیما ، نمونه کوچکتر ، ساده شده و به مرحله ساخت رسیده F-109 بود .



هر کدام از هواپیماهای YJ-101 C به 6 دستگاه موتور RB-145 – که به طور مشترک توسط شرکت انگلیسی رولزرویس و شرکت المانی " مان " ساخته شده بود – هر یک با نیروی رانش 2750 پوند ( 1247 کیلوگرم معادل 12/22 کیلونیوتن ) ، بدون استفاده از سیستم پس سوز ، مجهز بودند . در حالی که یک نمونش دارای موتورهایی بدون پس سوز بود ، و نمونه دیگر دارای پس سوز بود . قرار بود که در صورت موفقیت امیز بودن طرح ، نمونه عملیاتی این هواپیما با عنوان YJ-101 D ساخته شده و وارد خدمت شود .



ازمایشات اولیه اولین نمونه YJ-101 C در دسامبر 1962 اغاز شد و اولین پرواز ازاد درجا ( بدون کابل های مهار کننده ) در 10 اوریل 1963 ( 21 فروردین 1342 ) انجام شد و به نبال ان ، اولین برخاست متعارف را در 31 اوت ( 9 شهریور ) و اولین پرواز انتقالی از حالت عمودی به افقی را در 20 سپتامبر ( 29 شهریور ) همان سال انجام داد .
در حالت پرواز انتقالی از افقی به عمودی ، تا زمانی که سرعت این هواپیما به 190 مایل ( 305 کیلومتر ) بر ساعت کاهش نمی یافت ، غلاف موتورهای نوک بال در وضعیت افقی باقی می ماند و سپس ، با کاهش بیشتر سرعت ، به زاویه 45 درجه تغییر می یافتند . حالت عمودی 90 درجه موتور زمانی به دست می امد که سرعت پرواز به کمتر از 57 مایل ( 92 کیلومتر ) بر ساعت کاهش می یافت و به هواپیما اجازه می داد که به ارامی وارد مرحله پرواز درجا شود .



در طی ازمایشات پروازی ، اولین نمونه این هواپیما X-1 در چند نوبت در حین پرواز افقی ، از دیوار صوتی عبور کرد و اعتبار طرح را به نمایش گذاشت . با این حال ، این نمونه در 14 سپتامبر 1964 ( 23 شهریور 1343 ) در حین برخاستن متعارف ( افقی ) سقوط کرد و نابود شد ، هر چند خلبان ان با استفاده از صندلی پرتاب شونده نجات یافت .



پروازهای ازمایشی نمونه X-2 در بهار سال 1965 ( 1334 ) اغاز شد و این هواپیما اولین پرواز ازاد خود را در 12 ژوئن ( 22 خرداد ) همان سال انجام داد . با این حال ، در این زمان ، مشکلات برای این هواپیما نیز اغاز شده بود . با خروج تدریجی شرکت های " بولکو " و " مسراشمیت " به پروژه های دیگر ، این همزاد المانی F-109 نیز به سرنوشت همتای امریکایی اش دچار گردید و طرح نمونه عملیاتی این هواپیمای مافوق صوت عمود پرواز ( VJ-101 D ) به بایگانی سپرده شد .



منبع : دوماهنامه هواپیما / ش 12