آزمون استنفورد – بینه

[طلیعه طلا]

آزمون استنفورد – بینه




آلفرد بینه[1] و ویلیام هانری[2] در سال ١٨٩٦ مقاله­ای در مجله­ی روان­شناسی منتشر کردند و در آن اکثر آزمون­های موجود را که به نظر آن­ها

فقط اعمال بسیار ساده و پایین ذهن را اندازه می­ گرفتند، مورد انتقاد قرار دادند. آن­ها برای اندازه‌گیری استعداد­های واقعی ذهن، آزمون­هایی را

پیشنهاد کردند که به رفتار زندگی واقعی نزدیک‌تر بود. به نظر آن­ها چون در زمینه­ی کنش­ های عالی ذهن، تفاوت­ها آشکارتر از کنش­های پایین است؛

بنابراین آزمون­هایی که کنش­های عالی را اندازه می­گیرند، نیازی ندارند که از دقت و صراحت خارق‌العاده­ ای برخوردار شوند. همچنین آن­ها کسانی

را که خواسته بودند هوش را با روش­های کاملا غیر­منتظره اندازه بگیرند، به باد انتقاد گرفتند. اندازه ­گیری هوش از طریق تجلیات خارجی و رایج

آن مهم­ترین هدف مقیاس اندازه­گیری هوش بینه است که در واقع اولین سری آزمون­های روانی به معنای امروزی کلمه را تشکیل می­دهد. این

مقیاس که برای اولین بار در سال ١٩٠٥ در فرانسه و برای شناسایی کودکان دیرآموز و عقب­ مانده­ی ذهنی تدوین شده بود، منتشر شد و به

رغم نقایصی که دارد، تاریخ شروع واقعی آزمون­های روانی را نشان می­دهد.


آزمون استنفورد – بینه بر مبنای آزمون هوشی آلفرد بینه و تئودور سیمون[3] در سال ١٩٠٥ ساخته شد. آزمون هوشی بینه – سیمون بر

مبنای دو اصل "تعریف سن" و "مفهوم توانایی­های کلی ذهنی" تدوین گردید. براساس اصل اول، بینه معتقد بود که توانایی­های کلی ذهنی کودکان

با افزایش سن رشد می­کند. بنابراین، سوال­های آزمون هر سن را طوری ساخته بود که با سطح توانایی افراد آن سن هماهنگ باشد. برای این کار،

سوال­هایی را که بین ٦٧ تا ٧٥ درصد افراد گروه سنی خاص از عهده­ی پاسخ دادن به آن­ها برمی­آمدند، اما کودکان خردسال­تر کمتر از ٦٧ درصد و کودکان

مسن­تر بیشتر از ٧٥ درصد به آن­ها پاسخ درست می­دادند، برای گروه سنی مورد نظر انتخاب می­کرد. بینه براساس اصل دوم، توجه خود را به

اندازه­ گیری هوش یا توانایی­های کلی ذهنی معطوف داشت و به تعریف و اندازه­گیری عوامل تشکیل­ دهنده ­ی هوش نپرداخت. بنابراین، هر

سوالی که با کل توانایی مورد اندازه­گیری همبستگی داشت، در محتوای آزمون قرار می­گرفت و هر سوالی که با توانایی­های کلی همبستگی

نداشت، کنار گذاشته می­شد. آزمونی که براساس دو اصل بالا ساخته شد، شامل ٣٠ سوال بود که برحسب مقیاس سنی درجه­بندی شده بود.

آن­گاه با مقایسه­ی سن عقلی و سن زمانی کودک، درباره­ی سطح هوش و میزان آمادگی وی برای استفاده از امکانات آموزشی قضاوت می­شد.

ترمن[4] روان‌شناس امریکایی در ١٩١٦ آزمون بینه را به انگلیسی ترجمه کرد و سپس به کمک دانشگاه استنفورد کالیفرنیا آن را در مورد کودکان

آمریکایی استاندارد کرد. ترمن در این پژوهش اصول مورد نظر بینه را در ساختن آزمون حفظ کرد، اما محتوای آزمون را از نظر تعداد سوال­ها و

دامنه­ ی سنی گسترش داد. ترمن برای نخستین بار مفهوم هوشبهر را براساس فرمول "هوشهبر = سن عقلی تقسیم بر سن زمانی × ١٠٠"

مطرح کرد. این آزمون که ترمن آن را آزمون استفورد – بینه نامید، یکبار در سال ١٩٣٧، بار دیگر در ١٩٦٠ و جدیدترین فرم آن در سال ١٩٨٦ تجدیدنظر

شد و انتشار یافت.[5]

[طلیعه طلا]

انواع فرم‌های این آزمون



الف. فرم ١٩٦٠ آزمون استنفورد – بینه

این آزمون برای سنجش هوش کودکان ٢ ساله تا افراد بزرگسال تدوین شده است. در این آزمون مفهوم هوشبهر انحرافی به‌کار رفته است.

هوشبهر انحرافی نمره­ ی استانداردی است که در آن میانگین برابر ١٠٠ و انحراف معیار ١٦ است. اگر هوشبهر کسی در این آزمون ١٠٠ یا

نزدیک به آن باشد، بهنجار یا طبیعی و یا متوسط تلقی می­شود. افراد عقب­مانده­ ی ذهنی دست‌کم دو انحراف معیار پایین­تر از میانگین و افراد

سرآمد دست‌کم دو انحراف معیار بالاتر از میانگین نمره می­گیرند. محتوای آزمون استنفورد – بینه شامل دو نوع سوال است: کلامی و غیر­کلامی.

برای سنین ٢ تا 5/4 سالگی برای هر سن ١٢ سوال و برای سنین ٥ سال تمام تا ١4 سالگی برای هر سن ٦ سوال در نظر گرفته شده است.

برای هر سن یک سوال ذخیره هم تدوین شده است. هرگاه ضمن اجرای آزمون، اجرای یکی از سوال­­ها با اشکال روبرو شود و یا امکان اجرای یک

سوال فراهم نباشد، به جای آن از سوال ذخیره استفاده می­شود. در آزمون­های گروه­های سنی ٢ تا ٥/٤ سالگی، در ازای پاسخ درست به هر سوال

یک ماه سن عقلی و در آزمون­های گروه­های سنی ٥ تا ١٤ سال، در ازای پاسخ درست هر سوال دو ماه سن عقلی منظور می­شود. سوال­های آزمون

افراد بزرگسال در ٤ سطح به شرح زیر تدوین شده ­اند:


· آزمون بزرگسال متوسط: شامل ٨ سوال است که به پاسخ درست هر سوال دو ماه سن عقلی داده می­شود، روی‌هم­رفته ١٦ماه.

· آزمون بزرگسال باهوش(سطح ١): شامل ٦ سوال است و به هر سوال ارزشی معادل ٤ ماه سن عقلی داده می­شود، روی‌هم­رفته ٢٤ ماه.

· آزمون بزرگسال باهوش(سطح ٢): شامل ٦ سوال است و به هر سوال نمره‌ای برابر ٥ ماه سن عقلی داده می­شود، روی‌هم‌رفته ٣٠ ماه.

· آزمون بزرگسال باهوش(سطح ٣): شامل ٦ سوال است و به هر سوال نمره‌ای برابر ٦ ماه سن عقلی تعلق می­گیرد، روی‌هم‌رفته ٣٦ ماه.


در اینجا نمونه­ هایی از سوال­های آزمون استنفورد – بینه در سنین مختلف، مطرح می­شود.



آزمون کودکان ٢ و ٥/٢ ساله


· تشخیص اجزای بدن: تصویر یک کودک به آزمودنی نشان داده می‌شود. او باید ٤ مورد از اجزای بدن یعنی مو، دهان، پاها، دست­ها، گوش، بینی و

چشم­ها را نشان دهد.

· ساختن برج: آزمودنی باید بتواند با روی هم قرار دادن ٤ مکعب چوبی به ابعاد ٥/٢ سانتیمتر یک برج بسازد.

· شناسایی اشیا: آزمودنی باید با دیدن ماکت اشیای زیر، ٥ مورد را شناسایی کرده آن­ها را نشان دهد: سگ، توپ، قطار، تختخواب، عروسک و قیچی.

· نام بردن اشیاء: آزمودنی باید با دیدن تصاویر بعضی از اشیا مانند هواپیما، تلفن، کلاه، توپ، درخت، کلید، اسب، چاقو، کتاب، کشتی، و ... نام آن­ها را

بگوید.



آزمون کودکان ٣ و ٥/٣ ساله

· ساختن پل: آزمودنی باید بتواند از روی الگوی یک پل که توسط آزمایش­کننده با مکعب­­های چوبی در حضور کودک ساخته می­شود، یک پل بسازد.

· کشیدن از روی دایره: آزمودنی باید بتواند از روی یک دایره که به وی ارائه می‌شود، منحنی بسته­ای شبیه به یک دایره رسم کند.

· تکرار سه رقم: آزمودنی باید پس از گوش دادن به اعدادی که توسط آزمایش‌کننده خوانده می­شود، آن­ها را بلافاصله به همان صورت تکرار کند. (١-٤-٦)،

(٢-٥-٣)، (٧-٣-٨). یادآوری و تکرار یک مورد از سه مورد کافی است.

· جدا کردن دکمه­ ها: آزمودنی باید بتواند در ٢ دقیقه ٢٠ دکمه­ ی کوچک سیاه و سفید را جدا کند و دکمه­ های هر رنگ را در یک جعبه­ ی کوچک جای دهد.

· درک و فهم: آزمودنی باید به یکی از ٢ سوال زیر درست پاسخ بدهد: اگر تشنه‌ات باشد چه می­کنی؟ اجاق گاز برای چیست؟




آزمون کودکان ٤ و ٥/٤ ساله


· گفتن متضاد کلمات: آزمودنی باید با گفتن متضاد کلمات، جمله­های زیر را که برایش خوانده می­شود کامل کند: برادر پسر است، خواهر چه؟ روز هوا

روشن است، شب چطور؟ پدر مرد است، مادر چه؟

· درک و فهم: آزمودنی باید بتواند به این سوال­ها پاسخ دهد: خانه برای چیست؟ کتاب برای چیست؟

· حافظه برای یادآوری جمله­ ها: جمله­ های زیر یکی پس از دیگری برایش خوانده می­شود، آزمودنی باید پس از شنیدن هر جمله آن را به همان صورت

بازگو کند: ما می­خواهیم برویم برای مادر کمی شیرینی بخریم. نسرین دوست دارد بچه گربه­ ها را در لانه غذا بدهد.

· درک زیبایی: سه کارت که روی هر کارت دو تصویر، یکی زیبا و دیگری زشت کشیده شده است، به آزمودنی نشان داده می­شود. او باید در هر کارت تصویر

زیباتر را نشان دهد.


آزمون کودکان ٥ ساله

· کامل کردن تصویر ناقص: تصویر یک آدمک به آزمودنی ارائه می­شود. او باید حداقل دو قسمت آن را کامل کند.

· رسم یک مربع: آزمودنی باید از روی یک مربع شکلی تقریبا شبیه آن بکشد.

· تعریف اشیا: آزمودنی باید در برابر پرسش­های زیر دو مورد از اشیا را با ذکر جنس، شکل یا مورد استفاده­ی آن­ها تعریف کند.



آزمون کودکان ٦ ساله

· خزانه­ ی لغات: فهرستی از لغات، یکی پس از دیگری برای آزمودنی خوانده می‌شود و او باید معنای هر لغت را بیان کند. نمونه ­ای از این کلمه­ ها

عبارتند از: پرتغال، پاکت، نی، مژه، سوزش، غرش، سخنرانی و مهارت.

· بیان تفاوت­ها: از کودک خواسته می­شود تفاوت بین اشیا را بگوید.

· مفهوم اعداد: ١٢ مکعب چوبی در اختیار آزمودنی گذاشته شده و از او خواسته می­شود که 5 شماره خاص را از میان آن­ها جدا کند، او باید به چهار

مورد پاسخ درست بدهد.



آزمون کودکان ٧ ساله

· مهمل ­یابی: تصاویری به آزمودنی نشان داده می­شود و او باید اشتباه یا مهمل بودن آن را بیان کند.

· شباهت­ها: آزمودنی باید شباهت بین دو مورد از چهار مورد زیر را توضیح دهد: شباهت بین چوب و زغال سنگ، کشتی و اتومبیل، سیب و آلو، آهن و نقره.

· کشیدن از روی لوزی: آزمودنی باید از روی شکل لوزی که به او ارائه می­شود، شکلی تقریبا مشابه آن را بکشد.



آزمون کودکان ٨ ساله

· حافظه برای داستان: داستانی برای کودک خوانده می­شود. سپس چند سوال درباره­ ی داستان مطرح می­گردد که باید به آن پاسخ بدهد.

· درک و فهم: آزمودنی باید به نمونه­ هایی از پرسش­های زیر پاسخ بدهد: اگر در خیابان یک شهر کودک سه ساله­ای را که پدر و مادرش را گم

کرده است، پیدا کنید چه کار خواهید کرد؟ اگر چیزی را که مال دیگری است بشکنید چه کار خواهید کرد؟

· مهمل ­یابی کلامی: مطالبی برای آزمودنی خوانده می­شود و او باید بگوید چرا اشتباه یا احمقانه است.



آزمون کودکان ٩ ساله

· حافظه­ ی طرح­ها: طرحی به مدت ١٠ ثانیه به آزمودنی ارائه می‌شود. سپس آن را از دید او پنهان می­کنند. او باید شبیه آن را از حفظ بکشد.

· گفتن کلمه ­های هم ­قافیه: از آزمودنی خواسته می­شود کلمه­ ای، هم­ وزن یا هم‌قافیه­ ی کلمه ­ی دیگر را بگوید.

· تکرار 4 رقم از حفظ: چهار عدد یک رقمی مانند ٦، ٢، ٥ و ٨ به‌طور شمرده برای آزمودنی خوانده می­شود، او سپس باید آن­ها را به همان ترتیب از

حفظ بازگو کند.


آزمون کودکان ١٠ ساله

· معنی کردن کلمه­ های انتزاعی: آزمودنی باید معنای کلمه­ هایی مانند افسوس، کنجکاوی، اندوه و تعجب را بیان کند.

· یافتن دلیل: از آزمودنی خواسته می­شود که در مورد برخی مسائل دلیل بیاورد.




آزمون کودکان ١١ تا ١٤ ساله

· حافظه برای تکرار ٥ رقم: سوال ٩ ساله­ ها.

· جمله­ سازی از کلمه­ های درهم­ ریخته: جمله­ ای با کلمات درهم ­ریخته در اختیار آزمودنی قرار داده می­شود. او باید جمله­ ی درست را با استفاده

از کلمه­ ها بسازد.

· بیان شباهت سه چیز: از آزمودنی خواسته می­شود شباهت بین سه چیز را بیان کند.[6] (http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=38996#_ftn6)

[طلیعه طلا]

روش اجرا و نمره­ گذاری آزمون

آزمایش­ کننده با توجه به سن، پایه­ ی تحصیلی، سوابق و رفتار آزمودنی در جلسه­ ی آزمایش، نقطه­ ی آغازی را برای شروع آزمایش و طرح سوال­ها

در نظر می­گیرد. در مورد کودکان عادی و کسانی که از نظر هوش طبیعی به نظر می‌رسند، بهتر است آزمایش را با آزمون کودکان یک سال کمتر از

سن زمانی آزمودنی­ ها آغاز کرد. برای مثال، در مورد کودک عادی ٧ ساله می­توان آزمایش را با سوال­های آزمون کودکان ٦ ساله شروع کرد. اگر هنگام

آزمایش معلوم شد که نقطه­ ی آغاز برای شروع آزمون بالاتر از سطح مناسب انتخاب شده است، آزمایش­ کننده بلافاصله باید به سوال­های سنین پایین­ تر

برگردد. در هر حال، نقطه­ ی آغاز طرح سوال­ها همواره باید از سنی شروع شود که آزمودنی با صرف حداقل کوشش بتواند به پرسش­ها پاسخ دهد.

پرسیدن سوال­ها تا آنجا ادامه می­یابد که آزمودنی به هیچ یک از سوال­های یک سن نتواند پاسخ درست بدهد. در پایان آزمایش، سن عقلی آزمودنی

با در نظر گرفتن سن نقطه­ی آغاز و جمع امتیاز­هایی که به دست آورده است، محاسبه می­شود. با مراجعه به جدول هنجار آزمون می­توان هوشبهر

افراد را تعیین کرد. در جدول هنجاری سن عقلی برحسب سال و ماه و ردیف افقی بالای جدول و سن زمانی برحسب سال و ماه در ستون عمودی

سمت چپ جدول نشان داده شده است. از محل تقاطع سن عقلی و سن زمانی، هوشبهر انحرافی را می­توان در جدول یافت. باید دانست سن

زمانی افراد بزرگسال (بالاتر از ١٨ سال) در هر سنی که باشند ١٨ سال در نظر گرفته می­شود.[7]



ب. فرم جدید آزمون استنفورد – بینه

چهارمین فرم تجدید­نظرشده­ ی آزمون استنفورد – بینه که جدید­ترین فرم آزمون است، در سال ١٩٨٦توسط ثرندایک[8] و هگن[9] تدوین شد.

این آزمون نسبت به فرم­های قبلی آزمون مزیت­ هایی دارد. نخست اینکه انتخاب محتوای آزمون و تنظیم آن براساس نظریه روشن‌تری از

هوش انجام گرفته است. دوم اینکه در فرم­های قبلی آزمون بیشتر سوال­ها از نوع آزمون غیر­کلامی بوده است، در صورتی که در فرم جدید

آزمون­های کلامی مورد تایید قرار گرفته است. مزیت سوم این است که روش اجرای آزمون به گونه­ای است که به سرعت و به آسانی می­توان

محتوای آزمون و اجرای آن را با ویژگی­های آزمودنی هماهنگ کرد. به‌طور کلی در فرم جدید سعی شده است با حفظ جنبه­ های مثبت فرم قبلی

آزمون، نقاط ضعف آن برطرف شود.[10]

در فرم­های قبلی آزمون استنفورد – بینه، هوشبهر آزمودنی از روی سن عقلی و سن زمانی محاسبه می­شد. در آزمون جدید، اصطلاح سن عقلی

حذف شده است و به جای هوشبهر[11] اصطلاح "نمره­ ی معیار سنی"[12] به‌کار می­رود که علامت اختصاری آن SAS می­باشد. نمره­ی معیار سنی

را می­توان با مقایسه­ ی عملکرد آزمودنی در هر خرده‌آزمون با عملکرد افراد گروه همسالانش تعیین کرد. معنای نمره­ ی معیار سنی از نظر آماری

با مفهوم هوشبهر یکسان است. زیرا نمره­ی معیار سنی، نمره­ای است که در آن میانگین برابر ١٠٠ و انحراف معیار برابر ١٦ است.[13]




[1]. Alfred Binet
[2]. V.Hanri
[3]. T. Simon
[4]. L.M.Terman
[5]. گنجی، حمزه و ثابت، مهرداد؛ روان‌سنجی، تهران، ساوالان، 1382، چاپ سوم، صص 136 – 133.
[6]. هاشمی، ابراهیم و بطحایی، حسن؛ آزمون‌های روانی، تهران، چهر، 1353، چاپ سوم، صص 29 – 21.
[7]. گنجی، حمزه؛ آزمون‌های روانی، مشهد، بنیاد فرهنگی رضوی، 1371، چاپ چهارم، صص 23 – 21.
[8]. Thorndike
[9]. Hegen
[10]. گنجی، حمزه؛ آزمون‌های روانی، پیشین، صص 178 – 174.
[11]. Intelligence Quotient (IQ)
[12]. Standard Age Score (SAS)
[13]. پاشاشریفی، حسن؛ نظریه‌ها و کاربرد آزمون‌های هوش و شخصیت، تهران، سخن، 1376، چاپ پنجم، صص 144 – 125.

پژوهشکده باقرالعلوم

[deepdrip]

این تست ها زمانی و حتی هم اکنون جزء معتبر ترین و جامع ترین تست های مورد استفاده برای کودکان بوده و هست ... ممنون از انتخاب خوبتان .