حواس پرتی و راه های مقابله با آن

[طلیعه طلا]

منشا حواس پرتی



http://www.parsiblog.com/PhotoAlbum/poshtekoonkoori/11832_646.jpg




تمركز حواس:

يعني عوامل حواس پرتي را به حد اقل رساندن... تمركز هر شخص به نسبت كاهش عوامل حواس پرتي او افزايش مي يابد و بنا به تغييرات موقعيت ذهني و محيطي او تغيير

مي كند . بيشتر افراد گمان مي كنند كه تمركز يك امر ذاتي و تغيير آن ناممكن است ، در حالي كه تمركز يك يك امر اكتسابي است و بايد هر روز پرورش و جهت داده شود و هر كس

با هوش عادي خود مي تواند به آن دست يابد. پس برقراري تمركز حواس به ميزان كاهش عوامل حواس پرتي بستگي دارد .

يعني هر چه عوامل مزاحم و مخل تمركز بيشتر باشند توانايي حفظ تمركز حواس كمتر است و بر عكس. لذا حواس پرتي ؛ يعني خارج شدن از روند مطالعه يا جريان كاري و فرو رفتن

در افكار و تخيلات و يا انجام كار ديگر.




منشاء حواس پرتي .....

حواس پرتي يا منشاء ذهني و دروني دارد و يا منشاء بيروني و محيطي.


حواس پرتي دروني و ذهني: عبارت است از اشكالات فكري انسان و انديشه هايي كه موانعي بر سر راه توجه دقيق به مطالعه و تمركز حواس

ايجاد مي كنند. اين موقع شامل مواردي از قبيل: درد، رنج، غم وغصه ، نگراني، گرسنگي و تشنگي ، سردي و گرمي ، ترس و خشم و شادي ،

سردرد و ... مي باشد.

حواس پرتي بيروني و محيطي: آنچه كه به محيط پيرامون فرد ارتباط پيدا مي كند و يا تحريكات غير عادي كه توسط حواس مختلف انسان ايجاد

مي شوند مانند نور شديد و نور ضعيف ، صداهاي ناهنجار، روشن بودن رسانه اي صوتي و تصويري و نظاير اينها ممكن است فرايند تمركز حواس را

با اشكال مواجه كنند. رهايي از حواس پرتي و ايجاد تمركز حواس در افراد مختلف ، متفاوت است و به حالت دروني ، تجربه ها مكان و موقعيت آنها

بستگي دارد. .

برخي از افراد اظهار مي دارند كه من آدم كاملا حواس پرتي هستم و برخي ديگر مي گويند نمي توانم تمركز حواسم را به روي كاري حفظ كنم .

در حالي كه اين تفكر غلط است و هيچ كس نبايد خود را فردي كاملا حواس پرت يا فاقد تمركز حواس بداند بلكه بهتر است وقتي كه تمركز حواس

فردي دچار اختلال شد ، بگويد در اين لحظه و در محيط فعلي حواس پرتي من بيشتر و ميزان تمركزم كمتر است.

لذا حواس پرتي بيشتر علل دروني دارد و به طبيعت خود فرد، ويژگيها، حالات روحي و رواني، و عادات فردي بستگي دارد.

بي شك حواس پرتي بيروني آسانتر از عوامل حواس پرتي دروني بر طرف مي شود .پس مي توان بدون توجه به عوامل محيطي مانند :

سرو صداي زياد، شلوغ بودن محيط و حتي داخل اتوبوس و هنگام مسافرت تمركز حواس خود را حفظ كرد . اما نمي توان در حال گرسنگي و يا تشنگي

شديد نگراني و ناراحتي دگرگوني فكر و انديشه با تمركز مطالعه كرد و يا كار ديگري را با تمركز انجام داد و مطالعات و يا تجربيات زيادي اين موضوع

را تائيد كرده است كه يك انسان مي تواند در محل پر سرو صدا و نا آرامي با تمركز و توجه كافي مطالعه كند.

مير حسني(1369) به نقل از مورگان در يك تحقيق « از افراد خواسته بود طبق فرمول اعدادي را به حروف و بر عكس تبديل كنند . محيط كار آنها به طور

متناوب ساكت و پر سرو صدا بود ... دقت عمل به طور قابل ملاحضه اي تحت تاثير قرار نگرفت» و افراد با تمركز كامل به كار خود ادامه مي دادند.

[طلیعه طلا]

روشهاي تقويت تمركز حواس تمركز حواس هنگام مطالعه كليد اصلي و اساسي درك و فهم مطالب است. و كليد اساسي تمركز حواس استفاده

از روشهايي است كه باعث تقويت و پرورش ومهارت در برقراري تمركز حواس هنگام مطالعه مي شوند. بنا براين بدون تمركز حواس ممكن است

درك و فهم مطلبي كه فقط يك ساعت وقت لازم داشته باشد ،

ساعتها وقت بگيرد اما به خوبي فهميده نشود و امر مطالعه بي فايده است و اثر مثبتي نخواهد داشت. لذا كاربرد روشها و فنوني كه به خواننده

كمك مي كند تا هنگام مطالعه فعال باشد ، تمركز حواس را تقويت و مهارت فرد را در ايجاد تمركز حواس هنگام مطالعه افزايش مي دهد اين روشها عبارتند:



1-آمادگي براي مطالعه:

براي شروع مطالعه ، ابتدا بايستي خود را از جهات گوناگون آماده كرد، زيرا حداكثر آمادگي ، مقدمه اي براي علاقمندي به مطالعه، ايجاد تمركز

حواس و يادگيري بهتر مي باشد.

منظور از آمادگي پيدايش تمام شرايطي است كه شخصي را قادر مي سازد تا با اطمينان به موفقيت و اعتماد به نفس، به تجربه خاصي بپردازد ،

شعاري نژاد«1370» در كتاب ادبيات كودكان اين شرايط را به چهار دسته ي: بدني، ذهني، اجتماعي و رواني تقسيم كرده است.


آمادگي بدني: به رشد و تكامل طبيعي بدن ، تندرستي و نداشتن نقصهاي بدني مربوط است. گاهي وجود بيماريهايي مانند زخم معده، ميگرن، سردرد

و نظاير اينها باعث از بين رفتن تمركز حواس و مانع مطالعه فرد مي شود و فرد تا به دست آوردن تندرستي كامل قادر به برقراري تمركز حواس و مطالعه

ثمر بخش نيست و انگيزه كافي هم براي مطالعه ندارد.

آمادگي ذهني: آمادگي ذهني را مي توان از خصوصياتي نظير رشد گوياي سالم ، قدرت تفسيرو تعبير اشكال ، توانايي درك هماننديها و نا هماننديها

ميان كلمات و ... شناخت.

آمادگي اجتماعي: به ماهيت و وسعت تجارب فرد بستگي دارد كه مي توان آنرا با تجربه و تحليل زمينه خانه و خانوادگي ، محيط وسيع اجتماعي كه او

در آن تجربه اندوخته است و تربيت پيشين او تعيين كرد.

آمادگي رواني: آمادگي رواني به شكل پيچيده اي با رشد و تكامل بدني ، ذهني و اجتماعي آميخته است . خستگي، بي قراري ، بي تابي، كوتاهي

زمان، دقت نداشتن تمركز در مطالعه ، واكنشهاي منفي نسبت به خود و ديگران ، ضعف اعتماد به نفس و نظاير آنها همگي نشانه نبودن آمادگي

رواني ، بدني ،ذهني و اجتماعي دانش آموزان و دانشجويان ، اجراي برنامه هاي آموزشي ، تمركز حواس و فرايند يادگيري را آسانتر و مطلوبتر مي كند.


2-داشتن علاقه به مطالعه:

مطالعه ثمر بخش از دو عامل متاثراست: يكي علاقه نسبت به مطالب خواندني ، ديگر كاربرد ماهرانه فنون مطالعه نسبت به مطلب خواندني سبب

مي شود تا شخص به مطالعه بيشتر بپردازد ، مطالعه بيشتر منجر به بهتر شدن فنون مطالعه مي شود ، كاربرد فنون بهتر ، مطالعه را آسانتر ،

سريعتر و لذت بخش تر مي سازد؛ در نتيجه علاقه خواننده نسبت به مطالعه افزايش مي يابد. پس تا زماني كه فرد تمايل يا علاقه به انجام كاري

نداشته باشد نمي تواند برانگيخته شود. لذا وقتي خواننده به موضوعي علاقه مند مي شود، خود به خود بر آن تمركز مي كند، بيشتر دقت مي كند و

به راحتي مطالب را به حافظه مي سپارد و بعدا هم خيلي راحت به خاطر مي آورد .پس ازعلاقه پيدا كردن نسبت به مطالب، گام بعدي تعيين هدف

مطالعه است زيرا هدف زير بناي انجام كاري است و به فعاليت انسان جهت و نيرو مي دهد .

هدف ارزشمند، فرد را به خواستن و طلب كردن وادار مي كند و نيروي لازم را براي فعليت در وي بوجود مي آورد وسبب پيدايش تمركز در او مي شود . لذا هر

فرد براي مطالعه بايد هدف مشخصي داشته باشد.« زيرا تعليم و تربيت علم اهداف است و همه بر اين باورند كه بدون داشتن هدف، يادگيري كاري بس

دشوار و غير ممكن است» همانطور كه فرانكين معتقد است انسان بدون هدف مانند گلوله اي است كه بدون هدف شليك مي شود . علاوه بر آن مطالعه

بدون هدف يكي از عادات غلط مطالعه بشمار مي رود .

مرتضوي زاده (1379) در تحقيقي به اين نتيجه دست يافت كه« شايعترين عادات غلط مطالعه در دانش آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه اين است كه آنان

اظهار نمودند اغلب بدون هدف مطالعه مي كنم» پس داشتن هدف و تلاش براي رسيدن به آن يكي از روشهايي است كه توانايي هاي فرد را افزايش مي دهد .

به انسان توان و نيروي فوق العا ده مي بخشد. انديشه را فعال مي كند، علاقه فرد را به تحصيل افزايش مي دهد ، اعتماد به نفس را در فرد به وجود

مي آورد ، سرعت خواندن را چند برابر مي كند و تمركز حواس را افزايش مي دهد . در واقع تعيين و مشخص نمودن هدف، محرك و انگيزه اي است

تا بتوان به كمك آن تمركز حواس را حفظ نموده و از اين طريق مطالب و دانستنيها را فرا گرفت و يادگيري را تحكيم بخشيد.



3- تعيين زمان و مكان مطالعه:

يكي از راه هاي برقراري تمركز حواس اين است كه مطالعه در آن ساعت از روز انجام گيرد كه براي فرد مناسبتر است. اما تعيين مناسبترين زمان براي

مطالعه كاري دشوار است و به عادات فردي بستگي دارد. برخي افراد عادت دارند تا نيمه هاي شب بيدار بمانند و با استفاده از سكوت و آرامش شبانه

با خيالي راحت و آسوده مطالعه كنند برخي ديگر عادت دارند شب زود بخوابند و صبح زود از خواب بيدار شوند وبه مطالعه بپردازند. با اين توصيف

تعيين زمان و مقدار مطالعه باعث آگاهي از تمام زمينه مطالعه ، برقراري تمركز حواس، عدم سردرگمي، جلوگيري از اتلاف وقت و انرژي و فهم بهتر

مطالب مي شود. والتر پارك به نقل از اردبيلي (1377) يكي از متخصصين مهارتي مطالعه دروس دانشگاهي در كتاب خود به نام « چگونه درس بخوانيم؟»

چنين مي نويسد:

« موفقيت يا عدم موفقيت شما در تحصيلات دانشگاهي ، مستقيما به اين امر بستگي دارد كه چگونه از وقت خود استفاده مي كنيد ؟ موفقيت در

دانشگاه و البته در مقاطع تحصيلي پايين تر نيز بستگي به استفاده اشتباه از زمان دارد .»

«محيط آشناي يك اتاق مشخص، در حين مطالعه موجب انصراف كمتر و تمركز بيشتر حواس مي شود ،زيرا لوزم آن اتاق هر روز پيش چشم شما است و

كمتر توجهتان را به خود جلب مي كند . به علاوه اگر هر روز به وقت مطالعه در اتاق معيني بوديد كم كم ذهنتان عادت مي كند كه به محض رسيدن به آن

اتاق آماده تمركز حواس و فراگيري شود. » بنا براين ثابت بودن مكان مطالعه و مشخص بودن آن به علت دسترسي به آن و فراهم بودن وسايل مورد نياز

از قبيل كتب درسي ، دفاتر، كتاب لغت، خط كش، قلم و نظاير آن جهت مطالعه موجب تمركز حواس بيشتر و آمادگي ذهني هنگام مطالعه مي شود.

پس يكي از بهترين راه هاي برقراري تمركز اختصاص دادن يك اتاق مجهز به آنچه لازم داريد ، در موقع مطالعه است. اين اتاق خيلي زود مناسب

تمركز و يادگيريتان شده و كار شما را به طور خودكار راحت تر مي كند و بعد برايتان يك عادت مفيد مي شود.

« براي داشتن تمركز به هنگام مطالعه ابتدا بايد خود را از دنياي خارج جدا كنيد و محيط مناسبي براي مطالعه بر گزينيد . چنين محيطي بايد آرام،

روشن و داراي هواي مناسب باشد. هيچ چيز به اندازه سر و صدا ، خسته كننده و مانع تمركز حواس نيست. ايجاد محيط كار مناسب، به دليل ايجاد

آرامش و شرايط مناسب اهميت دارد و زمينه اي است براي تمركز و دقت»



4- يادبگير كه بگويي «نه»:

« زمانيكه تصميم گرفتيد بايد مطالعه كنيد اما دوستان يا هم اتاقي هاي شما در خواست مي كنند كه دور هم جمع شويد ؛ هنر گفتن «نه» را در

خود تقويت كنيد . اگر اين اراده در شما ضعيف است ، مي توانيد روي در اتاق مطالعه خود بنويسيد « مزاحم نشويد» اگر موفق نشديد مي توانيد

كارهاي ديگري انجام دهيد كه نشان دهد شما دوست نداريد كه كسي باعث از هم گسيختن افكار شما شود.


5- ترك افكار منفي و داشتن افكار مثبت:

مطالعه عميق و يادگيري ثمر بخش وقتي حاصل مي شود كه فرد تصور مثبتي از خود داشته باشد و به خود اعتماد كند . زيرا اعتماد به خود

در موفقيت مؤثر است و مهارت را بيشتر و نيرو را افزايش داده و مغز را سالمتر مي كند . وقتي مي خواهيد كاري انجام دهيد از گفتن كلماتي

همانند : نمي خواهم ، نمي دانم، نمي توانم بپرهيزيد. جمله « اين كار محال» است را از دفتر زندگي خود خط بزنيد ، ترس و بدگماني و

بي ارادگي را از ذهن خود دور كنيد . هرگز به خويشتن اجازه ندهيد كه هيجانات و افكار منفي شما را در خود غرق سازد و تمركز حواس

شما را مختل كند. اعتماد به نفس داشته باشيد و پيوسته به نزد خود تكرار كنيد كه قادر به انجام كار هستم ، مي توانم انجام دهم و بايد انجام

دهم . بدين طريق تفكر مثبت را در خود پرورش دهيد.

قوي بودن اعتماد به نفس احساس شعف و شادي را در شما بوجود مي آورد و در حالت شادماني از تمركز حواس خوبي برخورداريد. بهتر فكر

مي كنيد، بهتر مطالعه مي كنيد و نتيجه كارتان بهتر مي شود. چنانچه مرتضوي زاده (1379) به نقل از مارگارت كوربت در پايان نامه خود

مي نويسد « انسان در بحر انديشه هاي خوشايند حافظه بهتري پيدا مي كند و ذهن در حالت آرامي قرار مي گيرد و ميل به يادگيري را در خود

بوجود مي آورد» لذا خود پنداري مثبت مهمترين كمك براي تمركز و يادگيري است اگر بتوانيم تصورات غلط ومنفي را از ذهن خود دور نموده و تصورات

مثبت را جايگزين كنيم ، مي توانيم علاقه به مطالعه و يادگيري را در خود ايجاد كنيم چرا كه علاقه به مطالعه شرايط اصلي و اساسي ايجاد تمركز

حواس به هنگام مطالعه است .آلفردآدلر روانشناس مشهور ، در دوره جواني در درس رياضي بسيار ضعيف بود .

معلمش اين موضوع را با والدينش در ميان گذاشت آنها باور كردند كه آد لر در درس رياضي صعيف است ، آدلر هم اين موضوع را پذيرفته بود . يكي از

روزها كه معلم مسئله اي را روي تخته نوشته بود و شاگردان كلاس از حل مسئله عاجز مانده بودند ، آدلر جواب مسئله را پيدا كرد ، پاي تخته

رفت و در ميان حيرت همگان مسئله را حل كرد . فهميد كه توانايي درك و فهم مطالب درس رياضي را دارد ، استعدادش را باور كرد، تصورات مثبت

را جايگزين تصورات منفي كرد و از آن به بعد يكي از دانش آموزان ممتاز درس رياضي شد.

[طلیعه طلا]

6- طرح سئوال:

طرح سئوال يكي از شيوه هاي مطالعه دقيق و فعالانه است كه در تمام اوقات مطالعه، مفيد است. طرح سئوال پيش از مطالعه دقيق، فرد را

وادار مي كند تا به طور فعالانه و با تمركز و دقت كافي و با انگيزه و علاقه به مطالعه بپردازد . طرح سئوال هنگام مطالعه يكي از روشهايي

است كه خواننده را فعال و به طور عمقي او را در گير مطالعه مي كند وسبب برانگيختن جديت و تلاش وي به هنگام مطالعه مي شود و

فرد براي يافتن پاسخ به سئوالات بايستي تمركز حواس خود را حفظ نمايد ، زيرا در هنگام مطالعه ، نمي توان بدون تمركز پاسخ سئوالات را

پيدا كرد. بعد از خواندن مطالب با طرح سئوال مي توان ميزان فراگيري خود را ارزشيابي نموده و به نقاط قوت و ضعف خود پي برد و سبب ايجاد

نظر انتقادي نسبت به مطالب در فرد مي شود. خواننده در مطالعات بعدي براي از بين بردن نقاط ضعف خود با دقت و تمركز بيشتري مطالعه مي كند.



7- آگاهي از شيوه هاي صحيح مطالعه و يادگيري:

« برخي از والدين به طور مدام به فرزندان خود مي گويند درس بخوانيد، مطالعه كنيد، ولي هرگز نمي گويند چگونه مطالعه كنيد و روشهاي صحيح

مطالعه را نمي دانند» بنابر اين آگاهي از شيوه هاي صحيح مطالعه و يادگيري چون:تند خواني ، عبارت خواني، خواندن اجمالي ، خواندن تجسمي،

و ... به خواننده كمك مي كند تا تمركز حواس خود را هنگام مطالعه حفظ نمايند.

تند خواني :تند خواني باعث توجه و تمركز بيشتر و فهميدن مطالب و در نتيجه باعث يادگيري بهتر مي شود . فكر و ذهن ما قادر است هزاران كلمه را

در دقيقه از خود عبور دهد ولي اگر سرعت مطالعه ما پائين باشد، ذهن وقت اضافي مي آورد و ناچار به اين شاخه وآن شاخه مي پرد و در نتيجه

حواس پرتي ايجاد مي شود . اما مطالعه سريع و يا تند خواني فرصت جولان به ذهن نمي دهد و سبب برقراري تمركز حواس هنگام مطالعه مي شود.


عبارت خواني : عبارت خواني يعني خواندن عبارات و جملات به عوض خواندن كلمات . عبارات خواني به نوع ديگري به تمركز حواس كمك مي كند .

از اين طريق خواننده بايد با سرعتي كه نزديك به سرعت انديشيدن اوست . بخواند، اگر سرعت آنقدر كم باشد كه ذهن از حالت فعال بودن باز بماند ،

احساس دلزدگي ايجاد مي شود و چيزهاي ديگري ذهن فرد را مشغول مي كند و از روند مطالعه خارج مي شود . بنا بر اين اگر سرعت خواندن

با سرعت انديشيدن هماهنگ باشد باعث افزايش تمركز حواس مي شود.


خواندن اجمالي: روش خواندن اجمالي مبتني است بر يك نمونه گيري سريع از نكات اساسي و صرفه نظر كردن از جزئيات، در اين روش خواننده

مطالب را سازمان بندي مي كند ، آنگاه هدف از مطالعه خود را مشخص نموده و مقدار زمان مطالعه و ميزان دشواري كتاب را تخمين مي زند و

سپس از طريق سئوال كردن كنجكاوي ، علاقه، دقت و تمركز حواس فرد ، افزايش ميابد.

خواندن تجسسي: منظور از روش تجسسي طرح انواع سئوالات جزئي و كلي و مطالعه عميق و اثر بخش در جهت دست يافتن به پاسخ اين

سئوالات است ... كسي كه به دنبال چيزي مي گردد به احتمال بيشتري آن چيز را پيدا مي كند لذا هدف خواندن تجسسي افزايش دامنه تمركز

و درك عميق تر معاني است . به همين دليل خواندن خواندن تجسسي تمركز حواس و علاقه فرد را افزايش مي دهد و به او كمك مي كند تا

مطالب دشوار را تجزيه و تحليل نموده و آنها را بهتر بفهمد.

فهميدن مطالب موجب تحكيم آنها در حافظه مي شود پس خواندن تجسسي براي براي غلبه بر تنبلي ، حالت كسلي، پرتي حواس، از طريق

تحريك حس كنجكاوي و شركت فعالانه در مطالعه به كار مي رود.



8- جديت در مطالعه:

به محض نشستن پشت ميز مطالعه خواندن را با جديت شروع كنيد ، چرا كه اگر سريع مشغول به كار مطالعه شويد ، تمركز حواس زود به دست مي آيد

« اين ضرب المثل چيني را به ياد داشته باشيد كه: فتح ستارگاني كه هزاران فرسنگ از ما دور هستند با بر داشتن قدم اول امكان پذير است» شك و

ترديد حاصلي جز حواس پرتي يا انحراف حواس و تسليم به تخيلات واهي ندارد ، اجازه ندهيد چيزي جز مطالعه ذهن شما را مشغول كند .

با خود تصميم بگيريد تا مقدار زماني را براي مطالعه مشخص كنيد و خود را به مدت زماني خاص محدود كنيد . در اين زمان از مطالعه دست نكشيد ، به

مطالعه ادامه دهيد ، اما زمان مطالعه را طولاني نكنيد بيهوده وسواس به خرج ندهيد ، بهانه تراشي نكنيد به خود تلقين كنيد كه فرد با اراده اي هستيد

و مي توانيد هر درسي را به خوبي ياد بگيريد. جدي باشيد و با علاقه و انگيزه مطالعه كني تا هنگام مطالعه دچار حواس پرتي نشويد.


9- استفاده از راهنما:

يكي از شيوه هاي برقراري تمركز حواس، استفاده از يك راهنا نظير ؛ انگشت سبابه، مداد و ... به هنگام مطالعه است . زيرا استفاده از يك راهنما

هنگام مطالعه باعث تمركز حواس بهتر ، افزايش سرعت مطالعه، عادت به روان خواندن، جلوگيري از برگشت دوباره خواني و اتلاف وقت و جلوگيري از

خستگي چشم و ذهن مي شود.



10- خط كشيدن زير مطالب مهم:

استفاده از اين روش يكي از شايعترين راهبردي است كه اغلب دانش آموزان و دانشجويان از آن استفاده مي كنند. مرتضوي زاده (1379) در

تحقيقي نشان داد « كه شايعترين شيوه به كار رفته از سوي دانش آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه استان كهگلويه و بوير احمد اين بود كه

اظهار نمودند هنگام مطالعه زير مطالب مهم خط كشيده و نكات مهم را برجسته مي سازم» . لذا هنگام مطالعه بايد با استفاده از يك مداد ، ايده ها

و مطالب مهم و اساسي را علامتگذاري نموده. زيرا براي مشخص نمودن ايده ها و مطالب مهم و اساسي و خط كشيدن زير آنها لازم است با

نمركز حواس و دقت خاصي به مطالعه مشغول شد. پس خط كشيدن زير مطالب مهم باعث برقراري تمركز حواس و جلوگيري از حواس پرتي مي شود.



11- ياداشت برداري هنگام مطالعه:

ياداشت برداري نوعي تكرار درس است كه هم سبب تمركز حواس و هم موجب بيشتر به خاطر سپردن مطالب مي شود . ياداشت برداري خوب ،

كاري جدي و فعال است كه با انديشيدن ملازمه دارد ، لذا براي ياداشت برداري بايد هنگام مطالعه فعال بود و لازمه فعال بودن ، داشتن تمركز حواس

است و براي برقراري تمركز حواس جهت نوشتن ، هماهنگي چشم و مغز به منزله نوعي يادگيري تجسمي چند بعدي با قدرتي بي نظير است كه تمركز

حواس را تقويت نموده و فهم مطالب و سرعت يادگيري را افزايش مي دهد

[طلیعه طلا]

تمرکز بر نقطه سياه


قديمي ترين تمرکز که تاريخي بسيار کهن دارد و در بيشتر فرهنگهاي باستاني و بومي و در ميان قبايل بدوي و بسياري از انجمنها و دسته هاي قديمي

وجود داشته، تمرکز بر نقطه سياه است.امروز نيزخيره شدن به نقطه سياه و تمرکز بر آن، يکي از اساسي ترين تمرين هاي مانيتيست ها و

هيپنوتيست هاست. اشخاصي که تمرينات مختلف تمرکز بر نقطه سياه را انجام داده اند در برتري و تأثير گذاري نقطه سياه توافق کامل دارند.



روش تمرکز



يک نقطه سياه به قطر 1 تا 3 سانتيمتر بر روي يک زمينه سفيد قرار دهيد. اگر اين را با مداد سياه بر روي کاغذ مي کشيد، کاغذ شما نبايد

خط دار باشد. اين نقطه را طوري روي ديوار نصب کنيد که وقتي مقابل آن مي نشينيد، نقطه سياه مقابل پيشاني شما باشد. به فاصله

دو متري از ديوار بنشينيد و در يک وضعيت راحت قرار بگيريد. به خاطر اين که در طول تمرکز بر نقطه سياه احساس ناراحتي نکنيد و يا پايتان

خواب نرود توصيه مي کنيم روي صندلي بنشينيد و در اين وضعيت نقطه سياه در فاصله دو متري شما و در مقابل پيشاني تان روي ديوار باشد.


براي ايجاد وضعيتي راحت تر و ريلکسيشن بيشتر مي توانيد چند نفس عميق بکشيد و پس از آن که به مغز خود اکسيژن فراوان رسانديد، خود

را براي اين تمرين ذهني و فکري آماده کنيد و حتي بهتر آن است که ريلکس را نيز انجام دهيد، عضلات چشم و صورت را رها کنيد و پس از راحتي

عميق بلافاصله چشمها را باز کنيد و به نقطه سياه خيره شويد. قبل از آن که چشمها را باز کنيد، مي توانيد به خود تلقين کنيد که من بلافاصله

پس از باز کردن چشمهايم، با اشتياق و علاقه فراوان به نقطه سياه خيره خواهم شد و تمام توجه و تمرکز خود را با تمام وجود به نقطه سياه معطوف

مي کنم.


اين که مي گوييم بعد از ريلکس بلافاصله چشمهايتان را باز کنيد به معناي آن نيست که تند و سريع چشمهاي خود را باز کنيد. پلکها را بايد به آرامي

باز کنيد. کاملاً در نقطه سياه فرو رويد. به تدريج تمرکز خود را از وسط نقطه سياه به حد فاصل نقطه سياه و سفيدي کاغذ معطوف کنيد. بهتر آن است

که کم کم چشم خود را در اين دايره سياه حرکت دهيد. اين چرخش مي تواند در جهت حرکت عقربه هاي ساعت يا بر خلاف جهت آن باشد.


پس از مدتي که اين چرخش را دور تا دور اين دايره انجام داديد، بلافاصله يکباره و ناگهاني به نقطه سياه برگرديد و به تمامي در آن خيره شويد.

ممکن است اين سياهي براي لحظاتي تمام ميدان بينايي شما را اشغال کند. اگر در اين خيرگي و تمرکز و توجه، احساس کرديد چشمهايتان

مي سوزد، پلکهاي خود را کمي به حالت نيمه بسته در آوريد و به اصطلاح چشم خود را ريز کنيد. پس از اين استراحت نسبي، چشم را بيشتر

باز کنيد و خيرگي را دوباره شروع کنيد.


در اين تمرين نگذاريد که فکرتان به جاهاي ديگر برود و هر وقت احساس کرديد فکرتان منحرف شده است، مجدداً با تمرکز بيشتري به نقطه سياه

بينديشيد. پس از مدتي که در يک محيط ساکت و آرام با بدن ريلکس، به طور فعال اين تمرين را انجام مي دهيد، مي بينيد که دقايق زيادي را بدون

توجه به مسايل ديگر فقط در نقطه سياه بوده ايد. از آنجا که اين تمرين را براي اولين بار انجام مي دهيد، ممکن است در ابتدا نقطه سياه برايتان

ناملموس باشد اما تداوم اين تمرين کم کم شما را با نقطه سياه مأنوس مي کند.


در لحظاتي از اين تمرين و حتي شايد در طول تمرين ديوار يا کاغذ سفيدي که نقطه سياه روي آن است نيز در ميدان ديد شما قرار دارد. اما توجه و

تمرکز شما در مرکز اين ميدان و روي نقطه سياه است. ممکن است در طول تمرين شما اشکال يا سايه هايي را به صورت تصاوير خطوط يا نقاط مبهم

روي ديوار يا اطراف نقطه سياه ببينيد. اين مسأله کاملاً طبيعي است و نبايد شما را نگران کند يا از ادامه تمرين باز دارد.



تمرکز بر دواير متحد المرکز



اين تمرين نيز تشابه فراواني با تمرين نقطه سياه دارد؛ اما برتري آن اين است که مي توان به افکار خود نيز اجازه جولان دهيم و حتي آنها را روي

دواير مي گسترانيم. براي اين تمرين روي يک زمينه سفيد، نقطه اي به قطر يک سانتي متر بکشيد و سپس با استفاده از يک پرگار به قطر2 سانتيمتر

دايره اي دور آن رسم کنيد. بعد با حفظ همان مرکز پرگار، دايره هايي به قطر3، 4، 5، 6، و 7 سانتيمتر بکشيد. سپس اين دايره ها را با مداد سياه پر رنگ

و ضخيم تر کنيد، به شکلي که حالت منظم خود را از دست ندهند. مجدداً اين را روي ديوار نصب کنيد. در فاصله 2 متري آن قرار بگيريد. ارتفاع آن تا حد

پيشاني شما باشد. تمرين را شروع کنيد. بدن را ريلکس نماييد و چند نفس عميق بکشيد. ابتدا روي بزرگ ترين دايره نگاه کنيد. براي اين منظور نگاهتان

را طوري در وسط قرار دهيد که وسط، مبهم باشد و دايره بزرگتر در حوزه ديد شما قرار گيرد. طوري که گويي نقطه تمرکز شما همان دايره بزرگتر باشد.

حتي مي توانيد تمامي دواير کوچکتر داخلي را يک نقطه سياه رسم کنيد و به بزرگترين دايره فکر کنيد. پس از حدود 40 ثانيه به دايره دوم بياييد و همين

کار را در همين مدت زمان روي دايره دوم انجام دهيد. حالا به دايره سوم، چهارم، پنجم و ... بياييد. روي هر دايره 40 ثانيه تمرکز مي کنيد و همين طور به

دواير داخلي تر مي آييد. بهتر آن است که همين طور که به داخل مي آييد، مدت زمان توقف خود را روي هر دايره چند ثانيه افزايش دهيد. اين کار را آن

قدر ادامه دهيد که به نقطه سياه برسيد و سپس روي نقطه سياه، مانند تمرين قبل تمرکز کنيد. حدود 3 الي 5 دقيقه در نقطه سياه متمرکز باشيد.

سپس بدون انحراف فکر و بر هم زدن توجه و تمرکز، اين بار همين مسير را برگرديد. يعني: دايره به دايره از داخل به بيرون برويد، دايره ها را به ترتيب

و با آرامش و تأني نگاه کنيد و روي هر دايره 40 ثانيه متمرکز باشيد.



تمرکز بر شعله شمع



تمرکز بر نقطه نوراني يا شعله شمع هم قدمتي کمتر از نقطه سياه ندارد. راه اساسي پرورش تمرکز و پرورش فکر در تمرينهاي يوگا و هيپنوتيزم،

تمرکز بر شعله شمع است.


اگرچه معمولاً تمرکز بر شعله شمع براي افراد، جذاب و گيراست و با علاقه بيشتري هم آن را دنبال مي کنند، شما توجه داشته باشيد که اين گيرايي

و جذابيت کاملاً نسبي است. يعني ممکن است هر کس براي خود تمريني را مؤثرتر تشخيص دهد يا از آن نتيجه بهتري بگيرد. ما ضمن توضيح

متداولترين روشهاي تمرکز، به شما پيشنهاد مي کنيم که بيشتر به تمريني بپردازيد که براي شما مؤثرتر است و از جذابيت بيشتري برخوردار است.

با اين همه، تجربه نشان داده است که افراد از همنشيني با شعله شمع و تمرکز بر آن اظهار رضايت فراوان مي کنند.

[طلیعه طلا]

روش تمرين



فضاي اتاق را تاريک کنيد و شمعي روشن نماييد. مسلماً اگر اين تمرين را در شب انجام دهيد، به شرط آن که خوابتان نبرد، مؤثرتر است. شعله

شمع را تا آنجا بالا بياوريد که وقتي مي نشينيد بتوانيد به طور افقي به آن نگاه کنيد.


طبق معمول ابتدا چشمها را ببنديد، تمرين ريلکس و تنفس آگاهانه و عميق را انجام دهيد. عضلات را رها کنيد اما ستون فقرات صاف باشد. به آرامي

چشمهاي خود را باز کنيد و به شعله شمع خيره شويد. صرفاً به شعله و آتش نگاه نکنيد. بلکه فضاي پيرامون شعله را که به صورت هاله اي روشن،

دور تا دور شمع ديده مي شود نگاه کنيد. در مرحله اول، بيش از يک تا دو دقيقه اين تمرين را انجام ندهيد. پس از اين زمان، پلکها را ببنديد و عضلات

صورت را به ويژه، ريلکس کنيد. در ريلکس عضلات صورت، به آرامش عضلات چشم توجه کنيد. حالا همين کار را با چشمهاي بسته در ذهن خود انجام

دهيد. شعله شمع را در ذهنتان مجسم کنيد و به آن خيره شويد. پس از آن يکي دو دقيقه پلکها را به آرامي باز کنيد و با نگاه خيره خود به شعله شمع

هجوم ببريد. هر وقت احساس کرديد که فکرتان منحرف شد، کافي است به قسمتي از شعله شمع توجه و تمرکز کنيد. حرکت، تغييرها، نوسانها و تغيير

رنگ آن قسمت از شعله را در نظر بگيريد. بعد از دو دقيقه دوباره به آرامي چشمها را ببنديد، صورت را ريلکس کنيد و به تجسم ذهني شعله شمع

مشغول شويد. اين رفت و برگشت را چندين بار انجام دهيد تا اين که چشمهايتان کاملاً خسته شوند.


نکته اي را که بايد تأکيد کنيم اين است که اين تمرين و تمرينهاي نظير آن را با بي حوصلگي و فشار و زور انجام ندهيد بلکه با اشتياق فراوان، تمرين کنيد.

اگر بتوانيد با نگاه کردن به دور شعله شمع هاله هاي نوراني را از هم مجزا کنيد و هر بار به يکي از اين هاله ها تمرکز کنيد عالي است. تمرين را پس ازيک

نگاه سه دقيقه اي به شعله شمع خاتمه دهيد و پس از آن چشمها را ببنديد و دراز بکشيد.



تمرکز بر گل سرخ



تمرکز بر گل سرخ، يکي از معروفترين و متداولترين تمرينهاي مراقبه يا مديتيشن است بدون ذکر مانترا. يعني بدون تمرکز و بدون تمرکز در گل سرخي که

در دست داريد، غرق شويد. اين تمرين اساس تقويت تمرکز فکر است. يعني تمرکز بر هيچ، تمرکز غير ارادي که زير بناي تمرکز فکر است. شما آگاهانه

نگاه مي کنيد و خيره مي شويد اما پس از آن تمرکز ارادي انجام نمي دهيد بلکه نگاهتان را در گل سرخ رها مي کنيد. اين تمرکز به هيچ، به تمرين

نياز دارد که البته تمريني بسيار گيرا و لذت بخش است. همين طور مي توانيد در يک پارک بنشينيد، به گوشه اي از طبيعت خيره شويد و حالتي

وانهاده به خود بگيريد. منظره اي را نگاه مي کنيد، بدون فکر و بدون تمرکز. هم عضلات راحتند و هم نگاه. شما هر وقت بتوانيد اين توانايي "تمرکز نداشتن"

را در خود ايجاد کنيد، خود به خود توانايي "تمرکزداشتن" خود را بهبود بخشيده ايد. در واقع توانايي تمرکز نداشتن، عبارت است از ديدن يک مجموعه،

بدون تمرکز به چيزي خاص. در عدم تمرکز، تمام تلاش تمرين کننده به مشاهده برابر و يکسان همه چيز معطوف مي گردد و هر جزيي از اين مجموعه به

اندازه ديگر اجزا مشاهده مي شود و شما آن قدر در اين تلاش غرق مي شويد که بر هيچ فکر خاصي هم تمرکز نداريد و فکر شما اسير جزييات تصوير ن

مي شود. شما در "کليت" منظره اي غرق شده ايد و همه چيز اين منظره پيش چشم شما برابر و يکسان است.


هميشه در برنامه هاي خود، در بين تمرينات تمرکز، تمرين عدم تمرکز را نيز انجام دهيد. انجام متناوب اين تمرينها با هم در پيشرفت و موفقيت شما

تأثيري چشمگير خواهد داشت. با تمرين عدم تمرکز حواس، شما احساس خواهيد کرد که خيلي عميق تر از قبل مفهوم تمرکز را در مي يابيد و دستيابي

به تمرکز براي شما خيلي آسان تر از قبل است. در واقع در تمرين عدم تمرکز شما در خود خلأيي ايجاد مي کنيد که براي تمرين تمرکز شما را آماده و

مهيا مي کند. ما توصيه مي کنيم هر وقت مي خواهيد تمرکزي جدي داشته باشيد، مثلاً مي خواهيد کتابي را با تمرکز عالي بخوانيد يا مسأله اي را

با تمرکز عالي براي خود حل و فصل کنيد، ابتدا تمرين وانهادگي و عدم تمرکز را انجام دهيد.



تمرين پرش آگاهانه فکر


آخرين تمريني که براي تمرکز فکر به شما توصيه مي کنيم تمرين پرش آگاهانه فکر است. شما به اين شکل ياد مي گيريد که هر زمان که روي يک

موضوع خاص فکر مي کنيد، به سرعت فکر خود را بر موضوعي ديگر متمرکز کنيد. براي اين منظور شما آرام و ريلکس مي نشينيد و به يک موضوع

فکر مي کنيد. هر موضوعي را که دلتان مي خواهد انتخاب کنيد و به آن توجه کنيد. اين موضوع مي تواند تصويري عيني و يا تجسمي ذهني داشته

باشد. مثلاً به ماه فکر کنيد که در تاريکي آسمان، روشن است و نور مي دهد. بعد از چند دقيقه که کاملاً فکر خود را متوجه تصوير نموديد، خيلي

سريع برگرديد و فوراً به يک موضوع مورد علاقه ديگر فکر کنيد. مثلاً به يک درخت. مراقب باشيد وقتي به درخت فکر مي کنيد، فکر قبلي يا تصوير ماه

به ذهنتان نيايد و کاملاً به جزييات درخت فکر کنيد. بعد از چند دقيقه به فکر خود جهش دهيد و به موضوع سومي فکر کنيد. توجه داشته باشيد که

روي هر سوژه بايد حدود دو دقيقه توقف کنيد. اين تمرين اگر چه ممکن است در ابتدا کمي مشکل باشد و افکار و تصاوير قبلي برايتان مزاحمت ايجاد

کنند، اما خيلي زود پس از چند روز تمرين برايتان راحت مي شود.

[طلیعه طلا]

پيشنهادا ت:

1- سعي كنيد با ايجاد انگيزه هاي نيرومند و در نظر گرفتن اهدافي كه برايتان مهم و جالب توجه است نسبت به مطالعه در خود شوق و

علاقه ايجاد كنيد. زيرا علاقه داشتن نسبت به موضوعي سبب تمركز حواس در هنگام مطالعه آن موضوع مي شود.

2-موقعيتهايي كه نمي توانيد در آنها تمركز حواس داشته باشيد ، تجزيه و تحليل كنيد ، احساسات خود را مورد برسي قرار دهيد و بدانيد كه چه

عواملي افكار شما را دگرگون مي كنند. افكار منفي و بيمارگونه را از خود دور كنيد و هر موقعيت را تا حدي كه مي توانيد به طور منطقي تعبير و تفسير كنيد.

3-موضوعهاي مطالعاتي خود را تقسيم بندي كنيد يعني هر موضوعي را كه مي خواهيد مطالعه كنيد، آن را به قسمتهاي كوچكتر تقسيم كرده و به

تدريج در زمانهاي مختلفي آنها را مطالعه كنيد.

4-هر وقت مصمم شديد مطالعه كنيد يا كار ديگري انجام دهيد ، بكوشيد بر عزم خود پا بر جا باشيد تا آن كار را به اتمام برسانيد.

5-زمانهاي مطالعه خود را با فعاليتهاي متنوع تقسيم نمائيد تا اينكه بتوانيد تمركز حواس خود را براي مدت زمان طولاني تري حفظ كنيد و مطالعه

را در آن ساعت از روز انجام دهيد كه براي شما مناسب تر است.

6-استفاده از يك استراحت كوتاه در هر ساعت، انرژي لازم براي حفظ تمركز حواس را براي مدت زماني طولاني تري در اختيار فرد مي گذارد.

7-هركاري به جاي خويش نيكوست پس برنامه مطالعاتي داشته باشيد و براي هر كاري وقت به خصوص تعيين كنيد.

8-با آگاهي ازفنون مالعهبكارگيري آنها در هنگام مطالعه در خود ايجاد تمركز كنيد زيرا كاربرد فنوني كه خواننده را در عمل مطالعه فعال مي سازد،

كليد اساسي ايجاد تمركز است.

9-به جاي اينكه بكوشيد دنياي خارج را تغيير دهيد ، خود را تغيير دهيد و لازم نيست كه ديگران ويا رفتار آنها را مطابق دلخواه خويش تغيير داده شوند.

10-چند برگ كاغذ روي ميز مطالعه خود داشته باشيد و مواردي از افكار منحرف كننده و مزاحم را ياداشت كنيد و بعد از مطالعه نسبت به حل آنها در حد

امكان اقدام نمائيد.

11-ممكن است حواس پرتي شما ناشي از گرسنگي و تشنگي شديد، بي خوابي ، خستگي، و يا علت يا علل دروني ديگري باشد، در چنين موقعيتي

هرگز مطالعه نكنيد.

12-هنگام مطالعه لباس راحتي به تن كنيد ، لباسي كه نه بسيار زبر باشد نه بسيار نرم ، نه بسيار گشاد باشد نه بسيار تنگ .

13-مطالعه در حالتهايي نظير دراز كشيدن ، به پشت خوابيدن، در حال راه رفتن تكيه زدن به ديوار و امثال اينها مفيد نمي باشد. زيرا در چنين موقعيت هايي

نمي توان تمركز حواس خود را حفظ نمود ، بنا بر اين هنگام مطالعه سعي شود خم شدن كمر عادت نشود و فاصله كتاب تا چشم سي سانتيمتر باشد.

14-محركهاي محيطي از قبيل صداي راديو، تلوزيون، تلفن، و... كه باعث حواس پرتي شما مي شوند از موقعيت مطالعه خود حذف كنيد.

15-بهترين وضعيت براي درس خواندن نشستن پشت ميز مطالعه مي باشد و بدترين وضعيت درازكش مي باشد چرا كه در اين وضعيت، فرد سريع از حال

و هواي مطالعه خارج مي شود و تمركز حواس خود را از دست مي دهد.

16-محل مطالعه بايد از هر نظر مانند نور ، دما، درجه، حرارت و ... مناسب باشد.

17-انگيزه بسيار بالايي براي مطالعه داشته باشيد زيرا افرادي كه داراي انگيزه بسيار بالايي هستند مي توانند تمركز حواس خود را براي چندين ساعت حفظ كنند.

منبع (http://djm89.blogfa.com/)

[deepdrip]

جامع و کامل بود . خانم طلیعه ،به نظر شما مطلبی هم تو این زمینه باقی موند که شما بهش اشاره ای نداشته باشین ؟ این شد یه درس تک واحدی ...