نوبل فیزیک 2011 برای انرژی تاریک

[Rez@ee]

http://images.iop.org/objects/phw/news/15/10/2/nobel1.jpg
جایزه نوبل 2011 فیزیک به ساول پرلموتر(Saul Pelmutter) از آزمایشگاه ملی لاورنس برکلی، آمریکا، آدام رایس(Adma Riess) در دانشگاه جان هاپکینکز در بالتیمور و برایان اشمیت(Brian Schmidt) از دانشگاه ملی اتریش، برای «کشف انبساط شتابدار عالم از طریق مشاهدات ابرنواخترهای دوردست» اهدا شد.
پرلموتر نیمی از جایزه 10 میلیون کرونی و رایس و اشمیت نیم دیگری را برنده شدند. فرهنگستان سوئدی علوم در بیانیه ای اعلام کرد:«تقریبا یک قرن است که می دانیم جهان از 14 میلیون سال قبل به علت مهبانگ در حال انبساط است. هر چند کشف این که این انبساط شتابدار است، گیج کننده است. اگر این انبساط ادامه یابد، پایان جهان یخ بستن است!»

http://images.iop.org/objects/phw/news/15/10/2/perlmutter.jpg
ساول پرلموتر

[Rez@ee]

انرژی گمشده
تنها 25 سال پیش، بیشتر دانشمندان باور داشتند که می توان جهان را با مدل ساده و موزون آلبرت انیشتین(Albert Einstein) و ویلم دسیتر(Willem de Sitter) (سال 1932)توضیح داد که در آن گرانش به تدریج انبساط فضا را کند می کند.

http://images.iop.org/objects/phw/news/15/10/2/nobel2.jpg
برایان اشمیت و آدام رایس
در سال 1987، فیزیکدانان در آزمایشگاه آزمایشگاه ملی لاورنس برکلی و دانشگاه کالیفرنیا-برکلی، طرح کیهان شناسی ابرنواختر(Supernova Cosmology Project:SCP) را آغاز نمودند تا دورترین ستاره های در حال انفجار را کشف کنند که ابرنواختر نوع Ia نامیده می شوند. آن ها امید داشتند تا این ستارگان را برای محاسبه آهنگ کندشدن انبساط جهان استفاده کنند.
کاهش شتاب امری قابل انتظار بود زیرا بسیاری از افراد فکر می کردند که در غیاب آن چه انیشتین ثابت کیهان شناسی نامید-نیرویی پادگرانشی(Λ) که ماده را به طرف خارج پرتاب می کند- ΩM که مقدار ماده قابل مشاهده در جهان به عنوان سهمی از چگالی بحرانی است، برای کاستن انبساط جهان تا ابد یا توقف آن، کافی است.
در سال 1998، بعد از سال ها، دو گروه از شکارچیان ابرنواختر- گروه High-Z Supernovae تحت رهبری اشمیت و رایس و گروه SCP تحت هدایت پرلموتر - به این نتیجه رسیدند که انبساط کیهانی واقعا شتابدار است و آن طور که انتظار می رود، تحت اثر گرانش کند نمی شود.
برای توجیه این شتاب، باید در حدود 75% محتوای جرم-انرژی جهان از ماده ای ساخته شده باشد که از لحاظ گرانشی دافعه است(چیزی که قبلا هرگز دیده نشده است). این ماده که سرنوشت جهان را تعیین می کند، انرژی تاریک نامیده شد. اکنون فکر می کنیم که انرژی تاریک در حدود 75% جهان کنونی را به همراه 21% ماده تاریک تشکیل داده و بقیه، مواد معمولی(که زمین، سیارات و ستارگان از آن ساخته شده اند) و انرژی هستند.
درباره برندگان
ساول پرلموتر، سال 1959 در آمریکا متولد شد و دکترای خود را سال 1986 از دانشگاه کالفیرنیا-برکلی دریافت نمود. او به عنوان رهبر گروه SCP، استاد اخترفیزیک در آزمایشگاه ملی لاورنس برکلی و دانشگاه کالفیرنیا-برکلی است.
برایان اشمیت، سال 1967 در آمریکا متولد شد و ملیت اتریشی نیز دارد. در سال 1993 از هاروارد دکترای خود را دریافت کرد. او رهبر گروه جستجوی ابرنواخترهایی با Z(انتقال سرخ) بالاست و در دانشگاه ملی اتریش استاد ممتاز است.
آدام رایس، متولد 1969 و شهروند آمریکا. سال 1996 از دانشگاه هاروارد رکترا گرفت و استاد نجوم و فیزیک در دانشگاه جان هاپکینز و موسسه تلسکوپ فضایی در بالتیمور آمریکا است.

منبعpsi