آموزش توالت رفتن به کودکان

[ساناز فرهیدوش]

آموزش توالت رفتن یعنی آن که کودک طرز صحیح استفاده از توالت را بیاموزد،‌ نیاز به دستشویی رفتن را احساس کند، طرز صحیح دستشویی کردن، شستن و پاک کردن خودش و شستن دست‌ها و خشک کردن آن‌ها را بیاموزد. کـودکان معمولاً تا سن ۵ – ۴ سالگی در این مورد نیاز به کمک دارند. اکثر کودکان کنترل عضلانی برای تنظیم خود را بین سن ۱۸ ماهگی و ۳ سالگی به‌دست می‌آورند. ولی کودکانی که ناتوانی دارند نمی‌توانند تا سنین بالاتر این کنترل را به‌دست آورند. البته علاوه بر سن کودک، آمادگی او نیز برای این آموزش مهم است. مثلاً این که کودک باید بتواند بنشیند و بتواند حداقل برای ۵ دقیقه آرام بازی کند، قادر به همراهی و کمک کردن برای پوشیدن و درآوردن لباسش باشد، رفتارهای تقلیدی را نشان دهد، توانایی فهمیدن و دنبال کردن دستورات ساده را داشته باشد، در مرحله لجبازی و منفی‌گرایی نباشد، حرکات روده و فعالیت آن در زمان‌های خاصی از روز تنظیم شده باشد، توانایی این را داشته باشد که حداقل بتواند برای مدت سه ساعت خودش را خشک نگه دارد و یک نام و اسم برای ادرار و مدفوع داشته باشد و زمانی که شروع به آموزش توالت رفتن می‌کنیم نباید کودک در وضعیت استرس‌آوری باشد. مثلاً زمان‌هایی مثل از شیرگیری کودک، تولد فرزند جدید و تغییرات منزل، زمان‌های مناسبی برای شروع این آموزش نیستند.
معمولاً از زمان شروع آموزش ۶ هفته طول می‌کشد تا کودک آن را بیاموزد

[ساناز فرهیدوش]

قبل از آموزش این مراحل را در نظر بگیرید:
برای ادرار و مدفوع کودک نام بگذارید و زمانی که کودک این عمل را انجام داد تکرار کنید که تو ، جیش کردی … تو پی‌پی کردی و … ..
اجازه دهید گاه کودک دستشویی رفتن سایر اعضاء خانواده را ببیند و نگاه کند و سؤالات خود را بپرسد.
پوشک و کهنه کودک را هرچه زودتر عوض کنید و او را تمیز کنید تا کودک با این وضعیت احساس راحتی نکند. بهتر است پوشک کودک در دستشویی عوض شود.
زمانی که کودک به طور کلامی یا با ژست خود نشان می‌دهد که دستشویی دارد او را تشویق کنید.
در مرحله آموزش نکات زیر را در نظر بگیرید:
لگن یا توالت کودک را به او معرفی کنید. آن را داخل حمام یا دستشویی بگذارید و به کودک بگویید آنجا دستشویی کند.
او را تشویق کنید که چندین بار در روز روی دستشویی یا لگن خود بنشیند، اوایل اجازه دهید که با لباس روی لگن بنشیند تا تجربه غیراسترس‌زای نشستن روی لگن با لباس را داشته باشد.
زمانی که کودک روی لگن خود نشست اجازه یک فعالیت جالب و خاص را به او بدهید (مثل این که عروسکی به دست او بدهید یا تخته و گچی که روی آن را خط خطی کند). کودک باید فقط زمــانی که روی لگن نشسته است حق استفاده از این فعالیت یا بازی خاص را داشته باشد. بدین وسیله شما کودک را برای استفاده از لگن و دستشویی تشویق می‌کنید. علاوه بر آن، بازی کردن، کودک را از حالت مقاومت خارج می کند و او را راحت و آرام می‌کند.

[ساناز فرهیدوش]

به تدریـج لباس کودک را در زمان نشستن روی لگن یا دستشویی کم کنید تا زمانی که کودک بدون شلوار و لباس زیر و پوشک راحت روی آن بنشیند.
برای ساعتی به کودک اجازه دهید بدون کهنه و پوشک باشد (حداقل ۳۰ دقیقه) اگر در این زمان کودک ادرار یا مدفوع کند به او توضیح می‌دهید که کجا حق دارد ادرار کند و کجا نمی‌تواند. لگن را به او نشان دهید و توضیح دهید که باید اینجا دستشویی کند.
زمانی که کودک روی لگن و دستشویی نشست و دفع ادرار یا مدفوع داشت او را تشویق کنید و به او بگویید که به طور مثال: تو پی‌پی کردی حالا باید تو را پاک کنم . اجازه دهید کودک سیفون را بکشد و تمیز کردن دستشویی را ببیند.
در مراحل بالاتر و پس از آن که کودک در مراحل قبل به موفقیت رسید او را به دستشویی ببرید، کمک کنید تا لباسش را درآورد، روی دستشویی بنشیند، سیفون را بکشد، خودش را پاک کند و دست‌هایـش را بشـوید و سپس آن‌ها را خشک کنید.
به تدریج نیاز کودک به کمک شما کمتر خواهد شد و خواهـد توانست به طور کامل آداب توالت رفتن را بیـامـوزد.
منبع: سایت روانیار – نویسنده مقاله دکتر فریبا عربگل – فوق تخصص روان‌پزشکی کودک و نوجوان