F.PHYSICIST
10th August 2011, 12:53 PM
امونياك چيست؟
آمونیاک ، مهمترین ترکیب هیدروژنه ازت بوده ، در طبیعت از تجزیه مواد آلی ازت دار حاصل می*گردد. این ماده ، گازیست بی*رنگ با مزه فوق*العاده تند و زننده که اشک*آور و خفه*کننده نیز می*باشد. گاز آمونیاک از هوا سبک*تر بوده ، به*سهولت به مایع تبدیل می*شود.
● اطلاعات کلی آمونیاک ، مهمترین ترکیب هیدروژنه ازت بوده ، در طبیعت از تجزیه مواد آلی ازت دار حاصل می*گردد. این ماده ، گازیست بی*رنگ با مزه فوق*العاده تند و زننده که اشک*آور و خفه*کننده نیز می*باشد. گاز آمونیاک از هوا سبک*تر بوده ، به*سهولت به مایع تبدیل می*شود. آمونیاک در آب بسیار محلول است و در منهای ۷۷,۷ درجه سانتی*گراد منجمد و در منهای ۳۳,۵ درجه سانتی*گراد به جوش می*آید. وزن مخصوص محلول اشباع آمونیاک ۰,۸۸ گرم بر سانتی*متر مکعب است.
● موارد استفاده در کارخانجات یخ سازی ، در ساخت کودهایی از قبیل نیترات ، سولفات و فسفات آمونیوم ، تهیه اسید نیتریک ، دارو و مواد منفجره بکار می*رود. آمونیاک تجارتی محلول آمونیاکی که معمولا در تجارت ، خرید و فروش می*شود، ۲۰ تا ۲۲ درجه سوم (۲۰.۷ درصد و تکاتف نسبی آن d=۰,۹۲) و یا ۲۸ تا ۲۹ درجه (۳۲.۷ درصد آمونیاک) می*باشد.
● روشهای تهیه آمونیاک آمونیاک را می*توان اصولا از سه منبع زیر تهیه کرد: تقطیر زغال سنگ که از آبهای آمونیاکی آن ، ابتدا آمونیاک و سپس سولفات آمونیاک تهیه می*کنند. سنتز مستقیم تهیه سینامالدئید و سیانوزها
● تقطیر زغال سنگ برای تهیه آمونیاک منظور از تقطیر زغال سنگ استفاده از گازهای سوختنی و یا کک برای صنایع فلزسازی است که بحث مفصلی را تشکیل می*دهد و مربوط به این برنامه نیست. لیکن در این جا آن قسمت از عملیات تقطیر که مربوطه به تهیه آمونیاک و سولفات آن است، از نظر تکمیل این مبحث بررسی می*شود. زغال سنگ ، دارای ۱ تا ۱,۵ درصد نیتروژن آلی است و در موقعی*که آب را تقطیر کنیم، قسمتی از این نیتروژن ، بصورت آزاد و قسمت دیگری به حالت آمونیاک و ترکیبات آمونیاکی فرار و غیر فرار از دستگاههای تقطیر خارج می*شود و در خنک کننده هایی که به همین منظور بعد از قرنهای تقطیر قرار داده*اند، مخلوط با قطرانهای زغال سنگی جمع آوری می*گردد.
● نمکهای آمونیاکی که از تقطیر زغال سنگ بدست می*آیند، بر دو نوعند: نمکهای فرار مانند کربنات آمونیوم CO۳(NH۴)۲ و سولفیدرات SHNH۴ و S(NH۴)۲ که به*آسانی بوسیله بخار آب برده می*شوند، نمکهای ثابت و غیر فرار مانند کلرید آمونیوم NH۴Cl و هیپوسولفیت S۲O۳(NH۴)۲ و غیره که بوسیله باز غیر فراری مانند آهک تجزیه می*گردند. ضمنا باید متذکر شد، آمونیاکی که از تقطیر یک تن زغال سنگ حاصل می*شود، طبعا با مقدار ازت موجود در زغال متغیر است و این مقدار بین ۱,۴ کیلوگرم تا ۴,۶ کیلوگرم نوسان دارد و به*ندرت در بعضی از انواع زغال سنگها این مقدار به ۷,۲ کیلوگرم می*رسد. معمولا هرگاه عمل تقطیر زغال سنگ را در مجاورت ۲,۵ درصد آهک انجام دهند، بهره آمونیاک تا ۲۰ درصد افزایش نشان می*دهد و به هر صورت ، آمونیاک و کلیه ترکیبات آمونیاکی را که در بالا نام بردیم، می*توان در دستگاههای خنک کننده از قطرانهایی که همراه آنها می*باشند، جدا کرد و اصطلاح صنعتی این قبیل محلولهای آمونیاکی را آبهای آمونیاکی می*نامند که آنها را ابتدا در ستونی تقطیری وارد می*کنند. سپس تحت تاثیر شیر آهک قرار می*دهند و در آنجا آمونیاک و املاح فرار آنها بوسیله بخار آب برده می*شوند، در حالیکه املاح غیر فرار تحت تاثیر شیر آهک ، تجزیه و به آمونیاک تبدیل می*گردند.
● خطرات آتش سوزی و انفجار آمونیاک ، گازیست قابل اشتعال و حدود اشتعالش ۱۶ تا ۲۵ درصد حجمی گاز آمونیاک در هوا می*باشد. حضور مواد نفتی و دیگر مواد قابل اشتعال ، خطر حریق را افزایش می*دهند. محلول غلیظ اکسید نقره از محلول آمونیاک حل شده و تولید فولمینات نقره به فرمول CNOAg می*نماید که ماده ای شدیداً قابل انفجار است. همچنین گاز آمونیاک در اثر حرارت از ۴۰۰ درجه به بالا تجزیه شده ، تولید هیدروژن می*نماید.
● خطرات بهداشتی سبب تحریکات سیستم تنفسی ، *پوست و چشم شده و با آسیب رساندن به ریه*ها در اثر مواجهه با حجم زیاد این گاز می*تواند سبب مرگ شود. در صورت تماس با آمونیاک مایع ، سوختگی شدید در محل تماس ایجاد می*گردد. آستانه مجاز مواجهه با آن ، ppm ۵۰ است و جهت کمکهای اولیه ، قسمتهای آلوده سطح بدن را با آب و صابون شسته و چشمها را نیز با آب فراوانی شستشو داد و به پزشک مراجعه نمود.
● طریقه اطفاء حریق در صورتی*که سیلندر گاز آمونیاک مشتعل شد، نباید شعله آن را خاموش نمود، مگر اینکه قبلاً بتوان جریان گاز را قطع کرد. در حین عملیات اطفاء ، باید سیلندرهای حاوی گاز آمونیاک را با آب خنک نمود. از پودر شیمیایی خشک یا گاز کربنیک یا آب به*صورت اسپری جهت اطفاء می*توان استفاده نمود. به هنگام عملیات باید از لباس کاملاً ایمن و سیستم حفاظتی دستگاه تنفس استفاده کرد.
● طریقه نگهداری و حمل ونقل آمونیاک باید در سیلندرهای استیل نگهداری و توسط تانکرهای مخصوص آن حمل گردد. باید سعی نمود از رسیدن تنشهای فیزیکی و حرارت زیاد به ظروف محتوی آمونیاک جلوگیری شود. انبار و محل نگهداری آن باید مقاوم در برابر حریق بوده و دارای سیستم اعلام و اطفاء اتوماتیک باشد. آمونیاک باید جدا از موادی چون گازهای اکسید کننده ، کلر ، برم ، ید و اسیدها نگهداری شود.
آمونیاک ، مهمترین ترکیب هیدروژنه ازت بوده ، در طبیعت از تجزیه مواد آلی ازت دار حاصل می*گردد. این ماده ، گازیست بی*رنگ با مزه فوق*العاده تند و زننده که اشک*آور و خفه*کننده نیز می*باشد. گاز آمونیاک از هوا سبک*تر بوده ، به*سهولت به مایع تبدیل می*شود.
● اطلاعات کلی آمونیاک ، مهمترین ترکیب هیدروژنه ازت بوده ، در طبیعت از تجزیه مواد آلی ازت دار حاصل می*گردد. این ماده ، گازیست بی*رنگ با مزه فوق*العاده تند و زننده که اشک*آور و خفه*کننده نیز می*باشد. گاز آمونیاک از هوا سبک*تر بوده ، به*سهولت به مایع تبدیل می*شود. آمونیاک در آب بسیار محلول است و در منهای ۷۷,۷ درجه سانتی*گراد منجمد و در منهای ۳۳,۵ درجه سانتی*گراد به جوش می*آید. وزن مخصوص محلول اشباع آمونیاک ۰,۸۸ گرم بر سانتی*متر مکعب است.
● موارد استفاده در کارخانجات یخ سازی ، در ساخت کودهایی از قبیل نیترات ، سولفات و فسفات آمونیوم ، تهیه اسید نیتریک ، دارو و مواد منفجره بکار می*رود. آمونیاک تجارتی محلول آمونیاکی که معمولا در تجارت ، خرید و فروش می*شود، ۲۰ تا ۲۲ درجه سوم (۲۰.۷ درصد و تکاتف نسبی آن d=۰,۹۲) و یا ۲۸ تا ۲۹ درجه (۳۲.۷ درصد آمونیاک) می*باشد.
● روشهای تهیه آمونیاک آمونیاک را می*توان اصولا از سه منبع زیر تهیه کرد: تقطیر زغال سنگ که از آبهای آمونیاکی آن ، ابتدا آمونیاک و سپس سولفات آمونیاک تهیه می*کنند. سنتز مستقیم تهیه سینامالدئید و سیانوزها
● تقطیر زغال سنگ برای تهیه آمونیاک منظور از تقطیر زغال سنگ استفاده از گازهای سوختنی و یا کک برای صنایع فلزسازی است که بحث مفصلی را تشکیل می*دهد و مربوط به این برنامه نیست. لیکن در این جا آن قسمت از عملیات تقطیر که مربوطه به تهیه آمونیاک و سولفات آن است، از نظر تکمیل این مبحث بررسی می*شود. زغال سنگ ، دارای ۱ تا ۱,۵ درصد نیتروژن آلی است و در موقعی*که آب را تقطیر کنیم، قسمتی از این نیتروژن ، بصورت آزاد و قسمت دیگری به حالت آمونیاک و ترکیبات آمونیاکی فرار و غیر فرار از دستگاههای تقطیر خارج می*شود و در خنک کننده هایی که به همین منظور بعد از قرنهای تقطیر قرار داده*اند، مخلوط با قطرانهای زغال سنگی جمع آوری می*گردد.
● نمکهای آمونیاکی که از تقطیر زغال سنگ بدست می*آیند، بر دو نوعند: نمکهای فرار مانند کربنات آمونیوم CO۳(NH۴)۲ و سولفیدرات SHNH۴ و S(NH۴)۲ که به*آسانی بوسیله بخار آب برده می*شوند، نمکهای ثابت و غیر فرار مانند کلرید آمونیوم NH۴Cl و هیپوسولفیت S۲O۳(NH۴)۲ و غیره که بوسیله باز غیر فراری مانند آهک تجزیه می*گردند. ضمنا باید متذکر شد، آمونیاکی که از تقطیر یک تن زغال سنگ حاصل می*شود، طبعا با مقدار ازت موجود در زغال متغیر است و این مقدار بین ۱,۴ کیلوگرم تا ۴,۶ کیلوگرم نوسان دارد و به*ندرت در بعضی از انواع زغال سنگها این مقدار به ۷,۲ کیلوگرم می*رسد. معمولا هرگاه عمل تقطیر زغال سنگ را در مجاورت ۲,۵ درصد آهک انجام دهند، بهره آمونیاک تا ۲۰ درصد افزایش نشان می*دهد و به هر صورت ، آمونیاک و کلیه ترکیبات آمونیاکی را که در بالا نام بردیم، می*توان در دستگاههای خنک کننده از قطرانهایی که همراه آنها می*باشند، جدا کرد و اصطلاح صنعتی این قبیل محلولهای آمونیاکی را آبهای آمونیاکی می*نامند که آنها را ابتدا در ستونی تقطیری وارد می*کنند. سپس تحت تاثیر شیر آهک قرار می*دهند و در آنجا آمونیاک و املاح فرار آنها بوسیله بخار آب برده می*شوند، در حالیکه املاح غیر فرار تحت تاثیر شیر آهک ، تجزیه و به آمونیاک تبدیل می*گردند.
● خطرات آتش سوزی و انفجار آمونیاک ، گازیست قابل اشتعال و حدود اشتعالش ۱۶ تا ۲۵ درصد حجمی گاز آمونیاک در هوا می*باشد. حضور مواد نفتی و دیگر مواد قابل اشتعال ، خطر حریق را افزایش می*دهند. محلول غلیظ اکسید نقره از محلول آمونیاک حل شده و تولید فولمینات نقره به فرمول CNOAg می*نماید که ماده ای شدیداً قابل انفجار است. همچنین گاز آمونیاک در اثر حرارت از ۴۰۰ درجه به بالا تجزیه شده ، تولید هیدروژن می*نماید.
● خطرات بهداشتی سبب تحریکات سیستم تنفسی ، *پوست و چشم شده و با آسیب رساندن به ریه*ها در اثر مواجهه با حجم زیاد این گاز می*تواند سبب مرگ شود. در صورت تماس با آمونیاک مایع ، سوختگی شدید در محل تماس ایجاد می*گردد. آستانه مجاز مواجهه با آن ، ppm ۵۰ است و جهت کمکهای اولیه ، قسمتهای آلوده سطح بدن را با آب و صابون شسته و چشمها را نیز با آب فراوانی شستشو داد و به پزشک مراجعه نمود.
● طریقه اطفاء حریق در صورتی*که سیلندر گاز آمونیاک مشتعل شد، نباید شعله آن را خاموش نمود، مگر اینکه قبلاً بتوان جریان گاز را قطع کرد. در حین عملیات اطفاء ، باید سیلندرهای حاوی گاز آمونیاک را با آب خنک نمود. از پودر شیمیایی خشک یا گاز کربنیک یا آب به*صورت اسپری جهت اطفاء می*توان استفاده نمود. به هنگام عملیات باید از لباس کاملاً ایمن و سیستم حفاظتی دستگاه تنفس استفاده کرد.
● طریقه نگهداری و حمل ونقل آمونیاک باید در سیلندرهای استیل نگهداری و توسط تانکرهای مخصوص آن حمل گردد. باید سعی نمود از رسیدن تنشهای فیزیکی و حرارت زیاد به ظروف محتوی آمونیاک جلوگیری شود. انبار و محل نگهداری آن باید مقاوم در برابر حریق بوده و دارای سیستم اعلام و اطفاء اتوماتیک باشد. آمونیاک باید جدا از موادی چون گازهای اکسید کننده ، کلر ، برم ، ید و اسیدها نگهداری شود.