هیدروپونیک گوجه فرنگی

[شیرین مرادی]

« کمبود آبياري »
مسئله اساسي در آبياري اين است که بعد از چه مدتي و به چه مقداري آبياري صورت گيرد.عدم آبياري به موقع و صحيح مي تواند منجر به خسارات زيادي به گياه شود که از آن جمله به تعويق انداختن عمل فتوسنتز ، کند کردن فرآيند رشد ، پژمردگي ناشي از کمبود آب مورد نياز گياه ، کاهش رشد سلولي گياه وکم شدن طول ميان گره ها ، برگ ها کوچکتر و ساقه ها سخت و شکننده مي شوند ودر بعضي مواقع تورم برگ را نتيجه مي دهد. در موارد بسياري حاشيه برگ ها مي سوزد وتارهاي کشنده ريشه درهم مي پيچند و مي ميرند. کمبود آب مورد نياز گياه در طولاني مدت ممکن است موجب بروز علائم کمبود عناصر غذائي مورد نياز گياه گردد.
آبياري کم باعث مي شود آب به ميزان کافي در خاک نفوذ نکند و اگر اين کمبود ادامه پيدا کند ريشه ها در ناحيه خشک باقي مانده و مي ميرند ، همچنين ريشه هاي جديد نمي توانند در ناحيه خشک به خوبي نفوذ کنند .
آبياري زياد به دو صورت مي تواند صورت پذيرد:
الف ) ميزان آب زياد باشد. ب ) تعداد دفعات آبياري زياد باشد.
در يک خاک زهکشي شده با تخلخل کافي نمي توانيم آب زيادي را در خاک نگه داريم زيرا مقدار اضافي آب از خلل و فرج خاک عبور کرده وبه اصطلاح زهکش مي شود و اين پديده را آبشوئي-گوئيم.
در صورتي که نمک در سطح خاک تجمع يافته باشد ، آبشوئي نمک هاي موجود در سطح خاک را کاهش مي دهد و نمک ها را از اطراف ريشه دور مي کند . ولي بايد توجه داشت که آبشوئي مداوم و سنگين سبب مي شود باروري و حاصلخيزي خاک کاهش يابد و تعادل عناصر غذائي خاک را به هم مي زند .
آبياري به دفعات زياد هم مشکلاتي را به همراه مي آورد. غرقاب بودن خاک مقاومت گياه را در برابر بيماري ها کاهش مي دهد و ريشه هاي آبي را توسعه مي دهد که اين ريشه ها دراز ونازک بوده و داراي تعداد کمتري از تارهاي کشنده هستند. آبياري بيش از حد زمان زيادي خاک را مرطوب نگه مي دارد و امکان تهويه خاک را محدود مي کند وکمبود اکسيژن منجر به مرگ ريشه مي شود. اولين نشانه اي که ظاهر مي شود پژمردگي گياه ، کمبود عناصر غذائي و توقف رشد گياه مي باشد چرا که ريشه هاي مرده نمي تواند آب و عناصر غذائي را به خوبي جذب کنند و در اختيار گياه قرار دهند. در اثر آبياري زياد ممکن است گياه در طول روزهاي آفتابي پژمرده شوند و در عصر دوباره به حالت عادي برگردند.
از بحث هايي که صورت گرفت متوجه مي شويم که خاک محدوديت هاي زيادي را براي رشد گياه ايجاد ميکند به همين دليل در اينجا به معرفي کشت هيدروپونيک مي پردازيم که اين محدوديت ها را از بين مي برد .
« معرفي کشت هيدروپونيک »
اصطلاحاً هيدروپونيک در معناي water working مي باشد ودر عمل به معناي پرورش گياه در آب واملاح محلول مي باشد. کشت هيدروپونيک اين امکان را به ما مي دهد که در ازاي کار کمتر و زمان کمتر بازده بيشتري داشته باشيم . تحقيقات نشان داده است که در کشت آبي اگرچه به خاک نيازي نيست ولي نياز به مواد معدني و عناصر غذائي موجود در خاک غير قابل اغماض است ، اصولاً خاک مکاني براي نگه داشتن گياه ، عناصر غذائي و محل توسعه ريشه است. درکشت آبي فقط عناصر غذائي مورد نياز در اختيار گياه قرار مي گيرد تا بتواند به خوبي رشد کند واين عناصر به صورت مستقيم در اختيار گياه قرار مي گيرد و گياه هرگز در معرض خطر تنش آبي و کمبود عناصر غذائي قرار نمي گيرد. به طور کلي در کشت هيدروپونيک هر گياهي مي تواند پرورش يابد ولي بعضي از گياهان رشد و بازده بيشتري دارند مثلاً گوجه فرنگي ، خيار و فلفل ، کاهو و گياهان علفي .
پياده کردن تکنولوژي هيدروپونيک در يک سيستم گلخانه اي و يک محيط کنترل شده مزيت هاي اقتصادي زيادي را به همراه دارد. در چنين محيطي با کنترل درجه حرارت و ميزان رطوبت و نور در تمام طول سال مي توان گياه زير کشت داشت.
« مزيت ها »
کشت آبي مزيت هاي زيادي را شامل مي شود که عبارتند از:
1- صرفه جوئي زماني و نياز به نيروي کار کمتر، زيرا در کشت آبي نياز به عمليات تهيه بستر خاک و وجين کردن علف هاي هرز و غيره نمي باشد . .
2 - حذف بيماري ها در نتيجه حذف خاک
3 - مصرف بهينه آب به دليل آن که هيچ آبي به هدر نمي رود و علف هرزي وجود ندارد که از آب استفاده کند
4 - کشت هيدروپونک به توليد کننده اجازه مي دهد که گياه را با تراکم بيشتري کشت کند در نتيجه توليد بيشتري داشته باشد .
5 - يک سيستم کوچک هيدروپونيک در هر جا قابل راه اندازي است .
- 6بازده توليد محصول بيشتر و رشد سريعتر گياه (در صورت تأمين عناصر غذائي مورد نياز گياه) 6-
7- ارزش غذائي بالاي محصولاتي که در کشت هيدروپونيک توليد شده اند .
- 8مزه بهتر محصولات
- 9کشت سالانه در صورت برپائي اين سيستم در محيط گلخانه و فضاي بسته. -10 در جاییکه خاک مناسب ندارد یا خاک دچار بعضی بیماریها است قابل استفاده است.
-11 شخم، آبیاری، مبارزه با آفات خاک، مبارزه با علف های هرز را ندارد و بقیه عملیات های زراعی نیز
ساده تر است.
-12 برای مناطقی که زمین گران قیمت است برای بدست آوردن بیشترین محصول با تراکم بالا کاربرد دارد .
13- در این طرح آلودگی خاک وجود ندارد و آلودگی آب هم کمتر است.
-14 کنترل شرایط محیطی از جمله نور، دما، رطوبت و ترکیب هوا بسیار ساده تر است.
15- در مناطقی که آب شور دارد کاربرد دارد حتی اگر نمکهای محلول در آب به مقدار500 ppm با شد ، می توان با یک شستشوی محیط آن را بکار برد.


« معایب آبکشت »

۱ - هزینه سرمایه گذاری در روش آبکشت بیشتر از کشت گلخانه ای معمولی است. این هزینه اضافی به احداث حوضچه ها، کانالها و استفاده از پمپ مربوط می شود.
۲- هزینه برقی که مصرف به کار انداختن تاسیسات می شود بیشتر است.
۳- ضرورت کمک گرفتن از تکنسینهای که قادر به تهیه محلول غذایی، تجزیه و ترکیب و بازسازی آن باشد و یا به جای آن هزینه تجزیه و ترکیب مواد در آزمایشگاه، که در این صورت وجود آزمایشگاه در جوار تاسیسات آبکشت ضروری است چه اگر محلول مرتبا باید کنترل شود.
4- نداشتن توان بافری برای کنترل PH ، غلظت عناصر غذایی و قابلیت هدایت الکتریکی
« نیازهای بنیادی در کشت هیدروپونیک »
آ . ویژگی های شیمیایی آب نظیر PH ، قابلیت هدایت الکتریکی و غلظت برخی یونهای ویژه مانند بیکربنات باید مورد توجه قرار گیرد.
ب . ویژگی های فیزیکی و شیمیایی بستر کشت
پ . محلول غذایی با ترکیب کودی مورد استفاده باید شامل تمام عناصر کم مصرف وپرمصرف لازم برای رشد و نمو گیاه باشد .
ت . محلول غذایی باید دارای توان بافری مناسب بوده و تاحدی دربرابر تغیرات غلظت عنلصر غذایی وPH مقاومت داشته باشد .
ث . درجه حرارت و وضعیت تهویه ی محیط کشت یا محلول غذایی برای سیستم ریشه گیاه باید مناسب باشد .
« انواع سیستم های هیدروپونیک »
1- سیستم هیدروپونیک محلول : این سیستم به دو گروه تقسیم میشود ؛
الف) سیستم های بسته که خود شامل دو زیر گروه میباشد :
• فناوری فیلم غذایی • فناوری جریان عمیق
ب) سیستم های باز که خود شامل سه گروه میباشد :
• فناوری غوطه ور کردن ریشه • فناوری شناورسازی • فناوری نیروی کاپیلاری
2 - سیستم هیدروپونیک دانه بندی ( کشت درمحیط جامد) : به چهار گروه طبقه بندی می شوند ؛
• سیستم کیسه آویزان • سیستم کیسه رشد
• سیستم شیاری • سیستم گلدانی
3- سیستم آئروپونیک :
• فناوری مه پاش ریشه • فناوری تغذیه بخار
« انواع بسترهای کشت »
1 . زئولیت : زئولیتها کانی های آلومینوسیلیکاته هیدراته و بلوری حاوی کاتیونهای قلیایی و قلیایی خاکی بوده که با اشتراک اتم های اکسیژن صفحات چهار وجهی ، ساختمانی سه بعدی تشکیل داده اند . این کا نی ها توانایی بالایی در جذب و از دست دادن آب دارند.
2 . ورمی کولایت : نوعی رس ورقه ایست . ورمیکولایت منبسط شده ماده ایی سبک ، با خلل وفرج زیاد و ظرفیت نگهداری به نسبت بالای آب می باشد . دارای ظرفت کاتیونی بالا ، دوام کم است و تمایل به فشردگی دارد .
3 . پرلیت : پرلیت یک آلومینوسیلیکات بی اثر از مواد آتشفشانی است . این کانی آب را در سطح خود جذب کرده و به آرامی رها میکند و باعث افزایش زهکش بستر کشت و تهویه می شود ؛ بنابراین برای جلوگیری از تنش آبی از آن استفاده می شود . پرلیت دارای 9.6 درصد آلومینیوم میباشد که در شرایط اسیدی تاثیر منفی بر رشد گیاه میگذارد .
4 . پوسته شلتوک برنج : یک محصول زائد وبدون مصرف صنعتی است و به عنوان جانشین ترکیبات آلی و یا غیر آلی استفاده می شود . پوسته شلتوک برنج ، ظرفیت تبادلی پایین و قدرت پایین نگهداری آب میباشد .
5 . لیکا : از پخته شدن رسهای مرطوب در درجه حرارتهای بالا ( حدود 1100 درجه سلسیوس ) ساخته می شود . در این فرآیند گلوله های سخت با خلل وفرج زیاد حاصل می شود . این خلل وفرج درشت اند ؛ بنابراین ظرفیت نگهداری آب در آنها کم است . لیکا ضمن داشتن ویژگیهای پشم سنگ ، دارای ثبات ساختمانی و خاصیت نفوذ پذیری بیشتر است . احتمال وجود عوامل بیماریزا و آفات در محیط حاوی لیکا در مقایسه با شن کمتراست .
6 . پشم سنگ : این ماده شامل مخلوط سنگ آهک و زغال سنگ است . پشم سنگ در اثر فعالیتهای بیولوژیکی به راحتی تخریب نمی شود . حدود 96 درصد منافذ پر شده با هوا دارد .
« PH »

مناسب برای انواع محصولات باغی PH

لوبیا ۵/۸-۶/۲

کلم ۶/۳-۶/۵

خیار ۵/۷-۶/۲

بادمجان ۵/۷-۵/۹

کاهو ۵/۷۶/۲

نخود ۶/۳-۶/۵

تربچه ۵/۸-۶/۲

گوجه ۵/۸-۶

هندوانه ۵/۴-۵/۶


فلفل ۵/۸-۶/۲

توت فرنگی ۵/۸-۶/۲
« هیدروپونیک گوجه فرنگی »
گوجه فرنگی توسط اینکاس Incas) ) کشت شد ، به همین دلیل یک محصول بومی آمریکاست . قرنها بعد به پرو فرستاده شد که در پرو گوجه فرنگی وحشی را در کوههای آند کشت کردند . در نهایت گوجه فرنگی به مکزیک رفت که آن را به نام Tomatisمیشناختند . اولین گوجه فرنگی گلخانه ایی برای کشاورزان در Cleveland تولید شد . اگرچه ازنظر گیاهشناسی گوجه فرنگی یک میوه است ،دادگاه عالی ایالات متحده آمریکا تصمیم گرفت که گوجه فرنگی باید به عنوان یک سبزی در نظر گرفته شود ؛ چراکه آن به عنوان بخشی از غذای اصلی سرو می شود . در حال حاضر گوجه فرنگی یکی از مواد غذایی مهم است .
تحقیقات در مورد هیدروپونیک گوجه فرنگی و توسعه برنامه ها در دانشگاه آریزونا دراواسط سال 1960 شروع شد و به رهبری ایالات متحده آمریکا سیستم کشت هیدروپونیک مدرنیزه شد . دراوایل این برنامه ها ، فهمیده بودند که نور از مهمترین عوامل در استقرار بهتر برای گوجه فرنگی است .
« نور »
بهترین شرایط نور درجهان در ایالات جنوب غربی منطقه صحرای ایالات متحده است ، اما دررابطه با گلخانه ، شرایط مختلفی وجود دارد . نور یکی از مهمترین عوامل است ، برآورد شده که به ازای هر 1 درصد کاهش نور ،عملکرد محصول به میزان 1 درصد کاهش میابد ؛ بهمین علت استفاده از پلاستیک برای پوشش گلخانه ها روز به روز در حال افزایش است ، زیرا شیشه گران قیمت است .

چندین نوع پلاستیک برای گلخانه ها مورد استفاده قرار گرفت . یکی از این پوشش ها پلی ونیل کلراید(PVC) است . پلی ونیل کلراید (PVC ) برای تشعشع موج بلند ، میزان بالای نشر را دارد (مانند شیشه) که این ویژگی سبب ایجاد درجه حرارت بالا می کند تا هوای گلخانه در شب کمی گرمتر باشد . در طی دوره های طولانی آب وهوای ابری ، برگ گوجه فرنگی کم شکر می شود و ممکن است نازک ورنگ پریده شود .
« نور مناسب برای محصولات »

محصول نور مورد نیاز

لوبیا متوسط

چغندر کم

گل کلم متوسط - شدید

کلم متوسط - کم

هویج کم

خیار شدید

کاهو کم

خربزه - هندوانه شدید

نخود متوسط - شدید

فلفل شدید

تربچه کم

پیاز متوسط -شدید

اسفناج کم

گوجه شدید
« درجه حرارت »
در رابطه با درجه حرارت ، هم درجه حرارت روز و هم درجه حرارت شب درقدرت گیاه(قدرت بوته)، سرعت رشد برگ و زمان رسیدگی میوه موثراست . در درجه حرارت پایین شب ، درگیاهان جوان ، سرعت رشد برگ آهسته تراست و اندازه برگ کاهش میابد ( برگ کوچک می شود ) . یک قانون عمومی برای اکثر محصولات باغی وجود دارد که بیان می کند که درجه حرارت شب 5.5 درجه سانتی گراد از درجه حرارت روز پایین تر است . برای گوجه فرنگی ، درجه حرارت روز باید 26 – 21 درجه سانتی گراد باشد و در جه حرارت شب باید حدود 18.5 – 16 درجه سانتی گراد باشد . درجه حرارتهای بالای 35 – 30 درجه سانتی گراد سبب انواع صدمات به گیاه می شود ؛ به عنوان مثال جلوگیری از رشد و حتی مرگ .
ماهیت فیزیکی صدمات گرما شامل ؛ دناتوره شدن برخی پروتئین های سلول های گیاهی ، از بین رفتن جوانه های میوه و موارد دیگر.
« گردش هوا وتهویه »
گردش خوب هوا برای خوب خنک کردن محیط ، محیط ، ذخیره CO2 وحذف گازهای نامطلوب مثل اتیلن ضروری است .
« رطوبت »
برای این که گیاه رشد فعال داشته باشد ، باید اجازه داده شود تا فتوسنتز انجام شود و این بدین معناست که باید آب به میزان کم یا متعادل در دسترس گیاه قرار گیرد و هوا در گردش باشد . تاثیر رطوبت درجذب کلسیم و توزیع هورمون به وسیله کنترل تعرق ، پمپاژ یون و باز وبسته شدن روزنه هاست .
رطوبت بالا سبب حرکت و جنبش کم هوا و کاهش تعرق می شود و می تواند گرمای بیش از حدی را برای گیاه ایجاد کند .
برای گوجه فرنگی ، به طورایده آل باید رطوبت درشب بین % 75 - % 65 و درروز باید رطوبت بین %90 - % 80 باشد .
« خاک و کود دهی »
گوجه فرنگي در انواع خاكها رشد مي كند اما خاك خوب براي گوجه فرنگي بايد زهكش خوبي داشته باشد. در خاك هاي شني گوجه فرنگي زود مي رسد اما براي توليد اقتصادي و پر محصول خاك هاي سيلت يا رسي لوم بسيار بارور را در نظر مي گيرند.
PH مطلوب خاك براي گوجه فرنگي 5/6-6 مي باشد. گوجه فرنگي بواسطه رشد سريع وطول دوره رويش طولاني نياز آن به مواد غذايي زياد است. براي توليد يك تن ميوه ، گوجه فرنگي 5/1 تا 5/3 كيلوگرم ازت ، 2/0 تا 5/1 كيلوگرم فسفر ( 502P ) و 3/2 تا 5/5 كيلوگرم پتاسيم ( O2K ) از خاك خارج مي سازد.

« تخم »
گوجه فرنگی دارای ارقام متفاوت است ، برخی از گونه های شناخته شده آن شامل : آپولو ، بلموندو ، کاروسو ، Perfecto ، Larma ، Dombito است .
« راه اندازی محیط های کشت و مواد مغذی »
سینی های بذر می تواند از ترکیبات بدون خاک مثل زغال سنگ ، پرلیت ، پشم سنگ و نمونه های دیگر باشد . دانه های کدجه فرنگی باید در عمق 8/3 – 4/1 اینچ (1- 0.6 سانتی متر ) کاشته شود و یک لایه نازک از ورمی کولایت روی دانه ها قرار گیرد و بر روی مکعب ها یک پلاستیک شفاف برای حفظ رطوبت قرار گیرد . اگر نور به طور کامل به مکعب ها می رسد ، از استفاده از پلاستیک اجتناب شود ، زیرا درجه حرارت بیش از درجه حرارت لازم جهت جوانه زنی می شود .
جوانه زنی باید یک هفته پس از کاشت بذراتفاق بیفتد . خروج جوانه ها و رشد آن ها بین 12 – 5 روز است و انتقال و در جای دیگر نشا کردن آن باید بین 14 – 12 روز بعد از کاشت بذر باشد. در زمانی که برگهای واقعی ظهور پیدا کرده اند ، نهال (نشا) باید به یک گلدان بزرگتر منتقل شود ؛ سپس نشا ها به فواصل مساوی از هم قرار گیرند تا حداکثر نور را دریافت کنند . فواصل باید طوری باشد که نشاها درمعرض سایه یا ازدحام قرار نگیرند . اگر فواصل کم باشد و تراکم بالا و بلوک شلوغ باشد ، گیاهان دوکی شکل می شوند . گلدان هاي تهيه نشاء گوجه فرنگي به اندازه 3 سانت تا 15 سانت يا حتي بزرگتر وجود دارد. براي توليد محصول در فصل اصلي . گلدان هاي 5 تا 7 سانتي قابل قبول است. براي توليد زود رس گلدان هاي 3 سانتي خيلي كوچك هستند و به مدت زياد نمي توان گياهچه را در اين نوع گلدان ها نگه داشت و گياهچه پا بلند و پايه دار خواهند شد و گاهي توليد دو تا 3 هفته به تاخير مي اُفتد.
« ویژگی های بسترهای کشت (رسانه ها) »
1 – پشتیبانی کافی برای گیاه 2 – توزیع مناسب هوا 3 – فراهم کردن حداکثر آب برای ریشه گیاه
« اختلالات شایع غذایی در گوجه فرنگی »
نیتروژن : دراثرکمبود : کلروز برگهای مسن ، دوکی شکل شدن گیاه ، میوه های کوچک .
درمان : استفاده از اسپری محلول %0.25 - % 0.5 اوره
در اثرسمیت : رنگ برگ های گیاه سبز تیره شده ، شاخ و برگ فراوان اما رشد کم ریشه ، تولید کم میوه
فسفر : دراثرکمبود : توقف رشد رویشی ، تاخیر در بلوغ ، ایجاد رنگ ارغوانی در برگ های جوان
در اثرسمیت : علائم آن نمایان نیست ؛ اما به هرحال کمبود مس و روی در حضور بیش ازحد فسفر ممکن است رخ دهد .
پتاسیم : دراثرکمبود : کلروز برگ های مسن ، لکه های مرده پراکنده ، غیریکنواختی در رسیدن میوه
درمان :استفاده از اسپری محلول %2 سولفات پتاسیم
در اثر سمیت : معمولا" سمیت به پتاسیم در گیاهان قابل مشاهده نیست ، اما درمیزان خیلی بالای آن ممکن است برگها دچار کمبود منیزیم ، منگنز ، روی یا آهن شوند .
گوگرد : در اثر کمبود : مشاهده کمبود گوگرد بسیار نادر است ؛ زرد شدن برخی از برگهای جوان ، سخت وسفت شدن برگهای بالایی و پیچ خوردن وحلقه ایی شدن برگهای پایینی ، بنفش شدن ساقه ها و رگبرگها
دراثر سمیت : توقف رشد ، زرد شدن بین رگبرگها
منیزیم : در اثر کمبود : زرد شدن بین رگبرگها در برگهای مسن
درمان : استفاده از اسپری محلول %10 سولفات منیزیم
در اثر سمیت : هیچ نشانه بصری ندارد .
کلسیم : دراثر کمبود : پوسیدگی شکوفه های انتهایی روی میوه ، زرد شدن حاشیه برگهای جوان ، بنفش شدن کناره برگها ، پیچیدگی برگها ، مرگ نوک ریشه های درحال رشد ، افزایش ضخامت ساقه



هر زمان مقدار کلسیم میوه کمتر از 2/0 در صد باشد , به طور کلی پوسیدگی گلگاه بوجود می آید. همچنین , وقوع پوسیدگی گلکاه هنگامی افزایش می یابد که کود های دارای ازت , منیزیوم , پتاسیم , کلر زیاد و کلسیم پائین استفاده گردد.افزودن کود کلسیم دار و محلول پاشی آنها روی گوجه فرنگی در مزرعه و گلخانه به مقدار زیاد موجب کاهش شیوع پوسیدگی گلگاه می گردد. جذب کلسیم از خاک همبستگی زیادی با تشعشع خورشیدی و دمای سیستم ریشه دارد. حرکت کلسیم در داخل گیاه و تجمع آن در بافت ذخیره و میوه , به حرکت تعرقی آب مربوط می شود. کلسیم فقط در آوند چوبی حرکت می کند , که این یک حرکت یک طرفه از ریشه ها به اندام هوایی می باشد.

درمان : اسپری محلول %1 - %0.75 نیترات کلسیم و %4 کلرید کلسیم
در اثر سمیت : علائم بصری ندارد .
آهن : در اثر کمبود : زرد شدن بین رگبرگها دربرگهای جوان که ازحاشیه شروع و به میانه برگها می رسد ، توقف رشد و خاتمه گلدهی . PH بالا منجر به کمبود آهن می شود و PH پایین منجر به ترجیح جذب آلومینیوم به آهن می شود و جذب آهن محدود می شود . در اثر سمیت : معمولا" مشاهده نمی شود .
کلر : در اثر کمبود : پژمردگي نوک پهنک برگ و سپس سبززردي، برنزه شدن و بافت مردگي، متداول ترين علايم کمبود کلر هستند. همچنين محدود شدن رشد ريشه همراه با ريشه هاي جانبي ،ضخيم و کوتاه و سرچماقي شدن از ويژگي هاي کمبود کلر مي باشد.
در اثر سمیت : کاهش قابليت استفاده آب براي گياه ، ضخيم و لوله اي شدن برگها
منگنز : دراثرکمبود : زرد شدن میان رگبرگها دربرگهای مسن ، سبز روشن شدن برگها با یک نوار مرده زرد رنگ ، کاهش گل و میوه
درمان :استفاده ازاسپری محلول %1 سولفات منگنز
در اثر سمیت : کلروز و توقف رشد
بور : رشد نقاط پژمرده ، کلروز میان رگبرگها دربرگهای بالایی ، شکنندگی برگها
درمان : %0.1 - %0.25 بوراکس
در اثر سمیت : زرد شدن نوک برگها ومتمایل شدن به قهوه ایی
روی : در اثر کمبود : لكه‌هائي در نواحي رگبرگ‌ها ، برگچه‌ها حالت فنجان برگشته را پيدا مي‌كنند .
درمان : استفاده از اسپری محلول %0.1 – %0.5 سولفات روی
در اثر سمیت : کلروز
مس : در اثر کمبود : تاخير در رشد گياه ، پيچيده شدن برگچه ها ، منحني شدن دمبرگها
درمان : استفاده از اسپری محلول %0.2 - %0.1 سولفات مس که %0.5 آهک هیدراته اضافه شود .
در اثرسمیت : کاهش رشد ، کلروز
مولیبدن : در اثر کمبود : پيچيدن ، ايجاد لكه‌هاي موج‌دار در برگ‌هاي مسن ، روشنتر شدن رنگ برگ‌ها ، نواحي كلروتيك ظاهرپوف كرده پيدا مي‌كنند. بايد توجه كرد اين علائم با علائم كمبود آهن اشتباه نشود.
درمان : استفاده از اسپری محلول %0.07 – %0.1 آمونیوم مولیبدات و یا سدیم مولیبدات
در اثر سمیت : برگ گوجه فرنگی زرد روشت تا طلایی می شود .
« کشت گوجه فرنگی در گلخانه »
قبل از هرچیز باید بدانید چه نوع بذری را انتخاب و تهیه نمائید. بذر گوجه فرنگی را بر اساس نحوه مصرف آن
می توان تقسیم بندی نمود زیرا این میوه را به صورت تازه خوری, رب, سس یا کنسرو می توان مصرف نمود.
به همین منظور اولین تقسیم بندی بر اساس تازه خوری و صنعتی می باشد. در حال حاضر در ایران برای کشت
گوجه فرنگی در گلخانه تنها از ارقام تازه خوری استفاده می شود. دومین تقسیم بندی بر اساس همرسی استوا
ر است . که به سه دسته همرس - غیر همرس و بینابین تقسیم می شود . معمولا در گلخانه های ایران از واریته
های غیر همرس در برداشت های طولانی مدت و از واریته بینابین در مناطقی که مدت برداشت کوتاه تر است
استفاده می شود. سومین تقسیم بندی بر اساس وزن میوه است . امروزه برای مصرف تازه خوری گوجه فرنگی
از گوجه چری با وزن ۵ تا ۲۰ گرم تا گوجه هایی به وزن ۲۵۰ گرم استفاده می شود. نا گفته نماند که هر چه
وزن گوجه فرنگی سنگین تر باشد مدت بیشتری برای رسیدن به باردهی نیاز دارد .
مثلا گوجه چری که حدود ۵ تا ۲۰ گرم است پس از نشاء حدود ۶۰ روز برای برداشت محصول نیاز دارد.
به تازگی در بازار تولید واریته های دیگری پا نهاده است که کلاستر نام دارد .اصولا چیدن میوه به صورت
خوشه ای با اصطلاح کلاستر خوانده می شود . با پیشرفت تکنولوژی در تولید بذر واریته هایی به بازار معرفی
شده است که در برابر نماتد یا ویروسهایی که در منطقه ای فعال هستند مقاومت داشته و می توان با توجه به
مشکلات موجود ارقام مورد نظر را انتخاب نمود.
ü طول دوره جوانه زنی
طول دوره جوانه زنی تا ظهور برگ های لپه ای در سطح خاک معمولا ۶ روز است واز ۴ تا ۶ هفته نشاء
آماده انتقال به زمین اصلی است . برای اینکه بذر گوجه فرنگی بتواند به خوبی جوانه زده و رشد نماید تا زمان
رشد مطلوب بوته بهتر است آن را در محل خزانه نگهداری نمود که هم در استفاده از امکانات گلخانه بتوان
صرفه جویی کرد و هم گیاه بتواند در ابتدا رشد خوبی داشته باشد. به همین منظور قسمتی از گلخانه را برای
گلدان های نشاء در نظر گرفته و یا محلی را برای خزانه انتخاب می کنیم . انتخاب گلدان مناسب که حجم ریشه
درون آن به خوبی فعالیت کند حائز اهمیت است . دما ، رطوبت، نور و فاصله بوته ها نقش مهمی در رشد یک
گیاه سالم در خزانه را دارد . برای مثال سطحی برابر ۱۰×۱۰ سانتی متر برای هر بوته باید در نظر گرفت .
ضمنا باید از محلهایی استفاده کرد که کاملا ضدعفونی شده و آفات و بیماری ها در محل نشاء موجود نباشد.
ü دمای مناسب
بهترین دما برای جوانه زنی ۳۰ درجه سانتی گراد می باشد و بعد از جوانه زنی دما را تا ۲۴ درجه در مواقع
روز و ۱۸ درجه در هنگام شب تقلیل می دهیم . با توجه به اینکه بیشترین فعالیت ریشه ها در عمق ۳۰ سانتی
متری خاک می باشد قبل از انتقال نشاء های گوجه فرنگی به زمین اصلی باید بسترهای مناسب که تا عمق ۸۰
سانتی متری قابلیت نفوذ ریشه را داشته باشد محیا نمود در این صورت باید علف های هرز را پیش از انتقال
نشاء حذف و پاکسازی نمود و بخصوص از دو گیاه سس و گل جالیز نباید غافل گردید که این دو مشکلات
فراوانی را برای گیاه ایجاد می نمایند. بهتر است با رویت سس یا گل جالیز آنها را از کنار بوته جدا کرده و
پاکسازی نمود آنگاه مواد آلی و کودهای شیمیایی را در اندازه مناسب و با راهنمایی آزمایشگاه های خاک شناسی
تدارک دیده و استفاده نمود . بهترین ph برای گوجه فرنگی 5/6 تا 5/5 می باشد و تراکم کشت را 2 تا 5/2 بوته در متر مربع می توان انتخاب نمود.
شکل بستر را می توان به صورت ذوزنقه که در بالا ۴۰ سانتی متر و در پایین ۷۰ سانتی متر در نظر گرفته و
به فاصله حدود ۵۰ تا ۶۰ سانتی تر از یکدیگر روی بستر حفره هایی به اندازه گلدان های نشاء در ۲ طرف به
صورت زیکزاک و یا در یک خط ایجاد نمود. سپس نشاء گوجه فرنگی را در حفره ها قرار داده و با اضافه
کردن خاک یا پیت موس به اطراف آن بوته را در محل انتخاب مستقر کرده و سپس آبیاری نمود تا نفوذ آب
جایگزین هوای اضافی اطراف ریشه گردد.
ü هرس
همه می دانیم که هرس به منظور ایجاد تعادل بین رشد بوته شاخ وبرگ و مقدار ریشه و میوه است به همین
منظور بوته گوجه فرنگی را تا زمانی که به ۳۰ سانتی متری نرسیده است هرس نمی کنیم و اجازه می دهیم رشد
خود را انجام دهد زمانی که ارتفاع بوته به ۳۰ سانتی متری رسید اولین هرس را انجام می دهیم. این هرس
شامل حذف گل ها و شاخه های فرعی است پس از انجام این مرحله هرس در تمام طول رشد بوته تمام شاخه
های فرعی را حذف می کنیم و درکشت های کوتاه مدت بعد از رسیدن بوته به ارتفاع ۳۰ سانتی متری بوته را
به صورت دو شاخه به نخ های مهار می بندیم . با انجام این کار دیگر نیازی به پایین کشی بوته نیست. براساس
تجارب ، کیفیت و میزان محصول بوته ای که پایین کشیده شده است بهتر و بیشتر است . بدیهی است پس از
رسیدن این دو شاخه به ارتفاع مفید گلخانه جوانه انتهایی آن را حذف می کنیم تا گل های موجود در بوته به میوه
تبدیل شود. پس از برداشت محصول این بوته ها از گلخانه حذف شده و زمین برای کشت بعدی آماده می شود .
البته کشاورزان با تجربه جهت همسان کردن اندازه میوه ها بر اساس بضاعت گیاه و نوع واریته گلها و یا میوه
های اضافی بر روی خوشه را هرس می کنند و به تعداد مشخصی از گلها اجازه می دهند تا به میوه برسند .
گوجه فرنگی گیاهی است اتوگارد که معمولا قبل از باز شدن گل تلقیح گل صورت گرفته است. به همین دلیل به
ندرت می توان در شرایط خاص تلقیح خارجی را در آن مشاهده نمود.
ü تلقیح
درفضای گلخانه هیچ گونه عامل محرکی مانند باد و یا حشرات برای تلقیح وجود ندارد . برای رفع این مشکل
می توان به چند طریق عمل کرد. اول استفاده از زنبورهای مخصوص که عمر آنها فقط یک فصل است و به
طور غیر مستقیم باعث شک به گیاه شده وعمل لقاح را باعث می گردد. دوم استفاده از ویبراتورهای برقی است
که در هر دو یا سه روز یکبار با لرزش خوشه ها عمل لقاح را صورت می دهد. راه سوم این است که می توان
در کشت زمستانه از هرمن تلقیح کننده استفاده نمود.
و بالاخره راه چهارم این است که با ایجاد شُک درسیمهای مهار و یا ضربه مستقیم بر روی گلها باعث گرده
افشانی یا در نهایت عمل تلقیح گردیم. نکته حائز اهمیت در
عمل تلقیح گلهای بوته گوجه فرنگی دمای موجود در گلخانه می باشد که باید بین ۲۰ تا ۲۵ درجه بوده و
رطوبت آن نیز کم باشد.
ü زمان تلقیح
بهترین زمان برای این کار بین ساعات ۱۱ تا ۲ بعد از ظهر می باشد که فضای گلخانه از رطوبت کمتر و
دمای بیشتری برخوردار است به همین خاطر امکان تلقیح دردمای ۲۸ تا ۳۰ درجه کاهش می یابد و در دمای
۱۳ تا ۱۵ درجه امکان تلقیح وجود ندارد و عدم تلقیح گل ریزش گل را در پی خواهد داشت. به هر حال پس از
تلقیح گل میوه بین ۱۸ تا ۳۵ روز زمان لازم دارد تا قابل برداشت باشد و حالا بوته گوجه فرنگی به زمان ثمر
دهی خود رسیده و در این مرحله باید به گونه ای برخورد نمود که حداکثر برداشت را کسب کرد. زمانی که
برگ های نزدیک به هر خوشه میوه چیده می شود میوه امکان بهتری برای رنگ گیری پیدا می کند. نکته قابل
ذکر دیگر اینکه بدیهی است 50 درصد خوشه میوه رنگ بگیرد و 50 درصد دیگر از حالت سبز بودن تغییر
رنگ داده و کم کم قرمز می شوند . بنابراین در صورتی که نیمی از خوشه واریته کلاستر به رنگ نهایی در
آمده باشد می توان آن راچید و به بازار عرضه نمود.
چنانچه مسافت مزرعه تا بازارکم باشد و نیمه ی سبز خوشه فرصت رنگ پذیری نداشته باشد می توان از محلی
که دمای آن گرمای مناسبی جهت تغییر رنگ گوجه دارد استفاده نمود. در صورتی که واریته ها به صورت
کلاستر و یا همرس نباشد بهتر است گوجه های رسیده را در زمان خاص خود برداشت کرد. مسلما اندازه گوجه
فرنگی هر چقدر درشت تر باشد زمان تبدیل گل به میوه و رسیدن آن هم طولانی تر خواهد بود. امروزه بسیاری
از کشاورزان به خاطر تقاضای مناسب مصرف کننده تمایل زیادی به کشت گوجه های چری دارند و این به دلیل
میزان باردهی فراوان ، رنگ های قرمز صورتی و زرد و شکل های مختلف آن است که باعث قیمت بالای این
واریته شده است. زمانی که بوته ها به سقف مفید گلخانه می رسند لازم است برگ های پائین را هرس نمود و
اگر نخ ها به صورت قرقره ای به سیم آویزان است می توان با بازکردن ۳۰ تا ۵۰ سانتی متر از نخ قرقره در
یک جهت نخ ها را روی سیم حرکت داده که این عمل باعث می شود ساقه از پائین روی بستر و یا شاسی های
مخصوص قرار گیرد و انتهای بوته درفاصله ۳۰ تا ۵۰ سانتی متری سقف مفید گلخانه برسد. این روش به
کشت دراز مدت مربوط می شود .

« بیماریها وآفات وعوارض فیزیولوژیکی »
برای پیشگیری ومبارزه با آفات وبیماری ها ، راه های مختلفی از جمله رعایت مسائل بهداشتی ، کنترل عوامل
محیطی ، استفاده از ارقام مقاوم ، مبارزه بیولوژیکی ، مبارزه مکانیکی ، مبارزه شیمیایی و... وجود دارد .
استفاده از هر یک از این راهها بستگی به امکانات گلخانه دار ، فصل کشت ، واریته محصول ، مراحل رشد
گیاه ، نوع ومیزان پیشرفت بیماریها وآفات و... دارد .
v بیماریها
- بیماری بوته میری یا مرگ گیاهچه (Damping –Off)

عامل بیماری قارچهای پیتیوم ، ریزوکتونیا(Rhizoctonia )، فیتو فتورا( Phytophtora )و...

اکثرا" درابتدای رشد بوته ها ( در مرحله گیاهچه ) گیاه را مورد حمله قرار می دهد وریشه یا طوقه
بوته به یکی از قارچهای مذکور آلوده شده وپژمردگی ودرنهایت مرگ گیاهچه را به همراه دارد .
روشهای پیشگیری ومبارزه شامل ضد عفونی خاک ، متعادل کردن سطح رطوبتی خاک با زهکشی
وآبیاری مناسب ، استفاده از بذر مقاوم وتیمار بذر با قارچکش واستفاده از قارچ کش های مخصوص به
صورت محلول پاشی در اطراف بوته در آبیاری اول ، دوم ویا سوم در صورتی که خاک ضد عفونی
نشده باشد .
- بیماری آنتراکنوز ( پوسیدگی میوه یا خال سیاه )
عامل بیماری قارچ Colletotrichum coccodes علایم بیماری شامل لکه های کوچک ، دایره ای
وکمی فرو رفته روی میوه های رسیده است. ضد عفونی خاک ، استفاده ازارقام مقاوم ونشاءهای سالم ،
سم پاشی با سموم مانکوزب ومانب درشرایط آلودگی زیاد از راههای مبازره با بیماری است . ازدیگر
بیماری های گوجه فرنگی می توان به پوسیدگی اسکلروتینیایی ، باد زدگی ، لکه برگی ، کپک
خاکستری ،ویروس موزاییک خیار روی گوجه فرنگی ، لکه باکتریایی و... اشاره کرد.
v آفات گوجه فرنگی
– شته ( Aphid)
– تریپس (Thrips )
– کنه تار عنکبوتی (Spider Mite)
از دیگر آفات گوجه فرنگی می توان به مگس سفید ، مینوز ، کرم میوه گوجه فرنگی ، کرم مفتولی و... اشاره کرد .
« عوارض واختلالات فیزیولوژیکی »
عوارض فیزیولوژی که در اثر تنش های محیطی ( سرما ، گرما ، رطوبت زیاد داخل خاک در اثر
آبیاری بی رویه ، تهویه نامناسب ، سطح بالای نمک خاک ، مصرف بی رویه سموم و...) بوجود می
آیند به گیاه صدمه می زنند واز کیفیت وکمیت محصول می کاهند . از مهمترین این عوامل پوسیدگی
جوانه انتهایی، آفتاب سوختگی ، ترکهای رشدی یا شکاف روی میوه ، پوسیدگی گلگاه ، پیچیدگی برگ
، بد شکلی میوه ، رسیدن لکه دار ، خاکستری شدن سطح میوه و... اشاره کرد .